در روز بدون کیف و کتاب ۵ زنگ آموزشی هدفمند برای دانش آموزان طراحی شده است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

زنگ اول، ساحت تربیت دینی و بدنی

در این زنگ دانش آموزان بیشتر به فعالیت‌های متناسب با سلامت و تندرستی همچون صبحانه سالم، ورزش و تندرستی می‌پردازند.

در این زنگ برنامه‌هایی در زمینه تقویت ابعاد معنوی و وجودی از طریق برقراری ارتباط با خداوند، اجرای برنامه در زمینه سلامت و بهداشت جسمی و روانی و حفاظت از محیط زیست اجرا می‌شود.

زنگ دوم، ساحت تربیت اقتصادی

در این زنگ شاهد اجرای برنامه هدفمند در زمینه آموزش، تدبیر امر معاش و زندگی اقتصادی با درک موقعیت اقتصادی خود و جامعه، تلاش فردی و جمعی برای تحقق عمران، رشد و استقلال اقتصادی، حفظ و پیشرفت ثروت ملی، افزایش بهره‌روی و... هستیم.

زنگ سوم، ساحت تربیت علمی و اجرای برنامه پژوهشی با رویکرد مجلات رشد

در این زنگ دانش آموزان یافته‌های علمی و فناورانه را بررسی و ارزیابی می‌کنند. این زنگ باعث ایجاد خلاقیت و نوآوری در آن ها جهت کشف صورت‌های جدید واقعیت یا خلق روش‌ها و ابزارهای نوین می‌شود.  از دیگر برنامه‌های این زنگ برنامه‌ریزی و اجرای آگاهانه فعالیت‌های علمی و پژوهشی، برقراری ارتباط سازنده با طبیعت از طریق شناخت و استفاده از طبیعت با هدف تکریم، تسخیر و آبادانی است.

زنگ چهارم، ساحت تربیت اجتماعی با تأکید بر تقویت هویت اسلامی و ایرانی‌

در این زنگ برنامه‌های خلاق در زمینه حفظ و اصلاح آداب، رسوم، هنجارها و ارزش‌های جامعه، درک مناسب موقعیت اجتماعی، توسعه درک و اصلاح موقعیت اجتماعی خود و دیگران، برقراری رابطه سازنده و کسب صفاتی جمعی نظیر احسان، مهرورزی، انصاف، خیرخواهی، بردباری، همدلی و مسالمت‌جویی برای دانش آموزان ارائه می‌شود.

زنگ پنجم، ساحت تربیت هنری

در زنگ آخر برنامه‌های هنری و زیبایی شناختی با تلفیق برنامه ویژه مدرسه اجرایی می‌شود.

کریمیان، مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران  با بیان این که «طرح روز بدون کیف» در تمام مدارس ابتدایی مناطق نوزده گانه شهر تهران امروز اجرایی شده است، گفت: در روز بدون کیف آموزش تعطیل نیست؛ بلکه در واقع تلاش می‌شود با برنامه‌های خلاق و مدرسه محور برای دانش آموزان مهارت‌های مختلف از قبیل خیرخواهی، روحیه کار گروهی، صلح جویی، مهرورزی، درک متقابل و از این دست ویژگی‌ها در محیط مدرسه تقویت شود.

اجرای برنامه یک روز بدون کیف و کتاب در مدارس کارکردهای زیادی دارد. به عنوان مثال؛ در کارکرد جسمی این برنامه می‌توان انتظار داشت دانش آموزان با رشد هماهنگ دستگاه‌ها و اعضای مختلف بدن و تقویت حواس مواجه شوند، نیرو و انرژی بدن را به بهترین شکل مصرف کنند و به توانمندی‌های فکری و بدنی خود نیز آگاهی پیدا کنند.

به عنوان کارکرد ذهنی، دانش آموزان با این طرح یک روز بدون کیف مفاهیم را بهتر یاد می‌گیرند. این طرح باعث می‌شود کودک با مفاهیم ساخت فضا و شکل آشنا شود.

در کارکرد اجتماعی، کودک با محیط بیرون ارتباط بیشتری برقرار می‌کند و استعدادهای نهفته وی شکوفا می‌شوند. خلاقیت و گسترش دنیای اجتماعی دانش آموز از دیگر جنبه‌های کارکرد اجتماعی این طرح در مدرسه‌ها است.

دانش آموزان در روزهای بدون کیف رقابت را یاد می‌گیرند و شکست را به طور واقعی تجربه می‌کنند، قدرت ابراز وجود پیدا می‌کنند و از ترس، کم رویی و خجالت بیهوده رها می‌شوند. همچنین حمایت از افراد ضعیف را می‌آموزند.

طراحان این طرح کارکردهای عاطفی را هم برای دانش آموزان مؤثر و مهم می‌دانند. بنابر اعتقاد طراحان این طرح، یک روز بدون کیف به همه دانش آموزان این امکان را می‌دهد که رفتارهای فردی و اجتماعی خود را برای بروز واکنش‌های بهتر مجدداً ساماندهی کنند. انرژی بدنی خود را تعدیل و هیجانات خود را بهتر کنترل کنند و تمرکز بیشتری در حفظ و پس دادن اطلاعات درسیشان داشته باشند.

نظام تعلیم و تربیت در طرح یک روز بدون کیف، اهداف متعددی را در نظر دارد؛ اما به طور کلی می‌توان گفت یک روز بدون کیف قرار است مانوری برای اجرای عملی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش باشد.

معصومه نجفی پازوکی، معاون ابتدایی وزارت آموزش و پرورش نیز در این باره گفت:  سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، برای آموزش دانش آموزان به ویژه در دوره عمومی که دوره ابتدایی طلایی‌ترین این دوران است؛ می‌خواهد که دانش آموزان در ساحت‌های شش گانه (ساحت زیستی بدنی، هنری زیبایی شناسی، علمی، اجتماعی، اقتصادی و ...) تربیت شوند.

معاون آموزش ابتدایی بیان کرد: آنچه در  سال‌های متمادی اتفاق افتاده، این است که کتاب درسی به عنوان تنها محور اصلی آموزش پذیرفته شده و معلم به کتاب درسی به عنوان یک جهت دهنده به کل مسیر آموزش نگاه کرده است نه یکی از ابزار تربیت.

وی افزود: در روز بدون کیف، معلم باید موقعیت‌های یادگیری خلق کند. روز بدون کیف خلاق‌ترین روز برای معلمان است که می‌توانند طراحی آموزشی درستی داشته باشند تا موقعیت یادگیری را مانند زندگی واقعی به گونه‌ای خلق کند که دانش آموز زندگی کردن را بیاموزد و در او شایستگی‌های پایه ایجاد شود.

نجفی در پایان تصریح کرد:  روز بدون کیف ضمن این که یک فضای جذاب و شاد را برای دانش آموزان رقم می‌زند؛ یک تمرین برای معلمان است که چطور موقعیت‌های متنوع یادگیری را بدون کتاب و در ساحت‌های شش گانه تربیتی خلق کنند.

شایان ذکر است که روز «بدون کیف» در ادبیات آموزش عمومی کشور به حدود ۱۰ سال قبل و دوران وزارت علی اصغر فانی باز می گردد.  به زبان ساده اجرای این طرح مسکوت باقی ماند و خبری از روز «بی کیف و کتاب» در مدارس نبود تا این که در راستای تربیت تمام ساحتی دانش‌آموزان و بهره وری در فرآیند یاددهی ـ یادگیری، پنجم اردیبهشت امسال به عنوان «روز بدون کیف» در مدارس ابتدایی شهر تهران انتخاب شد و دانش آموزان ابتدایی تهرانی در این روز بدون کیف و کتاب به مدرسه رفتند.