تیراندازی در برخی از مراسم‌ها همراه با سوارکاری، اگر چه در فرهنگ ایلی و قومی در گذشته رایج بوده است؛ اما این روز‌ها گاهی بر اثر بی‌دقتی و بی‌احتیاطی در تیراندازی مراسم‌ها، ممکن است یک عروسی به عزا تبدیل شود یا مراسم عزا را دوچندان کند.

تصور اینکه یک داماد در شب عروسی خود بر اثر تیراندازی دیگران، جانش را از دست بدهد بسیار دردناک است، ولی این اتفاق افتاده است و گاهی نیز این تیراندازی‌ها موجب جان باختن یا زخمی شدن حاضران در مراسم عروسی شده است.

رسم غلط تیراندازی در مراسم‌های عروسی و عزا موضوعی است که بار‌ها خسارت‌های جانی غیرقابل جبرانی به بار آورده است و در سال‌های اخیر نه تنها رنگ نباخته بلکه هرچه جلوتر می‌رویم این رسم غلط بیشتر جان می‌گیرد.

رسمی که خروجی آن بسیاری از اوقات تلخ و غمبار است

هر بار که خبر کشته شدن و یا زخمی شدن برخی افراد را در این گونه مراسم‌ها به گوش می‌رسد، با خود می‌گوییم که این بار آخری است که عده‌ای دست به چنین عملی می‌زنند، اما پس از گذشت مدتی که آب‌ها از آسیاب می‌افتد و داغ خانواده‌ها سرد می‌شود، دوباره در یک مراسم عروسی و عزای دیگر، برخی با سلاح گرم تیراندازی می‌کنند.

در همین هفته‌های اخیر بود که تیراندازی در یک مراسم عروسی در چهارمحال و بختیاری منجر به زخمی و مجروح شدن تعدادی از مهمانان شد. هر چند پیش از این نیز تیراندازی با تفنگ در مجالس عروسی و عزا جان افراد بی‌گناهی را گرفته است، اما امید می‌رود تیراندازی در مراسم عروسی و عزا برای همیشه کنار گذاشته شود.

خاطره‌ای از یک تیراندازی خونین در عروسی

حسن غیبی از اهالی چهارمحال و بختیاری از جمله افرادی است که خواهر و پسر خواهر خود را در یک مراسم عروسی به سبب رسم غلط تیراندازی از دست داده است.

وی حادثه را چنین توضیح می‌دهد: در این مراسم با تیراندازی یکی از افراد حاضر نه تنها خواهر ۲۰ ساله و طفل ۲ ساله وی جان خود را از دست می‌دهند، بلکه داماد نیز در این حادثه کشته می‌شود و مراسمی که باید با شادی، آرامش و خوشی اجرا و به خاطره‌ای شیرین تبدیل می‌شد به داغ بزرگی برای خانواده‌ها، صاحبان عروسی و بازماندگان این اتفاق بدل شد.

خانواده‌های دیگری نیز طی سال‌های اخیر از این رسم غلط آسیب دیده و عزیزان خود را از دست داده‌اند، اما با این وجود تیراندازی در مراسمات چه عروسی و چه عزا نه تنها کمرنگ نشده است بلکه هنور نیز دیده می‌شوداین شهروند کوهرنگی ادامه داد: خانواده‌های دیگری نیز طی سال‌های اخیر از این رسم غلط آسیب‌دیده‌اند و عزیزان خود را از دست داده‌اند، اما با این وجود تیراندازی در مراسمات چه عروسی و چه عزا نه تنها کمرنگ نشده بلکه هنوز نیز دیده می‌شود.

غیبی با گلایه نسبت به خوانندگان و مداحانی که در مراسمات عروسی و عزا با نوحه‌سرایی حاضران را تهییج به تیراندازی می‌کنند، بیان داشت: برخی اشعاری که در این مجالس خوانده می‌شود استاندارد نیست و به ویژه جوانان را به استفاده از تفنگ تهییج می‌کند.

وی یادآور شد: بار‌ها از سوی سران طوایف و ایلات طومار‌های "لعنت خدا" برای دست کشیدن از این رسم غلط امضا شده است؛ اما هنوز هستند عده‌ای که رویه غلط گذشته را ادامه می‌دهند.

این فعال فرهنگی اجتماعی، فرهنگسازی و هم‌افزایی همه دستگاه‌های فرهنگی، رسانه‌ها و همچنین همراهی مردم را عامل مهمی در برداشتن این رسم غلط عنوان کرد و گفت: هیچ راهکاری موثرتر از فرهنگسازی برای اصلاح رسم و رسومات غلط نیست از همین رو انتظار می‌رود مسوولان فعالان فرهنگی و اجتماعی در این خصوص بیش از پیش فرهنگسازی کنند.

تفنگ‌هایی که عزا و عروسی نمی‌شناسند

هستی اسدی دختر ۱۰ ساله‌ای که به همراه خانواده خود در مراسم خاکسپاری یکی از اقوام از شهر فارسان به مسجد سلیمان رفته بود، جان خود را به سبب تیراندازی در عزاداری از دست داد.

زمانی که پدر هستی جلوی جمعیت زیر تابوت را گرفته بود و آماده می‌شدند تا فرد فوت شده را به خاک بسپارند، اما به ذهنش هم خطور نمی‌کرد که تابوت بعدی که باید سر شانه‌های خود بگیرد، تابوت دختر دلبندش خواهد بود.

در همین اثنا بود که ناگهان صدای مهیب تیراندازی یک مرد جوان به سمت جمعیت، همهمه‌ای به پا کرد و صدای مادربزرگ هستی برای کمک به نوه عزیزش، توجه آقای اسدی پدر هستی را جلب کرد، اما با وجود اینکه پیکر هستی گرم بود، تیر سرکش قلب او را نشانه رفته بود و تلاش برای احیای این دختر نوجوان نافرجام ماند و حالا آه و حسرتی بزرگ نه تنها برای خانواده‌اش بلکه همه حاضران آن مجلس برجا گذاشت و به گفته مادر هستی از زمان مرگ دخترش دیگر زندگی آن‌ها سامان نگرفت و داغ دخترش ضربه روحی شدیدی به وی و نزدیکانش وارد کرده است.

محمود اسدی پدر هستی، از همان زمان که دختر دلبندش را از دست می‌دهد، موسسه‌ای تحت عنوان "جهان‌بنیان هستی" تاسیس می‌کند و در قالب این موسسه به همراه مادر هستی در قالب اقدامات فرهنگی به تبیین پیامد‌های ناگوار رسم غلط تیراندازی در مراسمات عروسی و عزا می‌پردازند.

رویا اسدی مادر مرحومه هستی در خصوص فعالیت‌های این موسسه می‌گوید: تلاش‌های بسیاری کردیم تا با اقشار و گروه‌های مختلف نشست برگزار کنیم و آن‌ها را از خطرات این رسم غلط و اشتباه آگاه کنیم و به آن‌ها بگوییم که خانواده ما، هستی خود را بر اثر همین رسم از دست داده است، اما شما هنوز فرصت دارید تا از فرزندان خود مراقبت کنید و از حضور در چنین مراسم‌ها خودداری کرده و یا با صاحبان مجلس صحبت کنند که از ورود اسلحه به مجلس جلوگیری شود.

وی ادامه داد: در جلسات و نشست‌هایی که با گروه‌های مختلف داشتیم برخی پذیرای صحبت‌های ما بودند و برخی دیگر نیز توجهی نمی‌کردند و راه خود را ادامه می‌دادند، اما نکته مهم این است که در این اقشار مختلف، کودکان و نوجوانان تاثیر بیشتری می‌پذیرند و این تاثیرگذاری می‌تواند به خانواده‌ها منتقل شود و موثر واقع شود.

این بانوی اهل چهارمحال و بختیاری تاکید کرد: در کشور آنقدر سنت‌های پسندیده و خردمندانه‌ای وجود دارد که با ترویج و تبلیغ آن می‌توان بدعت‌هایی نظیر تیراندازی در مراسمات را به حاشیه براند و به طور کلی منسوخ کرد؛ از همین رو انتظار می‌رود رسانه‌ها، افراد بانفوذ، معتمدین و فعالان فرهنگی و اجتماعی بیش از پیش آداب و رسوم نیکو و پسندیده محلی و بومی را تبلیغ کنند تا مجالی برای بروز رفتار‌های غلط و نادرست نماند.

اما اینکه کاربرد تفنگ و تیراندازی در مراسمات عروسی و عزا در فرهنگ بختیاری از کجا ریشه می‌گیرد و آیا رسمی اصیل شناسایی می‌شود یا اینکه در گذر زمان دچار تحریف شده است را از عباس قنبری پژوهشگر تاریخ و فرهنگ و محقق ایران‌شناسی جویا شدیم.

تیراندازی در عروسی؛ رسم تحریف شده در فرهنگ بختیاری

رییس بنیاد ایران‌شناسی چهارمحال و بختیاری در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: مراسم عروسی به قصد جشن، شادی و سرور انجام می‌گیرد و اطرافیان، نزدیکان و اقوام گردهم می‌آیند تا ساعات خوشی را سپری کنند از این‌رو هر رفتاری که باعث درگیری، اندوه و مرگ و میر در این مراسم شود در هیچ فرهنگی به ویژه فرهنگ ریشه‌دار و اصیل بختیاری پذیرفتنی و پسندیده نیست.

عباس قنبری عدیوی ادامه داد: در گذشته تفنگ کارکرد‌های نظامی و دفاعی داشته و مردم عشایر، کوچ‌نشین و روستایی برای محافظت از خود در برابر حمله حیوانات درنده و یا سرقت، از آن استفاده می‌کردند، اما اینکه در حال حاضر عده‌ای در عروسی تفنگ حمل می‌کنند و یا اقدام به تیراندازی می‌کنند آن هم کسانی که نسبت به استفاده از تفنگ آشنایی ندارند و نمی‌توانند آن را کنترل کنند رفتاری به دور از خردمندی است و در فرهنگ اصیل بختیاری نمی‌گنجد.

وی با بیان اینکه استفاده از تفنگ در مراسمات عروسی و عزا در گذشته به شکل کنونی نبوده است و این رسم در گذر زمان دچار انحرافاتی شده است، توضیح داد: امروز به سبب گسترش شهر‌ها و امکانات روستایی، دیگر تفنگ کارکرد گذشته خود را از دست داده است و اینکه عده‌ای به ویژه جوانان در مراسمات عروسی و عزا آن هم در وسط مجلس و انبوه جمعیت، اقدام به تیراندازی کنند و به دنبال آن فردی از حاضران جان خود را از دست بدهد و یا قطع عضو شود به هیچ وجه از چنین رسمی حمایت نمی‌شود و باید کنار گذشته شود.

این مردم‌شناس برتر کشور افزود: در روزگاران قدیم برای شادی و سرور در مراسمات عروسی‌ها، مردم بیشتر سوارکاری را انجام می‌دادند و یا اینکه اگر عده‌ای قصد تیراندازی داشتند در فضایی به دور از حاضران آن هم با انجام تیر هوایی از سوی افراد کاربلند و ماهر انجام می‌گرفت، اما این رسم با گذشت زمان و تغییر شکل مراسمات عروسی دیگر امکان ادامه ندارد.

قنبری با بیان اینکه رسم تیراندازی در مراسمات عروسی و عزا به شکل کنونی رسم ریشه‌داری نیست و در گذشته برای اجرای آن باید آداب و شرایط خاصی در نظر گرفته می‌شد، اظهار کرد: در گذشته اسلحه کاربرد دفاعی و شکاری برای مردم عشایر و روستایی داشت با این وجود افرادی که سلاح در اختیار داشتند در هر شرایطی دست به اسلحه نمی‌بردند، اما در حال حاضر حمل اسلحه در مراسمات عروسی جنبه تفریح و سرگرمی دارد و بدتر آنکه افرادی دست به اسلحه می‌برند که نه مجوز آن را دارند و نه مهارت لازم برای استفاده از این ابزار را فراگرفته‌اند.

وی ادامه داد: ریشه کاربرد تفنگ در فرهنگ بختیاری و استان‌های همجوار به زمانی برمی‌گردد که سلاح وارد زیست فرهنگی و اجتماعی آن‌ها شد، اما بررسی‌های بیشتر حاکی از آن است که سابقه استفاده از تفنگ در مراسمات عروسی و عزا به نیم قرن اخیر می‌رسد، اما طریقه استفاده از آن به شکل کنونی نبوده است.

رییس بنیاد ایران‌شناسی چهارمحال و بختیاری با هشدار نسبت به اینکه استفاده از تفنگ در مراسمات مخاطرات خود را دارد، آموزش و فرهنگسازی را مهمترین راهکار اصلاح این رفتار اعلام کرد و گفت: هم آموزش‌های خانوادگی و استفاده از ریش‌سفیدان و بزرگان ایل و طوایف در این رابطه مهم است و اگر چنانچه این آموزش‌ها کارساز نبود می‌توان از راهکار‌های بازدارنده و انتظامی نیز استفاده کرد.

استفاده از تفنگ در مراسمات عزا و عروسی چه مجازاتی دارد؟

دادستان عمومی و انقلاب شهرستان کوهرنگ نیز با هشدار نسبت به استفاده از تفنگ و اسلحه در مراسمات عروسی و به ویژه عزا، به خبرنگار ایرنا گفت: در قانون قاچاق سلاح و مهمات ۲ نوع اسلحه تعریف شده؛ یکی شکاری و دیگری جنگی که هر ۲ سلاح گرم محسوب می‌شوند و استفاده غیرمجاز از آن مجازات سختی را در پی خواهد داشت.

محمد رئیسی استفاده از سلاح جنگی برای عموم مردم در هر شرایطی را غیرمجاز اعلام کرد و گفت: سلاح‌های جنگی تنها باید در اختیار افراد نظامی و انتظامی باشد و اگر به هر طریقی از سوی افراد عادی مورد استفاده قرار گیرد علیه آن فرد جرم‌انگاری می‌شود و فرد متخلف براساس قانون مجازات می‌شود.

وی اضافه کرد: در خصوص استفاده از سلاح شکاری نیز ۲ نوع برخورد وجود دارد یکی اینکه فردی که از آن سلاح می‌کند بدون مجوز باشد که در این صورت نه تنها جرم حمل سلاح غیرمجاز شامل حال فرد می‌شود بلکه جرم قدرت‌نمایی با سلاح نیز به مجازات وی اضافه می‌شود.

دادستان عمومی و انقلاب شهرستان کوهرنگ تصریح کرد: در صورتی هم که فرد مجوز حمل سلاح شکاری را داشته باشد، حق استفاده از آن در مراسمات عروسی و عزا را ندارد و چناچه چنین کاری انجام دهد به جرم قدرت‌نمایی با سلاح محکوم و مجازات می‌شود.

مطابق ماده ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی، چنانچه استفاده از اسحله با هدف قدرت‌نمایی باشد از ۶ تا ۲ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق در انتظار فرد متخلف است.

رئیسی با اشاره به مجازات استفاده از سلاح در مجالس عروسی و عزا، یادآور شد: مطابق ماده ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی، چنانچه استفاده از اسلحه با هدف قدرت‌نمایی باشد از ۶ تا ۲ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق در انتظار فرد متخلف است.

وی ادامه داد: اگر چه از نظر حقوقی و قانونی، مجازات مناسبی برای این جرم در نظر گرفته شده است، اما از آنجا که قواعد تخفیفی بسیاری وجود دارد و در اجرای آن حداقل مجازات در نظر گرفته می‌شود از همین رو بازدارندگی لازم را ندارد.

دادستان عمومی و انقلاب شهرستان کوهرنگ خواستار آن شد تا دستگاه قضا نسبت به افرادی که در مراسمات عروسی و عزا با تیراندازی هنجارشکنی می‌کنند، سخت‌گیری لازم را به کار گیرد و در مرحله اجرا و صدور رای مراقبت بیشتری شود تا جنبه بازدارندگی آن حفظ شود.

رئیسی با بیان اینکه با استفاده‌کنندگان از اسلحه در مراسمات در سطح شهرستان کوهرنگ به شدت برخورد می‌شود، گفت: در ابتدای امر برای حفظ آرامش مجلس عروسی و یا ختم، افراد متخلف را در محل دستگیر نمی‌کنیم، اما پس از پایان مراسم این افراد شناسایی و دستور جلب برای آن‌ها صادر می‌شود.

وی ۲ راه پیشگیرانه برای جلوگیری از استفاده از تفنگ در مراسمات ارائه داد و گفت: تشکیل پرونده و صدور حکم برای متخلفان و امضای میثاق‌نامه ایلات و طوایف از مهمترین راهکار‌های موجود است.

وی در خصوص جرم افرادی که با تیراندازی در مراسمات سبب کشته شدن افرادی می‌شوند، توضیح داد: به طور معمول چنین قتل‌هایی، تحت عنوان قتل خطایی قلمداد می‌شوند و فرد مجرم محکوم به پرداخت دیه می‌شود، اما برای فرد در خصوص جنبه عمومی جرم، حبس تعیین می‌شود.

برای اصلاح رسوم نادرست چه باید کرد؟

یک جامعه‌شناس در خصوص ریشه‌های استفاده افراد به ویژه جوانان از تفنگ در مراسمات عروسی و عزا به خبرنگار ایرنا گفت: استفاده از تفنگ در شرایط کنونی نمادی از قدرت، هیجان و برتری‌جویی است و دلیل منطقی و عقلانی نمی‌توان برای آن ارائه داد.

شهرام مقدس تصریح کرد: برای اصلاح این رفتار غیرمنطقی باید جایگزین رقیب و در عین حال عقلانی برای آن ارائه داد و باید عرصه‌ای فراهم کرد تا جوانان و نوجوانان هیجانات خود را در فضای مناسبی تخلیه کنند و استفاده از خشونت و زور جای خود را به فرهنگ گفتگو و تعامل بدهد.

وی ادامه داد: در گذشته به سبب خشونت طبیعت و ذات زندگی روستایی و عشایری، مردم با تنگنا‌های بسیاری روبرو بودند و برای مراقبت از خود نیاز به قدرت فیزیکی داشتند و استفاده از اسحله امری طبیعی بود، اما در شرایط کنونی استفاده از تفنگ در مراسمات به نماد قدرت‌نمایی تبدیل شده و یا گاهی می‌توان نافرمانی مدنی را هم به عنوان یکی از دلایل آن متصور شد.

این جامعه‌شناس تصریح کرد: برای جلوگیری از این وضعیت باید فضای مناسب‌تری را برای ابراز وجود و قدرت‌نمایی جوانان مهیا کرد و از سوی دیگر زمانی که این افراد را در خصوص استفاده نکردن از اسحه نهی می‌کنیم باید با زبان نرم و رعایت ملاحظات باشد تا آن‌ها نسبت به آن لجبازی نکرده و آن را به وسیله‌ای برای هنجارشکنی تبدیل نکنند.

گفتگو و تعامل بهترین ابراز برای رفع رفتار‌های غلط است و مهمترین اقدام اینست که ابتدا باید از درون به رفع این چالش پرداخت.

مقدس، گفتگو و تعامل را بهترین ابراز برای رفع رفتار‌های غلط عنوان کرد و گفت: مهمترین اقدام اینست که ابتدا از درون به رفع این چالش پرداخت، اما اگر راهکار‌های درونی نظیر صحبت و گفت‌وگوی هم‌تباران و یا افراد بانفوذ نظیر معلمان و یا دیگر معتمدین کارساز نبود و همچنان تعدادی بر ادامه روند غلط اصرار داشتند و آگاهانه به قصد هنجارشکنی این رفتار را مرتکب شدند، می‌توان با آن‌ها برخورد قضایی کرد.

به نظر می‌رسد علاوه‌بر نگاه پیشگیرانه و برخورد جدی با افرادی که آگاهانه، شادی و آرامش مردم را در مراسمات سلب می‌کنند، باید بر فرهنگ‌سازی و آموزش سرمایه‌گذاری بیشتری شود و در حالی که می‌توان سایر رسوم پسندیده اقوام ایرانی را جایگزین رسم غلط تیراندازی در جشن‌ها و مراسمات عزا کرد، جوامع محلی را نسبت به عواقب سنت‌های خطرناک هشدار داد که بی‌شک این مهم نیز با همکاری و مشارکت آگاهانه مردم میسر خواهد شد.

منبع: ایرنا