حضور استعماری فرانسه در آفریقا نفس‌های آخر خود را می‌کشد. به نظر می‌رسد فرانسه با آنچه در سال‌های اخیر و حتی در هفته‌های گذشته رخ داده است دیگر امیدی به ادامه راه استعماری خود پس از قرن‌ها غارت و چپاول نداشته باشند. نیجر و گابن دو نمونه از آخرین کشور‌هایی هستند که رسماً دست رد به حضور استعمارگران زدند.

با ناامیدی فرانسه از تسلط دوباره به نیجر «امانوئل ماکرون» هفته گذشته در یک گفت‌وگوی تلویزیونی از خروج کامل فرانسه از نیجر خبر داد و گفت: «تصمیم گرفتیم به همکاری نظامی خود با نیجر پایان دهیم و نظامیان فرانسوی تا پایان سال میلادی جاری این کشور را ترک خواهند کرد. همچنین سفیر و سایر دیپلمات‌های فرانسه در نیامی نیجر را ترک می‌کنند.». 

شورای نظامی حاکم بر نیجر نیز با استقبال از تصمیم پاریس برای خروج نظامیان فرانسوی از این کشور اعلام کرد «این لحظه‌ای تاریخی برای نیجر است.» شورای نظامی نیجر پیش‌تر مصونیت دیپلماتیک «سیلوان ایتی» سفیر فرانسه را لغو کرده و به پلیس دستور داده بود او را از نیجر اخراج کند. اما با خروج رسمی سفیر فرانسه از نیجر رسانه‌ها از جشن و پایکوبی گسترده مردم این کشور در نیامی پایتخت خبر دادند.

باشگاه خبرنگاران جوان در گفتگویی با برکه مصطفی برکیل، عضو کمیته مرکزی حزب وطن ترکیه به بررسی جزئیات این تحولات پرداخته که در ذیل مشروح آن از نظر می‌گذرد.

تحلیل شما از وضعیت فعلی در نیجر چیست؟

برکه مصطفی برکیل: نیجر آخرین متحد فرانسه در منطقه‌ای به نام ساحل بود. بجز نیجر، هیچ دولت طرفدار فرانسه در آن منطقه باقی نمانده بود؛ بنابراین آنچه در نیجر اتفاق می‌افتد یک تولد دوباره است. جنبش‌های استقلال ملی یکی پس از دیگری در سراسر آفریقا به ویژه در نیجر رخ می‌دهد. مردم آفریقا از زنجیر خود رها می‌شوند. دوره نو استعماری که توسط هژمونیسم آمریکا و امپریالیسم فرانسه در آفریقا انجام شد به پایان رسیده است. تحولات و وضعیت فعلی در نیجر، مالی و بورکینافاسو این حقیقت را آشکار می‌کند.

از دهه ۱۹۵۰، مردم آفریقا در دوره‌های خاصی برای به دست آوردن استقلال خود تلاش کردند. با این حال، به ویژه از دهه ۲۰۰۰، شاهد افزایش نفوذ آمریکا و فرانسه در این قاره از طریق کودتا و تروریسم بوده ایم. در سال‌های اخیر احزاب و جنبش‌های استقلال طلب با اتحاد «ارتش و ملت» در برابر امپریالیسم آمریکا و فرانسه به قدرت رسیده اند. وقایع اخیر در نیجر یکی از بهترین نمونه‌های آن است. پیشگامانی که از استقلال و وحدت آفریقا دفاع می‌کنند، آمریکا و فرانسه را به چالش می‌کشند و استعمارگران جدید امپریالیست را یکی یکی از کشورهایشان بیرون می‌کنند. 

وضعیت کنونی نیجر و ادامه کودتا و اعتراضات علیه دولت قبلی چه کسانی را متاثر می‌کند؟

برکه مصطفی برکیل: ادامه وضعیت فعلی در نیجر همه تعادل‌ها را در آفریقا تغییر می‌دهد. زیرا آنچه در نیجر اتفاق افتاد بخشی از یک کل است. به عبارت دیگر، لازم است آنچه در نیجر اتفاق افتاد را در یک تصویر بزرگ ارزیابی کرد. مردم آفریقا در دوره بیداری ملی هستند. این آمریکا و فرانسه هستند که در سراسر قاره آفریقا در حال از دست دادن نفوذ خود هستند. دولت‌ها و دست نشانده‌هایی که آمریکا و فرانسه در آفریقا تأسیس کردند، یکی یکی در حال فروپاشی و انزوال هستند.

وضعیت کنونی نیجر حاکی از آن است که آمریکا و فرانسه در دوره آینده نمی‌توانند در این قاره بمانند. دولت‌های تازه تأسیس و این فرآیند این فرصت را برای همه کشور‌های آفریقایی، به‌ویژه نیجر، ایجاد می‌کند تا دولت‌ها، نهاد‌ها و نظام‌های خود را در راستای خواسته‌های خود بسازند. بنابراین، این روند فرصت‌های مثبت بسیاری را برای مردم آفریقا به همراه دارد. روند مشابهی چند ماه پیش در گینه رخ داد. اظهارات انقلابیون گینه پس از کودتا در گینه، روند را به خوبی خلاصه می‌کند. این مسیر روابط مبتنی بر کنترل آفریقا با غرب را از بین می‌برد و دولت، نظم و امید را باز می‌گرداند. بنابراین، آنچه در نیجر و دیگر کشور‌های آفریقایی اتفاق می‌افتد، تولد دوباره است.

بسیاری بر این باورند که وضعیت کنونی نیجر نوعی جنگ نیابتی بین روسیه و غرب است و روسیه در حال انتقام گیری از آمریکا و متحدانش است. تحلیل شما چیست؟

برکه مصطفی برکیل: روسیه البته بر تحولات نیجر و آفریقا تأثیرگذار است. با این حال، نسبت به مردم آفریقا بی انصافی است که فقط روسیه را به خاطر اتفاقاتی که در آفریقا می‌افتد سرزنش کنند. مدتی است که ورود نظامی چین و روسیه به آفریقا با سرمایه گذاری‌ها و همکاری هایشان، حوزه نفوذ آمریکا و فرانسه را تنگ و حتی در مواردی از بین برده است. در واقع کودتا‌های غربگرا و ایجاد دولت در برخی از کشور‌های آفریقایی در چند سال اخیر تلاشی از سوی آمریکا و فرانسه برای حفظ قدرت و جلوگیری از ورود چین و روسیه بود. اما این نقشه‌های آمریکا و فرانسه نمی‌تواند موفقیت آمیز باشد و بر فرض موفق بودن نمی‌تواند دائمی باشد و در مدت کوتاهی شکست می‌خورد. همکاری بین روسیه و چین و کشور‌هایی که می‌خواهند در آفریقا مستقل باشند وجود دارد. این همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف اقتصادی، نظامی و فرهنگی وجود دارد و خواهد بود. زیرا کشور‌های ما از روسیه، چین، ترکیه، ایران گرفته تا کشور‌های آفریقایی و آمریکای لاتین از یک نقطه در معرض تهدید هستند. غرب هژمونیک، امپریالیست و استعمار نو تلاش می‌کند تا کشور‌های ما را تصرف کند. راهی که می‌توانیم این طرح‌ها را کاملاً از بین ببریم، اتحاد است.

 وضع سیاست‌های استعماری فرانسه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

برکه مصطفی برکیل: آفریقا منابع بسیار غنی از نظر مواد خام دارد. اکثر ذخایر جهانی بسیاری از فلزات گرانبها و منابع انرژی در این قاره قرار دارد. دلیل اینکه غرب سال‌ها بر آفریقا فشار زیادی وارد کرده است، همین منابع غنی است. از سوی دیگر فرانسوی‌ها روابط قدیمیتری با این قاره دارند. این واقعیت که زبان فرانسه در سراسر این قاره صحبت می‌شود ناشی از سیاست‌های استعماری و امپریالیستی گذشته فرانسه است. آن‌ها امروز با آمریکا همان سیاست‌هایی را که دیروز با انگلیس و بلژیک در پیش گرفته بودند، ادامه دادند. مشخص است که این سیاست‌ها چیست. کودتا، درگیری‌های قومی و مذهبی، جنگ‌های داخلی، قتل عام و بسیاری موارد دیگر در هر کشوری که در آن بودند... هرجا که استعمار و سیاست‌های امپریالیستی، به‌ویژه فرانسوی‌ها وارد می‌شدند، بی‌رحمی، غارت و چپاول غیرانسانی حاکم بود. از این رو فرانسوی‌ها و غرب خون، اشک و ظلمی را که به جهان وعده داده بودند در آفریقا در یکی از بی رحمانه‌ترین شکل‌های آن اجرا کردند. اما حالا این دوران به پایان رسیده است. دولت‌های ملی و مستقل در قلب آفریقا در حال شکل گیری هستند و حرکت‌های خود را آغاز می‌کنند که جهان جدیدی را شکل دهند.

آیا شما هم معتقدید که نوعی سیاست ضد استعماری و ضد امپریالیستی در جهان آغاز شده است؟

برکه مصطفی برکیل: کاملا موافقم دنیای جدیدی در حال ایجاد است. آمریکا با قدرت اقتصادی و نظامی خود نظم هژمونیک را بر جهان تحمیل کرد. بزرگترین مبنای این دستور سلطنت دلار بود. اما امروز، حکومت دلار آمریکا در حال سقوط است. امروز، اما آمریکا و متحدان غربی آن دیگر نه از نظر اقتصادی و نه نظامی تنها اربابان دنیا نیستند، در واقع، همانطور که اخیراً به طور گسترده در انظار عمومی بحث شده است، کشور‌های بریکس به عنوان قدرت‌های اقتصادی از کشور‌های G-۷ پیشی گرفته اند. مرکز جهان از غرب به شرق در حال تغییر است. تمدن جدیدی از آسیا در حال ظهور است. چین و هند نقش مهمی در رشد اقتصاد جهانی دارند. کشور‌های آسیایی مانند روسیه، ایران، سوریه و ترکیه در حال مبارزه پرقدرت علیه هژمونی امپریالیسم آمریکا هستند. دولت‌ها و مردم آسیا، آمریکای جنوبی و آفریقا برای استقلال خود پرچم بیداری و قیام را برافراشته اند. آینده ما روشن است. نظریه تمدن غرب فرو ریخته است و چیزی برای افزودن به بشریت باقی نمانده است. این نظام که وعده‌ای جز زوال به بشریت و مردم ما نمی‌دهد، هیچ شانسی برای ادامه ندارد. در مقابل این رمز عبور ما در روند ساخت تمدن جدید است: «استقلال دولت ها، آزادی ملت‌ها و انقلاب خلق ها» در ساختن این امر، کشور‌های آسیایی با تاریخ کهن، به ویژه ترکیه، ایران، روسیه و چین نقش پیشرو دارند. ما به عنوان حزب میهن از ترکیه به مسئولیت رهبری خود در مبارزه ضد استعماری و ضد امپریالیستی واقفیم و در حال حرکت به سوی اهدافمان هستیم.

برکه مصطفی برکیل، عضو کمیته مرکزی حزب وطن و دبیر اول دفتر روابط بین الملل و کارشناس و سیاستمدار روابط بین الملل از آنکارا است. از وی مقالات، مصاحبه‌ها و گزارش‌های زیادی در تحلیل اوضاع روز جهان منتشر می‌شود.