حدود ساعت ۱۴ روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ بمب‌ها و آتش مسلسل هواپیما‌های بعثی صدام حسین بر سر پایگاه‌های شکاری و فرودگاه‌های جمهوری اسلامی ایران باریدن گرفت. عراق به‌قصد تقیلد از حمله هوایی ویران‌کننده اسراییل به هواپیما‌های مصر و سوریه و انهدام بیش از ۴۰۰ فروند از آن‌ها، در روز اول جنگ با ایران، با ۱۹۲ فروند هواپیما به ۱۰ پایگاه و فرودگاه ایران حمله کرد.

به‌فاصله چندساعت از حملات هوایی عراق، در ساعات عصرگاهی ۳۱ شهریور طرح اولیه انتقام توسط فانتوم‌های F۴ پایگاه‌های همدان و بوشهر انجام شد. به این‌ترتیب به دستور فرج‌الله براتپور معاون عملیات پایگاه همدان ۴ فروند برخاسته و پایگاه هوایی کوت را بمباران کردند. ۴ فانتوم دیگر نیز با هماهنگی فریدون صمدی از پایگاه بوشهر برخاسته و پایگاه هوایی شعیبیه را بمباران کردند. در بازگشت از اولین‌ماموریت انتقامی نیروی هوایی پس از شروع رسمی جنگ یکی از فانتوم‌های پایگاه همدان به خلبانی محمد صالحی و خالد حیدری به دلیل پرواز بسیار نزدیک به زمین به کابل‌های دکل‌های برق عراق گرفته و سرنگون شد. دو خلبان نامبرده نیز به شهادت رسیده و نامشان به‌عنوان اولین‌شهدای نیروی هوایی پس از شروع رسمی جنگ ثبت شد. چون تا پیش از ۳۱ شهریور نیز خلبانانی، چون علی ایلخانی و حسین لشگری به ترتیب به شهادت رسیده و به اسارت برده شده بودند.

اما طرح اصلی انتقام، البرز نام داشت که اجرای آن تحت عنوان عملیات کمان ۹۹ به پایگاه‌های نیروی هوایی ابلاغ شد. به موجب این‌طرح که به عملیات ۱۴۰ فروندی معروف شد، از ساعات ابتدایی روز اول مهر ۱۳۵۹ تا پایان آن‌روز، نیروی هوایی ۳۳۴ سورتی پرواز انجام داد که ۲۲۳ سورتی از آن‌ها برون‌مرزی بودند. علت شهرت این‌عملیات گسترده به عملیات ۱۴۰ فروندی این است که در ساعات اولیه آن‌روز آیت‌الله خامنه‌ای عضو شورای انقلاب، امام جمعه تهران و معاون وزیر دفاع با حضور در مجلس شورای اسلامی این‌خبر را به اطلاع نمایندگان مجلس رساند که در حال حاضر که من با شما صحبت می‌کنم ۱۴۰ فروند از هواپیما‌های ما به‌طور همزمان مشغول بمباران پایگاه‌های عراق هستند.

از ۱۴۰ فروندی که پایگاه‌های عراق را بمباران کردند، ۳۶ فروند مربوط به پایگاه مادر نیروی هوایی یعنی پایگاه سوم شکاری همدان بودند. در آن‌روز نفوذ به خاک دشمن و بمباران توسط هواپیما‌های فانتوم F۴ و اف‌پنج تایگر و ماموریت گشت هوایی، جلوگیری از نفوذ جنگنده‌های دشمن و حمایت از بمب‌افکن‌های خودی به هواپیما‌های F۱۴ تامکت پایگاه هفتم شکاری شیراز و هشتم اصفهان واگذار شد. در ساعات صبح تا شب اول مهر ۵۹ که اف‌پنج‌ها و اف‌چهار‌های نیروی هوایی مشغول رفت و برگشت به خاک عراق بودند، در هر ۵۰ مایل از آسمان ایران، یک F۱۴ مشغول گشت‌زنی و حمایت از آن‌ها بود.

به این‌ترتیب پایگاه‌های اول شکاری تهران، دوم شکاری تبریز، سوم شکاری همدان، چهارم شکاری دزفول، به عنوان یگان‌های بمباران‌کننده و پایگاه‌های هفتم و هشتم شیراز و اصفهان به‌عنوان یگان‌های پشتیبان در عملیات کمان ۹۹ شرکت داشتند که پایگاه‌های تهران، همدان و بوشهر با هواپیما‌های فانتوم و پایگاه‌های تبریز و دزفول نیز با تایگر‌های در بمباران شرکت داشتند. در روز‌های ابتدایی جنگ که عراق هنوز سامانه‌های پدافندی پیچیده خود را از شوروی دریافت نکرده بود، قدرت نفوذ ایران به خاک این‌کشور و ضربه‌زدن بیشتری وجود داشت. اما در مجموع در روز اول مهر ۱۳۵۹ در قالب عملیات گسترده کمان ۹۹ یا همان ماموریت ۱۴۰ فروندی معروف، تعدادی از هواپیما‌ها و خلبانان نیروی هوایی از دست رفتند. یکی از خاطرات مهم و معروف روز اول مهر، شهادت بهزاد عشقی‌پور و بهزاد اسلامی‌نیا خلبان‌های کابین جلو و عقب یکی از فانتوم‌های پایگاه همدان است که پس از بازگشت موفقیت‌آمیز از ماموریت در پایگاه دچار سانحه شد و سقوط کرد.

در ادامه این‌گزارش نگاهی کوتاه به حضور برخی از خلبانان نیروی هوایی در عملیات کمان ۹۹ داریم که پیش‌تر در قالب گزارش‌های جامع و مفصل در مهر به آن‌ها پرداخته‌ایم.

پرویز دهقان پارچینی از خلبانان جانباز فانتوم پایگاه سوم شکاری همدان است که روز ۳۱ شهریور به عنوان کابین عقب سرگرد جلیل پوررضایی، در ماموریت چهارفروندی عملیات انتقام برای بمباران پایگاه هوایی کوت شرکت کرد و صبح اول مهر هم در کابین عقب همین‌خلبان، در عملیات کمان ۹۹ حضور پیدا کرد.

ابراهیم فخار از خلبانان فانتوم پایگاه سوم شکاری همدان است که اولین‌پروازِ زمان جنگش را روز اول مهر ۵۹ در قالب عملیات ۱۴۰ فروندی انجام داد و در آن به‌عنوان خلبان آلرت و اسکرامبل آن‌روز در کابین جلوی سید جعفر طالبیان به پرواز درآمد.

حسینعلی ذوالفقاری از خلبانان آزاده فانتوم پایگاه سوم شکاری همدان، خلبان یکی از چهارفانتومی بود که روز اول مهر و عملیات کمان ۹۹، پایگاه هوایی الرشید را در قالب یک‌ماموریت چهارفروندی بمباران کردند.

محمد عتیقه‌چی از خلبانان فانتوم پایگاه بندرعباس که با شروع جنگ به پایگاه همدان مامور شده بود، در روز اول جنگ و عملیات کمان ۹۹، دو پرواز تاپ کاور یا پشتیبانی هوایی انجام داد.

زنده‌یاد اکبر صیاد بورانی از خلبانان پایگاه سوم شکاری همدان، یکی از آزادگان و شهدای جنگ و یکی از خلبان‌های عملیات ۱۴۰ فروندی اول مهر ۱۳۵۹ است که به‌عنوان لیدر دسته دومی که ماموریت بمباران پایگاه حبانیه را داشت، پرواز کرد. این پایگاه بنا بود در قالب دو ماموریت دو فروندی بمباران شود.

جعفر عمادی از خلبانان پایگاه همدان است که روز اول مهر ۵۹ در ماموریت بمباران چهارفروندی پایگاه هوایی حبانیه شرکت کرد.

محمدصدیق قادری از جانبازان و آزادگان جنگ، خلبان فانتوم پایگاه همدان است که نخستین پرواز جنگی خود را در کابین عقب جعفر عمادی برای حمله به حبانیه تجربه کرد.

اصغر باقری از خلبانان پایگاه همدان است که روز اول مهر در قالب خلبان کابین عقب، در ماموریت بمباران بغداد شرکت کرد.

سیاوش مشیری از خلبانان پایگاه سوم شکاری همدان و یکی از خلبانان کابین عقبی است که در ماموریت ۱۴۰ فروندی حضور داشته‌اند. او آن‌روز در ماموریت بمباران پایگاه هوایی کوت به‌عنوان کابین عقب داریوش عبدالعظیمی پرواز کرد.

مسعود مافی خلبان فانتوم پایگاه مهرآباد در اولین روز جنگ، ۱۵ دقیقه پس از بمباران پایگاه اول شکاری توسط دشمن، خلبان یکی از چهار فروندی بود که با لیدری منوچهر محققی برای تعقیب دشمن و پیشگیری از حملات بعدی به پرواز درآمدند. روز اول مهر نیز هماهنگی و برنامه‌ریزی پرواز سه‌دسته چهارفروندی فانتوم را از پایگاه مهرآباد برای شرکت در عملیات ۱۴۰ فروندی به‌عهده داشت.

مسعود اقدام یکی از خلبانان فانتوم پایگاه بوشهر بود که در عملیات اولیه انتقام شرکت کرده و پایگاه شعیبیه را بمباران کردند. روز اول مهر هم در عملیات ۱۴۰ فروندی، دو پرواز در کابین عقب محمد دژپسند و حمدالله کیان‌ساجدی انجام داد.

غلامعلی شیرازی از خلبانان اف پنج پایگاه دوم شکاری تبریز است و به‌عنوان یکی از چهارخلبانی که روز اول مهر از این‌پایگاه برخاسته و باند پایگاه هوایی موصل را بمباران کردند در کمان ۹۹ مشارکت داشت.

سیدجمشید اوشال از خلبانان اف پنج پایگاه تبریز و آزادگان جنگ است که روز اول مهر در عملیات کمان ۹۹ حضور داشت و پایگاه موصل را بمباران کرد.

زنده‌یاد محمداسماعیل محترم امیدی از خلبانان اف‌پنج بود که روز اول مهر از پایگاه دزفول برای بمباران پایگاه ناصریه به عراق حمله کردند.

غلامرضا یزد از خلبانان اف‌پنج و آزادگان و جانبازان جنگ است که روز اول مهر از پایگاه دزفول پرواز کرد. او در آن‌روز سه پرواز داشت و می‌گوید یک‌انبار و یک‌پمپ‌بنزین دشمن را هم بمباران کرده است.

سید محمدتقی فاضلی از خلبانان اف‌پنج و سوخو۲۴ است که صبح روز اول مهر ابتدا بنا بود از پایگاه تبریز برخاسته و پایگاه کرکوک را بمباران کند، اما ماموریتش تغییر کرد و با پرواز در آسمان موصل، پس از شلیک راکت‌های خود، در مسیر بازگشت مورد اصابت پدافند دشمن قرار گرفت و موتور سمت راستش دچار اشکال شد. اما در نهایت موفق شد هواپیمای آسیب‌دیده خود را روی زمین بنشاند.

فرشید اسکندری از آزادگان و خلبانان اف پنج پایگاه تبریز است که در عملیات ۱۴۰ فروندی حاضر شد و در یک‌دسته دو فروندی با لیدری ایرج فاضلی، پایگاه هوایی موصل را بمباران کرد.

سید اسماعیل موسوی از خلبانان پایگاه تبریز است که در کمان ۹۹ در بمباران پایگاه موصل شرکت کرد.

عباس رمضانی میمی از خلبانان پایگاه تبریز است که در عملیات ۱۴۰ فروندی، مأموریت تاپ کاور (پوشش هوایی) نفوذکنندگان به خاک دشمن را به عهده داشت.

مرحوم صمد علی‌بالازاده از خلبانان پایگاه تبریز بود که در روز اول مهر با دو ماموریت بمباران پایگاه موصل و پرواز گشت رزمی در کمان ۹۹ مشارکت کرد.

صدر سعیدی از دیگر خلبانان اف پنج است که از پایگاه دزفول در عملیات کمان ۹۹ حضور داشته است.

محمد عقبایی از خلبانان اف چهارده پایگاه اصفهان است که روز اول مهر دو ماموریت پوشش هوایی را به عهده گرفت.

فضل‌الله جاویدنیا از خلبانان پایگاه اصفهان است که روز اول مهر ۵۹ در یک‌پرواز چهار ساعت‌ونیمه با سه‌مرتبه سوخت‌گیری هوایی، همراه با سرگرد محمد پیراسته در منطقه عمومی خوزستان به گشت‌زنی پرداخت. در آن‌زمان، برای تامین امنیت منابع و تاسیسات نفتی کشور پرواز‌هایی بین چهار تا نه ساعت، امری بسیار عادی تلقی می‌شد.

منبع : مهر