آشوراده، تنها جزیره ایرانی در دریای خزر است که سالانه بسیاری از مردم برای بازدید از آن، راهی شمال می‌شوند. ویژگی‌های زیست محیطی خاص آشوراده سبب شده تا نام این جزیره در میان مهم‌ترین پناهگاه حیات وحش دنیا جای گیرد.

این جزیره در بخش شرقی شبه جزیره میان‌کاله واقع شده و به واسطه شرایط طبیعی و محیطی خاص، به جرأت می‌توان آن را به عنوان یکی از زیباترین جزایر شمال کشور معرفی کرد.

این منطقه به عنوان یکی از پناهگاه‌های مهم حیات وحش ایران و تالاب‌های مهم دنیا نیز شناخته شده و همواره پرندگان زیادی از کشور‌های همسایه به آن سفر می‌کنند. در واقع، در سال ۱۳۵۹ بود که نام آشوراده در لیست ۵۹ منطقه بین‌المللی ذخایر طبیعی به ثبت رسید.

پیش‌تر، آشوراده از به هم پیوستن سه جزیره تشکیل شده بود که با تغییر شرایط جوی و بالا آمدن سطح آب، دو جزیره دیگر زیر آب رفتند و آشوراده تنها باقی ماند.

این اتفاق علاوه بر تنها افتادن آشوراده، باعث شد خالی از سکنه شود. در حال حاضر، این جزیره در حدود ۴۰۰ هکتار وسعت دارد، در حالی که وسعت اولیه آن ۱۲۰۰ هکتار تخمین زده شده است.
با سیل سال ۷۲ و افزایش سطح آب، تعداد ساکنان جزیره آشوراده بسیار کم شد و حالا فقط برخی از صیادان و کارکنان سازمان شیلات در آن سکونت دارند. سایر مردم این جزیره هم در شهر‌های اطراف مشغول زندگی هستند.

اگر چه بیش از دو دهه است که برخی مسئولان استانی و حتی نمانیدگان مجلس و نماینده، ولی فقیه در استان پیگیر اجرای طرح‌های گردشگری و تعیین تکلیف سند این جزیره مسکونی خزر شده بودند، اما هر بار و با وجود سرمایه گذاران داخلی و حتی خارجی اجرای طرح‌ها با بروکراسی‌ها و ممانعت‌های اداری و مسئولان بالادستی و مسائل زیست محیطی مواجه می‌شد و عملاً سال‌ها است که از طرح توسعه باز مانده است.

بارقه امید با ورود رئیس دولت سیزدهم

با شروع دولت سیزدهم و سفر رئیس جمهور به گلستان امید‌ها برای پیگیری‌های مجدد قوت گرفت.

حجت الاسلام ابراهیم رئیسی در بازدید از این جزیره طی سال ۱۴۰۰ دستور داده بود که وزیر راه و شهرسازی حداکثر در ۱۰ روز اقدامات لازم برای تبدیل آشوراده به منطقه گردشگری را انجام دهد که بنا به دلایلی از جمله مخالفت‌های زیست محیطی اجرای آن رد شد.

دوم مردادماه امسال در سیزدهمین نشست کمیته ملی طبیعت‌گردی که با حضور علی‌اصغر شالبافیان، معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، حسن اکبری معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست، حسین میر رجبی، معاون حفاظت و امور اراضی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری به عنوان اعضای کمیته ملی طبیعت‌گردی و همچنین علی محمد زنگانه استاندار استان گلستان برگزار شد، پروژه «طبیعت‌گردی جزیره آشوراده منطبق با معیار‌های محیط زیستی در محدوده ۲۲ هکتاری»، به عنوان یکی از موضوعات مهم و دارای اولویت از سوی رئیس‌جمهور در سفر استانی گلستان، مطرح شد و مورد تأیید نهایی اعضای این کمیته قرار گرفت.

دست انداز حقوقی

اما مساله به همین جا حتم نشد و حدود یک ماه پیش، بنیاد مسکن استان گلستان، دادخواستی مبنی بر اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۵۶ هیأت حل اختلاف قانون تعیین تکلیف اختلافات اراضی (موضوع اجرای ماده ۵۶ قانون جنگل‌ها و مراتع) در مورد زمین‌های روستای متروکه جزیره آشوراده علیه اداره کل منابع طبیعی استان مطرح کرد که با ورود جدی رئیس قوه قضائیه طی یک نشست وبیناری که چند روز پیش با حضور استاندار، رئیس کل دادگستری گلستان، دادستان مرکز استان و نماینده، ولی فقیه برگزار شد، محسنی اژه‌ای به بررسی دعوی حقوقی منابع طبیعی و بنیاد مسکن بر سر مالکیت این جزیره متروکه حکم به ابطال رأی کمیسیون و برگ تشخیص منابع ملی و ابطال سند منابع طبیعی در خصوص عرصه ۱۹ هکتاری جزیره آشوراده را در تاریخ ششم شهریور امسال صادر کرد.

اما به دنبال اعتراض اداره کل منابع طبیعی به رأی صادره، روز پنجشنبه نهم شهریور جلسات دادرسی شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان در دو نوبت صبح و عصر به مدت ۱۰ ساعت با حضور مدیران کل بنیاد مسکن و منابع طبیعی استان، نمایندگان حقوقی این ادارات و کارشناس رسمی منتخب دادگستری برگزار و طرفین مستندات، دفاعیات و لوایح خود را ارائه دادند و سرانجام دادگاه تجدیدنظر پس از بررسی مستندات و مدارک تجدیدنظرخواهی منابع طبیعی را رد و دادنامه بدوی مبنی بر ابطال برگ تشخیص رأی کمیسیون و ابطال سند اداره منابع طبیعی در عرصه اختلافی را تأیید کرد.

با صدور و اعلام این رأی بالاخره تلاش‌های دوساله مسئولان بالادستی استان در رفع موانع حقوقی و گردشگری جزیره به ثمر نشست.

بررسی و صدور رأی طی ۳۱ روز

در همین راستا رئیس کل دادگستری گلستان اظهار کرد: از زمان تشکیل پرونده در باب این مشکل حقوقی طرح گردشگری آشوراده توسط بنیاد مسکن استان گلستان که در روز ۹ مرداد ۱۴۰۲ انجام شد تا زمان صدور رأی قطعی پرونده در دادگاه تجدیدنظر که روز ۹ شهریور ۱۴۰۲ بود، تنها یک ماه زمان سپری شد؛ به عبارت دیگر کلیه پروسه‌ها و تشریفات قانونی این پرونده سنگین در مدت ۳۱ روز انجام شد و مانع حقوقی موجود در اجرای طرح گردشگری آشوراده مرتفع شد.

حیدر آسیابی افزود: پیش‌تر در اجرای طرح گردشگری ۲۲ هکتاری آشوراده که با ملاحظات زیست محیطی صادر شده بود، ممنوعیت امکان بیتوته و اقامت شبانه برای گردشگران به سبب مشکلات زیست محیطی و نبودن روستا در منطقه وجود داشت و طبق اعلام محیط زیست، در این ۲۲ هکتار تنها امکان طبیعت‌گردی برای گردشگران وجود داشت و آن‌ها نمی‌توانستند در این منطقه اسکان داشته باشند.

وی با بیان اینکه تنها مسیری که امکان اقامت شبانه و بیتوته گردشگران در طرح گردشگری آشوراده را فراهم می‌کرد، بازگرداندن سند ملی روستای آشوراده به بنیاد مسکن و انقلاب اسلامی بود و چنانچه این مانع حقوقی مرتفع نمی‌شد، اجرای طرح گردشگری آشوراده ابتر باقی می‌ماند، گفت: با پیگیری‌های صورت گرفته از سوی دستگاه قضا، حدود یک ماه پیش، بنیاد مسکن استان گلستان، دادخواستی مبنی بر اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۵۶ هیأت حل اختلاف قانون تعیین تکلیف اختلافات اراضی (موضوع اجرای ماده ۵۶ قانون جنگل‌ها و مراتع) در مورد زمین‌های روستای متروکه جزیره آشوراده علیه اداره کل منابع طبیعی استان مطرح کرد.

آسیابی تصریح کرد: از زمان تشکیل پرونده در باب این مشکل حقوقی طرح گردشگری آشوراده توسط بنیاد مسکن استان گلستان که در روز ۹ مرداد ۱۴۰۲ انجام شد تا زمان صدور رأی قطعی پرونده در دادگاه تجدیدنظر که روز ۹ شهریور ۱۴۰۲ بود، تنها یک ماه زمان سپری شد؛ به عبارت دیگر کلیه پروسه‌ها و تشریفات قانونی این پرونده سنگین در مدت ۳۱ روز انجام شد و مانع حقوقی موجود در اجرای طرح گردشگری آشوراده مرتفع شد.

اقامت در بافت روستایی

مدیر کل محیط زیست گلستان با بیان اینکه مردم نگران عرصه‌های محیط زیستی در اجرای طرح‌های گردشگری آشورده نباشند، گفت: طرح پیشنهادی استان گلستان ویژه طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده دارای دو بخش است که شامل ۲۲ هکتار داخل جزیره و ۱۳۸ هکتار به عنوان سایت پشتیبان در بندر ترکمن است.

محمد رضا کنعانی افزود: کمیته طبیعت‌گردی همچنین تصمیم گرفت، اقامت شبانه در طرح سایت پلان پیشنهادی حذف شود و مقرر شد اقامت در بافت روستایی موجود در جزیره آشوراده با همان بافت سنتی و احیای منازل قدیمی صورت پذیرد.

وی افزود: بر این اساس در بخش نخست که شامل ۲۲ هکتار داخل جزیره آشوراده می‌شود، سازه‌ها به صورت سبک و با کاربری تفریحی، پذیرایی، فضای سبز، برپایی غرفه صنایع‌دستی و گردشگری و ارائه خدمات عمومی در نظر گرفته خواهد شد.

کنعانی ادامه داد: همچنین بخش دوم این طرح به عنوان پروژه پشتیبان در «بندر ترکمن» نیز به سازه‌های سنگین همانند کاربری‌های اقامتی شامل هتل، مجتمع‌های اقامتی و سایر کاربرد‌هایی که نیاز به سازه سنگین دارد، اختصاص می‌یابد.

تنهایی؛ سرنوشت محتوم تنها جزیره ایرانی دریای خزر از دو دهه گذشته تاکنون بوده است که پایان این انزاوی تاریخی فقط با ساماندهی و تدوین طرح تفضیلی کارآمد، معرفی جاذبه‌های این منطقه بکر به گردشگران داخلی و خارجی همراه با تلاش برای جذب سرمایه‌گذاران و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم امکان پذیر است.

منبع: مهر