علیرضا عبدی، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی کشور و معاون وزیر آموزش و پرورش با حضور در برنامه ”صف اول“ جمعه ۱۷ شهریور شبکه خبر، به پرسش‌ها درباره نهضت سوادآموزی از اجرای طرح شتاب برای ریشه کنی بی سوادی تا مهارت آموزی پاسخ داد.
متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
سؤال: یکی از موضوعات اصلی در دهه سوم قرن بیست و یکم برای هر یک از جوامع، موضوع سوادآموزی است، یعنی داشتن سواد. گرچه سازمان ملل متحد هر سال نوع سواد را به گونه‌ای تعریف می‌کند، یک سال یا زمانی ما سوادآموزی را یا داشتن سواد را فقط سواد خواندن و نوشتن داشتیم بعد با رایانه کار کردن و بعد گفتند که سواد خانوادگی، سواد اجتماعی و همین جور استمرار پیدا کرده است. ما در سال ۱۳۵۷ حدود ۳۶ میلیون نفر بوده ایم جمعیت ایران و میزان باسوادی چیزی حدود ۴۷ درصد بوده است. الان که در سال ۱۴۰۲ هستیم وضعیت ما چطور است و چگونه این مسیر را طی کرده ایم؟
عبدی: عرض کنم که مسئله سواد اگر ما بخواهیم یک مقدار عمیق‌تر به موضوع نگاه کنیم شاید قبل از اینکه و حتماً قبل از اینکه سازمان ملل یا یونسکو به فکر این باشد یک امر نهادی است در دین ما. از روزی که پیامبر اکرم (ص) اسرا را به شرط اینکه به یک مسلمان سواد یاد بدهند آزاد می‌کرده، یک جریان سوادآموزی شکل گرفته است تا الان که ما در خدمت شما هستیم یا آن جریان‌هایی که شما بیشتر در حوزه تاریخ و علوم سیاسی و جغرافیای سیاسی اطلاع دارید، جریان‌هایی که در اطراف اسپانیا و حرکت مسلمانان در حوزه سواد و این‌ها اتفاق افتاده است همین نشان دهنده این است که جریان سوادآموزی از قبل هم خیلی جدی بوده است، ولی در یک تاریخی این روز را به عنوان محور قرار می‌دهند.
ما یک حرکت تاریخی را داریم تا سال ۵۸، کار‌هایی هم قبل از انقلاب شده است، ولی عموماً این کار‌ها کار‌هایی است که خیلی حرکت شتاب داری داشته باشد، نبوده است. سال ۵۸ حضرت امام یک پیامی را صادر می‌کنند و نهضت سوادآموزی شکل می‌گیرد. با شکل گرفتن نهضت سوادآموزی یک جریان شتاب دار و می‌شود گفت که خیلی مردمی اتفاق می‌افتد و عدد ۱۰ تا ۴۹ ساله‌ها که ۴۸ درصد باسواد بوده اند و ۶ سال به پایین ۳۷ درصد بوده است. ۴۸ درصد باسوادی می‌رسد الان به حدود ۹۸ درصد. یعنی ما در این یکسال گذشته با کار‌هایی که انجام دادیم طرح‌هایی که اتفاق افتاده است در کشور نه تنها نهضت یک جریان کشوری اتفاق افتاده است، ۹۷ و یک دهم حدود ۹۸ درصد با داده‌های سازمان نهضت ما الان باسواد داریم در ۱۰ ساله‌ها تا ۴۹ ساله ها. عرض کنم که البته وضع دنیا آنچنان مثل ما شتاب دار نبوده است. من امروز داشتم پیام خانم آدریازولا مدیرکل یونسکو را می‌خواندم، به خاطر روز هشتم سپتامبر، یک نکته‌ای را گفتند من از فرصت استفاده می‌کنم در مورد این نکته چند مطلبی را عرض می‌کنم، چون در چند روز گذشته من مشاهده کردم که بعضی از شبکه‌های به اصطلاح خبری که در آن طرف مرز‌ها دارند کار می‌کنند یک کار‌هایی را انجام می‌دهند که این تلاش‌ها را نادیده بگیرند، فقط این را می‌گویم که خانم آدریازولا حالا آن‌هایی که آن طرفی هستند خیلی علاقه دارند به این ادبیات ها، من با ادبیات خودشان می‌خواهم صحبت کنم، خانم آدریازولا بخاطر همین ۲۰۲۳ یک پیامی می‌دهد و می‌گوید که ما ۱۹۷۹ در دنیا ۶۸ درصد باسواد داشته ایم در کل دنیا، الان چقدر شده است این میانگین، شده است ۸۶ درصد.
سؤال: یعنی ما ۱۸ درصد نسبت به کل دنیا...
عبدی: ما ۱۸ درصد نسبت به کل دنیا پیشرفت کرده ایم. جمهوری اسلامی چقدر باسواد را تحویل گرفت، ۴۸ درصد الان چقدر دارد ۹۸ درصد، یعنی نزدیک به ۵۰ درصد رشد، این رشد اصلاً این ۵۰ درصد با ۱۸ درصد قابل مقایسه نیست، این کم لطفی است که بی سواد‌های باقی مانده را ما صرفاً آن را ببینیم و این حرکت شتابان را نادیده بگیریم. این جریان بسیار مردمی و بسیار پویایی پای کار این قضیه بوده است تا این عدد به اینجا برسد که ما الان در خدمت شما هستیم.

سؤال: یعنی ما نسبت به میزان باسوادی در دنیا ۱۷ یا ۱۸ درصد بالاتر هستیم؟
عبدی: میانگین دنیا الان تقریباً ۸۷ درصد است.
سؤال: می‌شود تقریباً ۱۱ درصد ما بالاتر هستیم.
عبدی: در ۶ سال به بالا ما تقریباً ۴ درصد بالاتر هستیم. استاندارد بین المللی ۶ سال به بالا داریم.
سؤال: پایین هم داریم کسی درس می‌خواند؟
عبدی: نه؛ استانداردی که ما در دنیا داریم برای آمار بی سوادی این جوری اعلام می‌کنند، ۶ سال به بالا، ۱۵ سال به بالا، ۲۴ سال به بالا. در ۶ سال به بالا تقریباً ۸۷ درصد فضای بین المللی است که ما ۹۱ درصد هستیم.
سؤال: ما الان با این فضایی که فرمودید آمار و ارقام چیزی حدود یک میلیون و ۵۰۰ یا ۶۰۰ هزار نفر ۱۰ تا ۴۹ سال را بی سواد داریم. چه برنامه‌هایی برای آموزش این افراد نهضت سوادآموزی یا کلاً آموزش و پرورش شما به عنوان معاون وزیر آموزش و پرورش دارید؟
عبدی: قانونگذار یک مطلب بسیار مهمی را برای نهضت سوادآموزی تعریف می‌کند. آن هم این است که از سال ۹۳ به بعد آرام آرام نهضت باید از متصدی تبدیل شود به سیاستگذار در حوزه سوادآموزی. یعنی در هیئت دولت تصویب و ابلاغ می‌شود به دستگاه‌های مختلف که رویکرد نهضت سوادآموزی این باشد. با این حرکت نهضت و مخصوصاً در دولت سیزدهم نگاهش به یک هم افزایی و حرکت دست جمعی است. به همین جهت یک ظرفیت فوق العاده‌ای که نهضت دارد به اسم شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی آن را به شدت جدی گرفته است. تقریباً می‌شود گفت که هفت سال گذشته شورای عالی پشتیبانی هفت سال گذشته یعنی تا ۲۸ دیماه ۱۴۰۱ را عرض می‌کنم هفت سال گذشته نسبت به آن تاریخ ما شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی را تشکیل نداده بودیم یعنی تشکیل نشده بود.
سؤال: چرا یعنی دولت...
عبدی: توجه ویژه‌ای به این موضوع نشده بود.
سؤال: مثل بسیاری از شورا‌های عالی که برگزار نشد در آن مقطع دولت قبل؟
عبدی: بله؛ توجهی به آن نشده بود و تقریباً تعطیل بود. سال گذشته ما شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی را بعد از هفت سال تشکیل دادیم.
سؤال: به ریاست رئیس جمهور؟
عبدی: نه؛ رئیس شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی می‌شود معاون اول رئیس جمهور. به ریاست آقای دکتر مخبر معاون اول رئیس جمهور تشکیل دادیم. گزارشات مختلفی آنجا ارائه شد، آنجا تقریباً یازده وزیر عضو هم به برخی از سازمان‌ها و مراکز مثل مرکز آمار، ثبت احوال، یک بار دیگر مرور شد اتفاقاتی که دارد می‌افتد، به عنوان راهبردی‌ترین کار قرار شد که این شورا‌های پشتیبانی سواد هم در سطح ملی و هم در سطح استان‌ها و هم در سطح شهرستان‌ها و فرمانداری‌های شهرستان‌ها و حتی بخش‌ها جدی گرفته شود. با این حرکتی که اتفاق افتاد حالا من اگر بخواهم به صورت آماری یک آمار را خدمت شما عرض کنم، تقریباً ما ۸۵ جلسه استانی داشته ایم با ۳۳۹ مصوبه استانی و هزار و ۷۱۱ شهرستانی داشته ایم شورای پشتیبانی سوادآموزی با ۴ هزار و ۹۳۸ تا. در شورای پشتیبانی سوادآموزی چه چیزی اتفاق می‌افتد؟ در شورای پشتیبانی سوادآموزی دستگاه‌های مختلف می‌آیند سهم خودشان را در شناسایی، جذب، نگهداری و انجام جریان سوادآموزی مشخص می‌کنند که ما امیدواریم که با این در سال ۱۴۰۳ به یک نگاشت نهادی برسیم و هر دستگاه وظیفه دو سه سال آینده خودش را دقیقاً بداند. دستگاه‌ها می‌آیند وظیفه خودشان را مشخص می‌کنند و می‌روند روی بی سواد‌هایی که می‌توانند این کار را انجام دهند سرمایه گذاری می‌کنند. مثلاً ما یک ظرفیت فوق العاده‌ای را در کمیته امداد داریم. جا دارد اینجا تشکر کنم از دوستانی که در کمیته امداد یاری گری جریان نهضت سوادآموزی هستند.
در بهزیستی ظرفیت فوق العاده‌ای است حتی در زندان‌ها یک ظرفیت فوق العاده‌ای را داریم. همه دستگاه‌های مختلف باید دست به دست هم بدهند که این مسئله حل شود. این شورای پشتیبانی می‌شود راهبرد اصلی ما و مشارکت دستگاه‌ها هم می‌شود یکی از راهکار‌های جدی که ذیل این راهبرد تعریف می‌شود. یکی از این کار‌ها عرض کردم همین است. یکی از مسائل دیگری که کشور ما می‌شود گفت که با آن روبرو است و کشور‌های دیگر ندارند، می‌شود گفت بعضی از افراد هستند که سواد دارند، ولی بی سواد خطاب می‌شوند و در آمار جمهوری اسلامی به عنوان بی سواد می‌آیند.
سؤال: به صورت مشخص یعنی چه؟
عبدی: مثلاً ما افرادی را داریم که سواد قرآنی دارند یعنی به محوریت قرآن سواد یاد گرفته اند. ما این‌ها را در سیستم رسمی کشور و در سامانه هایمان به اسم بی سواد داریم ولیکن این‌ها در واقع سواد دارند خواندن بلد هستند نوشتن بلد هستند اگر قرار باشد امتحان بدهند مدرک هم می‌توانند بگیرند. ما الان در نهضت سوادآموزی باهمکاری برخی از دستگاه‌ها دنبال این هستیم که این جریان را به عنوان اولین بار تعریف کنیم که هر کسی از هر مسیری توانست سواد یاد بگیرد بتواند مدرک بگیرد. یا در بعضی از مناطق کشور ما مسئله عدم حضور در آموزش را داریم. مخصوصاً برای دختران و مخصوصاً در جنوب شرق کشور، بعضی از دختر‌ها وارد سیستم آموزشی نمی‌شوند. خیلی از این‌ها اتفاقاً آموزش هم می‌بینند در یک جریان‌های سیستم مذهبی خودشان شاید آموزش‌هایی را هم می‌بینند خواندن و نوشتن را هم یاد می‌گیرند، ولی در سیستم رسمی نیستند. ما اگر این کار‌ها را انجام بدهیم، از یک طرف سوادآموز‌ها و افرادی که باسواد هستند شناسایی می‌شوند از یک طرف دیگر هم از مسیر‌های مشارکتی می‌رویم به سمت باسواد کردن کسانی که بی سواد هستند. من جا دارد که اینجا از تمامی دستگاه‌ها خواهش کنم که یک آماری را هم در یکی از برنامه‌های تلویزیونی اعلام شد، ما هر یک درصدی که بتوانیم جریان باسوادی را رشد بدهیم ارتباط بسیار مستقیم روی تولید ناخالص ملی کشور داریم برمی داریم.

سؤال: در برنامه چهارم پنجم بحث این بود که باید بی سوادی ریشه کن شود حالا اینکه اساساً این امکان وجود دارد یا ندارد چگونه این فرآیند را می‌شود متوقف کرد این موضوعی است که شما متخصص آن هستید. الان شما با این فضا و برنامه‌هایی که دارید چه زمانی را برای ریشه کنی بی سوادی در کشور می‌توانید پیش بینی کنید؟
عبدی: آن چیزی که در برنامه چهارم دیده شد و برخی از افراد نادانسته آن را به عنوان یک نقطه ضعف مطرح می‌کنند و می‌گویند که ما در برنامه چهارم که یک جا‌هایی اصلاً ریشه کنی را جشن هم گرفتیم آن دلیلش این بوده است که در برنامه چهارم یک عدد تمرکزی ۱۰ تا ۲۹ سال را گذاشته بود و گفته بود که هر کس در این بازه سنی ۱۰ تا ۲۹ سال باسواد شود آن منطقه را ما به عنوان ریشه کنی در ۱۰ تا ۲۹ سال اعلام می‌کنیم. این ۱۰ تا ۲۹ سال معنی اش این نیست که تمام گروه سنی را ما ریشه کنی را انجام دهیم این یک قسمت در مورد برنامه چهارم، اما در مورد اینکه آیا قرار بود که ریشه کنی اتفاق بیفتد یا اصلاً ریشه کنی قاعدتاً اتفاق می‌افتد یا نه، باید این کلمه را ما یک بار دیگر باز تعریف کنیم. نگاه ما این است که ریشه کنی بی سوادی حتماً اتفاق بیفتد. برای جمهوری اسلامی یک نفر بی سواد هم شایسته نیست. این نگاه ما است، نگاه ریاست محترم جمهوری است و نگاه عالی حضرت آقا است. درخواست دستور این بزرگواران این است که این اتفاق بیفتد. ولیکن اینجا چند نکته حائز اهمیت است، یکی اینکه ریشه کنی یعنی آن کسی که توانایی آموزش دارد.
ما در بازه‌های سنی مختلف افرادی را داریم که اصلاً امکان یادگیری ندارند، طبیعتاً در سرشماری این آمار هم می‌آید، یعنی در یک خانه‌ای مثلاً فردی است که یک ضریب هوشی بسیار پایینی دارد توانایی یادگیری ندارد اختلال شدید یادگیری دارد، خب ایشان امکان یادگیری ندارد.
سؤال: آیا درصد آن به اندازه‌ای است که معنادار باشد؟
عبدی: بله؛ آن کسانی که به دلایل مختلفی حالا آمار جهانی این را می‌گوید کسانی که به دلایل مختلفی از ناتوانی در یادگیری هستند تا یک درصد را هم می‌توانند تحت پوشش قرار بدهند. ما الان ۹۸ درصد هستیم در بازه ۱۰ تا ۴۹ سال، تا ۹۹ یک درصد باقی مانده است، یک همت مضاعف و حرکت دسته جمعی و همگانی لازم است که این عدد را ما به سرانجام برسانیم.

سؤال: اگر بخواهیم همین یک درصد را افزایش بدهیم و به حالت پایدار برسانیم یعنی میزان باسوادی را به مرز همان ۹۹ درصد برسانیم با توجه به آن یک درصدی که نهاد‌های بین المللی هم با اغماض آن را به دلایل مختلف می‌پذیرند، چه باید کنیم؟
عبدی: یک همت واقعاً مضاعفی لازم است که برای این کار بین تمامی دستگاه‌ها اتفاق می‌افتد. از ما که نهضت سوادآموزی هستیم تا دیگر دستگاه‌هایی که به نوعی با بی سواد‌ها ارتباط دارند. جنس بی سواد بزرگسال مثل دانش آموز نیست که یک محور به اسم مدرسه داشته باشد. دو تا اینجا مفهوم جدید است یکی اینکه اصلاً آموزش در حوزه بزرگسالان یک خدمت اجتماعی نیست صرفاً بلکه حل یک مسئله اجتماعی است. ببینید ما یک زمانی خدمت اجتماعی می‌دهیم یعنی مثلاً یک مدرسه‌ای را تأسیس می‌کنیم، می‌گوییم این مدرسه ما است و هر کسی می‌خواهد بیاید، این می‌شود خدمت اجتماعی، همه را هم پذیرا هستیم، اما یک زمانی است که شما با بزرگسالی طرف هستید که ۴۹ سال است، ۵۰ سال است، ۶۰ سال است و تا الان درس نخوانده است، این چرا درس نخوانده است، تازه می‌رسیم به یک تعریف جدید به اسم مسئله اجتماعی، باید همه دست به دست هم بدهیم اول مسئله اش را حل کنیم. یک جایی است مسئله مسئله فرهنگی است یا جایی است مسئله اجتماعی یا اقتصادی است همه این‌ها یک منانع‌هایی است در مسیر آموزش، پس برای اینکه این اتفاق بیفتد ما نباید صرفاً در قاعده کار ساختاری و دولتی بمانیم.
آقای رئیس جمهور هفته پیش یک دستوری را دادند برای نهضت سوادآموزی برای اینکه رویکرد نهضت جهادی شود، رویکرد نهضت جهادی شود یعنی یکی از اقتضاعات جهادی یعنی مراجعه به مردم یعنی استفاده از ظرفیت حلقه‌های میانی، یعنی ظرفیت گروه‌های جهادی. ما در کشور حلقه‌های میانی مختلفی را داریم که کار این‌ها حل مسئله اجتماعی است، این حلقه‌های میانی و این افراد می‌توانند با مراجعه به بی سواد به خانواده بی سواد شروع کنند به حل مسئله اجتماعی آن فرد و از این مسیر بروند برای باسواد کردن آن فرد. ببینید من به عنوان مثل عرض می‌کنم، ما حداقل من ده مورد را خودم یادداشت کرده ام بعنوان خاطرات که از آموزش دهنده‌های مختلف من این را شنیده ام که برای اینکه یک فرد را وارد جریان باسوادی کنند باید همسرش را یک جایی فرزندان اش را یک جایی خانواده اش را راضی کنند که این فرد ۵۰ ساله این خانم ۵۰ ساله یا حتی این شوهر این مرد ۵۰ ساله نیاز به سواد دارد. یه مقاومت‌هایی است مثل جریان آموزش دانش آموزی نیست، یک جریان خاصی از جنس مسائل اجتماعی است، این لازم است که یک حرکت جهادی شکل بگیرد.
ما رایزنی‌ها را با جریان‌های مختلف شروع کرده ایم و فکر می‌کنیم که این کار شدنی است یعنی تا پایان دولت سیزدهم قول می‌دهیم که ۱۰ سال تا ۴۹ سال را به عدد سرانجام بخشی برسانیم یعنی ۹۹ درصد را ان شاالله برسانیم و امیدواریم که زودتر هم به این عدد برسیم.

سؤال: یک دغدغه‌ای که گاهی اوقات به وجود می‌آید این است که وقتی که یک بزرگسال آموزش باسوادی می‌بیند، ممکن است بعد از یک مدتی دوباره این فراموش اش بشود و برگردد به حالت اول این‌ها را هم شما برنامه ریزی کرده اید برای آنها؟
عبدی: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات آموزش بزرگسالان رجعت به بی سوادی است. حالا اعداد مختلفی را گفته اند مثلاً یک گروهی گفته اند اگر ۸۰ روز نخوانند مثلاً ۷۰ درصد، یک گروه گفته اند ۵۰ درصد، یک گروه گفته اند ۹ ماه نخوانند کلاً فراموش می‌کنند، اعداد مختلف است، اما آن چیزی که مختلف است این است که یک بزرگسال اگر یک مدتی فاصله بگیرد از خواندن و نوشتن، یک کسر بزرگی از آن چیزی که یاد گرفته است را از دست خواهد داد. نهضت سوادآموزی برنامه‌های مختلفی برای این موضوع دارد از خواندن با خانواده یعنی ما ۲۱ عنوان کتاب در حوزه تحکیم اسم دوره تحکیم است، ۴۰ عنوان کتاب در حوزه سبک زندگی، ۱۲ عنوان کتاب در حوزه سبک زندگی زنان و دختران، این‌ها کتاب‌هایی هستند که تولید شده اند، کار این‌ها این است که با خانواده با یک پشتیبان با یک نفری که می‌تواند به این‌ها کمک کند با هم بنشینند و این‌ها را بخوانند. برای این هم دوره تعریف شده است اسم دوره اش هم است دوره تحکیم، هم از ظرفیت آموزش دهنده‌ها ما در دوره تحکیم استفاده می‌کنیم و هم از ظرفیت مردمی استفاده می‌کنیم. الان که به دستور آقای رئیس جمهور یک فضایی باز شده است یک فضای جدید جهادی برای نهضت باز شد، ما امیدواریم در داخل دوره تحکیم علاوه بر کتاب‌هایی که داریم سرفصل‌های جدیدی را هم که قبلاً نهضت شروع کرده بود آن‌ها را هم توسعه بدهیم. ببینید نهضت همیشه چند گام از یونسکو جلو بود این را با صدای بلند اعلام می‌کنم، آن زمانی که امام آموزش همگانی را تعریف کرد هنوز آموزش همگانی تعریف نشده بود برای دنیا، این اتفاق سال ۵۸ می‌افتد در پیام امام، خب یک جریان مردمی شکل می‌گیرد و آن زمانی که سال ۸۶ حضرت آقا یک جمله‌ای را می‌گوید می‌فرمایند که من از سوادآموزی در درجه اول انتظار توسعه سواد و در درجه دوم انتظار تعمیق سواد را دارم. آن زمان اصلاً تعریف جدید یونسکو که ۲۰۲۰ اتفاق افتاد به اسم تغییر می‌گوید که باسواد کسی است که با آموخته هایش در زندگی اش تغییر ایجاد کند اصلاً در یونسکو سال ۸۶ مطرح نشده بود. آن زمانی است که حضرت آقا این عنوان را تعریف می‌کند و نهضت می‌رود کتاب هایش را می‌برد به سمت کتاب‌هایی که در زندگی افراد تغییر ایجاد کند.
یعنی ببینید ما برای کارگران کتاب جدا داریم برای کشاورزان کتاب جدا داریم برای زنان خانوار کتاب جدید داریم برای مددجویان زندان کتاب جدا داریم برای اصناف کتاب جدا داریم و همه این‌ها با توجه به زندگی و اقتضائات زندگی شان طراحی شده است خود همین هم باعث می‌شود که فراموشی پایین بیاید، چون مرتبط با زندگی خودش دارد یاد می‌گیرد. ما این تحکیم را هم جدی ادامه می‌دهیم و انتظار داریم که یک توسعه جدیدی را هم انجام دهیم.

پخش گزارش
سؤال: برای آموزش توأمان سوادآموزی و مهارت هم آیا در سازمان سوادآموزی تدبیری اندیشیده ایم یا خیر؟
عبدی: سازمان نهضت سوادآموزی یک مراکزی را دارد به اسم مراکز یادگیری، مراکز یادگیری محلی. این مراکز یادگیری محلی همین نکته‌ای را که شما می‌فرمایید را پی می‌گیرد یعنی آنجا بی سواد‌هایی که مراجعه می‌کنند درکنار آن سوادی که یاد می‌گیرند، مهارت‌هایی را هم یاد می‌گیرند. برای اینکه ما درحال طراحی مدلی هستیم که به صورت همگانی بتوانیم این را گسترش بدهیم. به نظر ما مراکز یادگیری محلی کفایت این امر را نمی‌کند و به لحاظ گستردگی هم در پوشش نفرات، هم در تنوع مهارت ها، ما باید به سمت استفاده از اصناف مختلف برویم یعنی صنوف خودشان درکنار اینکه رشد علمی پیدا می‌کنند، ظرفیت‌هایی را ایجاد کنند برای افراد کم سواد و بی سواد خودشان و در داخل خود افراد خودشان را رشد بدهند و آموزش شان بدهند. یکی از مصوبات شورای اخیر عالی پشتیبانی سوادآموزی، طراحی همین مدل تلفیق مهارت و سواد است. ما می‌خواهیم این را تا هفتم دیماه که سالروز تأسیس نهضت سوادآموزی است رونمایی کنیم.

سؤال: این طراحی شناسنامه تحصیلات که بعضی از اوقات بحث آن بود الان به کجا رسیده است؟ شناسنامه تحصیلات برای سوادآموزان که الان مثلاً شما می‌خواهید یک سوادآموزی را ببینید که الان شناسنامه‌ای داشته باشد.
عبدی: عرض کنم که ما در تعریف جدیدی که در حوزه سواد پیگیر هستیم، ما دو تا تکلیف را همزمان داریم دنبال می‌کنیم. یکی اینکه بحث همین اتمام و ریشه کنی یا سرانجام بخشی بی سوادی پایه است که این مشخص است تکلیف و مأموریت قانونی و مشخص و دقیق سازمانی ما است. ما در کنار این یک جریان جدیدی را در امر تعمیق که عرض کردم نسبت به فرمایشات حضرت آقا و تعمیق سواد و توسعه سواد و همینطور با توجه به تعاریف جدید می‌خواهیم طراحی کنیم که هر کسی که وارد جریان سوادآموزی می‌شود بتواند بعد از مدتی بگوید که من در این سرفصل‌ها آموزش‌های لازم را دیده ام. طبیعتاً این تبدیل می‌شود به یک شناسنامه سواد، یعنی بنده علیرضا عبدی وارد جریان آموزش بزرگسالان شده ام، سواد پایه نداشته ام، سواد پایه را خوانده ام، درکنار آن مثلاً یک مهارت درودگری یاد گرفته ام، در کنار آن مثلاً ما الان تقریباً ۱۰ سال است که مهارت رسانه و فضای مجازی وارد نهضت شده است این‌ها را یاد گرفته ام، در شناسنامه تحصیلی من قید می‌شود که من این‌ها را یاد گرفته ام و این دوره‌های آموزشی را دیده ام. ما بیس و پایه اولیه این کار را آماده کرده ایم ساختار نرم افزاری این کار آماده شده است امیدواریم که با همکاری دستگاه‌ها شروع کنیم به انجام دادن این.

سؤال: این طرح رسا که برای بهره گیری از ایده‌های نو و جدید و روش‌های آموزشی گفته شده است و در برخی از کشور‌ها هم الان دارد عملیاتی می‌شود ما هم در ایران اینرا پیگیری کرده ایم.
عبدی: رسا یک می‌شود گفت که خلاقیت جمهوری اسلامی ایران است و بعنوان اولین رهیافت‌های بین المللی سوادآموزی اتفاق افتاد، تقریباً از اوایل امسال کلید خورد، ۴۱۱ مقاله، اثر علمی، ایده، بازی و حتی روش‌های آموزش به این رهیافت ارسال شده اند.
سؤال: یعنی از سی چهل کشوری که در دنیا دارند این طرح را اجرا می‌کنند برگرفته از جمهوری اسلامی است؟
عبدی: رهیافت در کشور‌های مختلف اجرا نمی‌شود الان در ایران دارد انجام می‌شود برای جمع آوری ایده‌های کشور‌هایی که در جریان سوادآموزی دنیا با هم مشارکت دارند و ما این‌ها را داریم جمع آوری می‌کنیم الان ۴۱۱ اثر داخلی و بین المللی جمع آوری شده است داوری مرحله اول آن دارد اتفاق می‌افتد بعد از داوری مرحله اول ما یک کار جدیدی را هم در دنیا می‌خواهیم استارت بزنیم آن هم این است که ایده‌های ویژه را تبدیل به برنامه عمل و تبدیل به یک عملیات کنیم. یعنی چند نقطه را مشخص خواهیم کرد که اصطلاحاً می‌خواهیم آنجا شتاب بخشی دارد اتفاق می‌افتد در آن چند نقطه این ایده‌ها را پیاده می‌کنیم تا ایده‌های جدید هم درکشور پیاده شود.

سؤال: این فعالیت‌هایی که نهضت سوادآموزی برای دادن آموزش به برخی از گروه‌هایی که ممکن است دچار مشکل باشند در این زمینه مثلاً زندانیان، مثلاً اتباع خارجی، مثلاً عشایری که کوچنده هستند و اینها، برای این‌ها چه تدبیری اندیشیده اید؟
عبدی: طبق آن بحثی که اول عرض کردم گفتم که نهضت حل یک مسئله اجتماعی است، هر کدام از این‌ها راهکار خاص خودشان را دارند. مثلاً در مورد زندان‌ها ما یک توافق خیلی خوب و همکاری دوجانبه خیلی خوبی را با امور زندان‌ها داریم، یک زندانی نیست که یک مدتی را در زندان باشد، ولی بدون آموزش خارج شود، ما همچنین چیزی را نداریم. در بحث نظام وظیفه واقعاً یک همکاری گسترده‌ای اتفاق افتاده است. در حوزه سربازان ما نمی‌توانیم بگوییم که کسی وارد سربازی شد، ولی بی سواد خارج شد. یک جایی‌هایی ما برای این‌ها آموزش دهنده تأمین می‌کنیم یک جا‌هایی از ظرفیت خودشان می‌آیند دوره‌هایی را می‌بینند آموزش دهنده‌هایی را برای مخاطب شان می‌دهند، یک حرکت خوبی اتفاق افتاده است. در مورد اتباع ما اتباع را کشور ما به لحاظ اتباع، خب کشور بسیار مهاجرپذیر است می‌شود گفت که کسر بزرگی از بی سواد‌های جمهوری اسلامی ایران را الان اتباع تشکیل می‌دهند. ما برای اتباع دو حرکت ویژه داریم. یک دستور ویژه‌ای را حضرت آقا فرمودند سال‌های پیش آن هم اینکه اگر اتباع بخواهند سواد یاد بگیرند یا کلمه مستقیم شان افغانستانی‌ها بودند که اگر بخواهند سواد بگیرند این وظیفه برعهده نهضت سوادآموزی است. ما هم خودمان داریم در حوزه آموزش اتباع کار می‌کنیم و هم با نهاد‌های بین المللی در حوزه آموزش‌های اتباع داریم کار می‌کنیم. متأسفانه نهاد‌های بین المللی حضورشان و همکاری شان آنقدر بالا نیست که پوشش خوبی را ما بتوانیم با توجه به همکاری و حمایت‌های آن‌ها داشته باشیم. درکنار این باز خودمان هم مجبور هستیم که به صورت خودجوش همین کار‌ها را انجام بدهیم. یک جریان بسیار شتابانی هم آنجا داریم یعنی ما بعد از انقلاب نزدیک به ۹۰۰ هزار نفر از اتباع را در جمهوری اسلامی آموزش داده ایم.

سؤال: برای جذب و ترغیب بی سوادان برای یادگیری آیا مشوق‌هایی هم درنظر گرفته شده است؟
عبدی: یک تعداد مشوق‌هایی است مثل اینکه هر کسی بی سوادی پایه را پشت سر بگذارد و سواد یاد بگیرد، یک درصدی از حق آموزش را به عنوان جایزه به او پرداخت می‌کنیم. متأسفانه مثل برخی از اتفاق‌های دیگر سال‌های سال بود که این کار اتفاق نمی‌افتاد و تقریباً از سال ۹۳ که این تصویب شده بود تا سال ۹۹ و ۱۴۰۰ به جز یکبار همان روز‌های اول دیگر این اتفاق نیفتاد. با حضور دولت مردمی سیزدهم ما سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ را آن کسانی که آموزش دیدند و بی سوادی شان را پشت سر گذاشتند امسال هدایای آن‌ها را در پایان سال ۱۴۰۱ پرداخت کرده ایم آن‌هایی که ۱۴۰۰ و ۱۳۹۹ را خواندند. ان شاالله همینطور با تأمین منابع بدهی‌های قبلی و کسانی که قبلاً آموزش دیدند آن‌ها را هم پرداخت خواهیم کرد یعنی بر دین نهضت است که آن‌ها را هم پرداخت کند و دوستان هم کسانی که باسواد شده اند به جوایزشان خواهند رسید. برخی از دستگاه‌ها هم درکنار این جریان ما باز آن‌ها هم هدایا و جوایزی را دارند مثلاً مثل کمیته امداد که برای هر کسی که از جریان کمیته امداد باشد و از خانواده کمیته امداد باشد و باسواد باشد عدد‌های مختلفی را بعنوان جایزه مشخص کرده است. البته ما درحال تدوین یک لایحه‌ای هستیم برای اینکه این لایحه از طرف دولت به مجلس برود برای اینکه یک انگیزه سازی جدید و یک الزامات جدید را برای جریان سوادآموزی ان شاالله اجرا کنیم این دستور حضرت آقا است سال ۸۷ فرمودند که یک الزاماتی باید برای این اتفاق بیفتد که همه حداقل تا پایان مدرک ابتدایی را داشته باشند تا الان قانونی نوشته نشده است داریم این کار را انجام می‌دهیم آنجا دیگر میزان ترغیب‌ها و مشوق‌ها افزایش پیدا خواهد کرد البته باز دستگاه‌های مختلف مثل جهاد کشاورزی و می‌شود گفت یکی از بزرگ‌ترین و یکی از جدی‌ترین همکار‌های ما هستند با ما دارند مثلاً آن‌ها هم در بحث‌هایی که از جنس خودشان است حمایت‌های لازم را نسبت به کشاورزانی که دارند باسواد می‌شوند دارند انجام می‌دهند.

سؤال: دوره‌های سوادآموزی الان صرفاً حضوری است یا غیرحضوری هم شامل آن می‌شود؟
عبدی: دوره‌های سوادآموزی اینجوری تعریف می‌شوند ما سه دوره داریم، سواد، انتقال و تحکیم. دوره سوادآموزی ۴۰۰ ساعت آن حضوری است تا ۱۵۰ ساعت آن غیرحضوری است. دوره انتقال ۶۰۰ ساعت آن حضوری است، ۲۰۰ ساعت آن غیرحضوری است یعنی می‌شود ۸۰۰ ساعت، دوره تحکیم هم ۱۷۰ ساعت آن حضوری است و ۱۳۰ ساعت آن غیرحضوری است غیرحضوری می‌تواند به صورت مجازی هم باشد و می‌تواند به صورت کار با خانواده هم باشد. البته ما تولیدات مالتی مدیا هم برای این کار انجام داده ایم در دوره کرونا کل کتاب‌های نهضت سوادآموزی تبدیل به مالتی مدیا شده است. کسی اگر بتواند و بخواهد در خانه با یک پشتیبان بدون مراجعه به آموزش دهنده با ابزار صوتی و تصویری بخواند می‌تواند بخواند و بیاید امتحان بدهد و مدرک هم بگیرد.

سؤال: برای برقراری عدالت آموزشی در نهضت سوادآموزی چه کرده اید؟
عبدی: خود نهضت سوادآموزی یعنی عدالت آموزشی.
سؤال: یعنی گسترش آموزش بی سوادی تا آن دورترین مناطق نسبت به پایتخت.
عبدی: خود نهضت سوادآموزی برای توسعه عدالت آموزشی طراحی شده است. هم یکی از بزرگ‌ترین دستاورد‌های هضت اتفاقاً مثلاً کاهش فاصله سواد بین شهری و روستایی است، کاهش سواد بین زنان و مردانی که در گزارش هم اشاره شد. این تا اینجا، اما اینکه ما در امر سوادآموزی تا آن نقطه انتهایی باید چه کار کنیم اولاً آموزش دهنده‌های ما معمولاً محل‌هایی که دارند کار می‌کنند محل‌های بسیار محروم هستند، چون این‌ها مراجعه به بی سواد می‌کنند و بی سواد هم در مناطق محروم معمولاً حضور دارند، این از یک منظر از یک منظر هم حضور جریان‌های جهادی است. ما الان درحال تفاهم با جریان‌های جهادی هستیم که به صورت مسئله محور این‌ها چه کار می‌کنند، حل اش می‌کنند مسئله بعدی هم شتاب بخشی است ما یک برنامه‌ای را به اسم شتاب بخشی شروع کرده ایم که در ۱۵ استانی که بیشترین میزان بی سوادی را دارند، این طرح شتاب بخشی تا منتهی علیه روستا‌ها حرکت می‌کند. یعنی تفاهم با وزارت کشور این شکلی است که استانداران محور استان باشند در این امر ما هم در کنار آن‌ها کمک کنیم طی یک کمیته ای، دهیاران مختلف، بخشداران عزیز، بی سواد‌ها را پیدا کنند به نهاد‌های مردمی منطقه وصل کنند که آن‌ها مسئله اجتماعی شان حل شود و باسواد شوند. یعنی شناسایی از منتهی علیه و باسوادی در منتهی علیه.

سؤال: یکی از موضوعات که قبلاً هم راجع به آن صحبت کردیم بحث آموزش اتباع است. گزارشی داریم در مورد آموزش سوادآموزی درمیان اتباع آن را می‌بینیم.
پخش گزارش
سؤال: آماری از اتباعی که آموزش سوادآموزی را دیده اند دارید؟ چه دوره‌هایی برای آن‌ها طراحی کرده اید، اصلاً این‌ها باید هزینه‌ای بدهند، ندهند، به چه صورتی است؟
عبدی: عرض کردم که مان تقریباً از اول انقلاب تا الان ۹۰۰ هزار نفر از اتباع را آموزش داده ایم. این می‌شود گفت که در رنج بین المللی یک عدد بسیار بزرگی است. حالا نشان این بزرگ بودن این عدد همین است که سال ۲۰۰۸ امریکا در افغانستان یک طرحی را شروع کرد برای آموزش یک میلیون و ۲۰۰ هزار افغانی که امروز اعلام کردند که ما در این طرح شکست خوردیم و این کار را نتوانستیم انجام بدهیم و جمهوری اسلامی ایران پرچمدار این جریان، در کشور خودمان با پذیرایی خودمان این کار را انجام داده ایم.
سؤال: چه دوره‌هایی داریم؟
عبدی: تمام دوره‌هایی که برای ایرانیان داریم برای اتباع هم داریم. دوره سوادآموزی، دوره انتقال و دوره تحکیم را برای آن‌ها هم داریم.
سؤال: پول هم از آن‌ها می‌گیریم؟
عبدی: خیر؛ ما از هیچ کسی پول نمی‌گیریم چه ایرانی، چه اتباع، اتفاقاً نهضت نه ایرانی نه اتباع برای کلی عرض می‌کنم اتفاقاً نهضت علاوه بر اینکه مبلغی را دریافت نمی‌کند، حتی کتاب‌هایی که به عنوان کتاب آموزشی می‌دهد رایگان است، لوازم التحریر را هم رایگان می‌دهد. ما عقیده داریم که باید کمک کنیم فرقی ندارد این بی سواد ایرانی باشد یا غیرایرانی باشد. ما در یک جامعه داریم با هم زندگی می‌کنیم
سؤال: چه مناطقی از کشور الان کمبود آموزشیار دارید؟
عبدی: ما کلمه آموزشیار که الان از سال ۹۰ به این طرف تقریباً مسطلح نیست کلمه‌ای که مصرف می‌شود اسم آن آموزش دهنده است. تقریباً ما در کل کشور آموزش دهنده داریم و به جز بسیاری از جا‌های بسیار معدود یا مثلاً شهرستان‌های بسیار خاص که آن‌ها را هم از شهرستان‌های اطراف خودشان یا از ظرفیت پشتیبان یا خیرین ما تأمین می‌کنیم.
سؤال: چه تعداد از آموزش دهنده‌ها از طریق آزمون استخدامی جذب سازمان نهضت سوادآموزی می‌شوند یا جذب آموزش و پرورش که البته یک طرحی بود قدیم چنین کاری را انجام داد نهضت سوادآموزی؟
عبدی: نهضت سوادآموزی نیروی مستقیم ندارد. از سال ۹۰ که طرح ادغام اتفاق می‌افتد نهضت سوادآموزی نیروی مستقیم ندارد و تمام نیرو‌هایی که الان به اسم آموزش دهنده در خدمت آن‌ها هستیم و جا دارد که اینجا واقعاً از تلاش آن‌ها تشکر کنم خادم‌های مجاهد، آدم‌هایی که انصاف دلسوز، دردمند که شبانه روزی دارند کار بسیار سخت این آموزش بزرگسالان را انجام می‌دهند به اسم آموزش دهنده در خدمت شان هستیم که آن‌ها از مسیر برون سپاری با نهضت سوادآموزی همکاری می‌کنند.

سؤال: یعنی از معلمین بازنشسته هم استفاده می‌کنید؟
عبدی: آموزش دهنده‌ها عموماً افرادی هستند که از مسیر مؤسسات و شرکت‌ها با نهضت همکاری می‌کنند ما از ظرفیت معلمان، از ظرفیت معلمان بازنشسته هم استفاده می‌کنیم، ولی عموم کسانی که با نهضت همکاری می‌کنند آموزش دهنده‌های نهضت هستند. نهضت سوادآموزی خودش امکان جذب یا استخدام ندارد و در جریان هستید که استخدام و یا قوانین استخدام از دو مسیر طراحی و پیگیری می‌شوند. یکی از مسیر سازمان امور اداری و استخدامی و یکی هم از مسیر قوه مقننه و مجلس محترم. تا الان نهضتی‌ها حالا آن‌هایی که اصطلاحاً می‌گویند قبل از نود و دویی‌ها توانستند با دو آزمون داخلی وارد آموزش و پروش بشوند آن‌هایی که قبول شدند و توانستند امتیاز‌های لازم را کسب کنند وارد آموزش و پرورش بشوند، اما آن‌هایی که بعد از ۹۲ با نهضت همکاری کردند، تا الان فعلاً برای آن‌ها همچنین قانونی مصوب نشده است.

سؤال: شما چه برنامه‌ای برای آینده نهضت سوادآموزی دارید؟
عبدی: ما برای آینده یکی اینکه ما برای دو سال آینده یعنی پایان دولت سیزدهم، ان شاالله باید عدد ۱۰ تا ۴۹ را در بحث سرانجام بخشی به بی سوادی به ۹۹ درصد برسانیم و یک سرانجام خوبی را آنجا رقم بزنیم. بحث دوم توسعه این سن است بخاطر اینکه امید به زندگی در ایران افزایش پیدا کرده است، این سن ۱۰ تا ۴۹ باید تا ۶۰ یا ۶۵ سال افزایش پیدا کند. ما درحال طراحی این موضوع هستیم و درخواست این موضوع از شورای عالی انقلاب فرهنگی هستیم که این عدد را تا ۶۰، ۶۵ سال هم بالا ببریم، چون افراد تا ۶۵ سال الان بعنوان یک مولد اجتماعی خطاب می‌شوند و نقش آفرین هستند. در راستای کار‌های اجرایی هم عرض کردم شتاب بخشی و کار جهادی و مراجعه به مردم جزء اصلی‌ترین و راهبرد‌های ما است.

عبدی بیان کرد: تمام مراحل آموزشی که به سواد آموزان ایرانی می‌دهیم به سوادآموزان اتباع نیز می‌دهیم این در حالی است که مبلغی از آن‌ها نمی‌گیریم و در برخی مواقع لوازم التحریر رایگان نیز به آن‌ها می‌دهیم.

وی ادامه داد: افرادی که تا سال ۹۲ در نهضت کار می‌کردند به دو روش جذب آموزش و پرورش شده‌اند. متاسفانه معلمان در نهضت سواد آموزی استخدام نمی‌شوند.