سیستان و بلوچستان نمادی از تاریخ و تمدن چندین هزار ساله است
کارشناس مردم شناسی و پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: سیستان و بلوچستان استانی در جنوب شرقی ایران نمادی از تاریخ و تمدن چندین هزار ساله است.
محمدعلی ابراهیمی بیان کرد: باتوجه‌به نقشی که مردم‌شناسی در حفظ هویت و فرهنگ می‌تواند داشته باشد و مردم و جوانان را به شناخت بهتر از هویت خود برساند این موضوع باعث ایجاد غرور ملی می‌شود.
وی افزود: مردم‌شناسی به جامعه کمک می‌کند تا با تعامل فرهنگی در معرض تهاجمات فرهنگی دشمنان قرار نگیرند، ملتی که هویت و فرهنگ خود را نشناسد ملتی بی‌ریشه است و با هر تلنگری آسیب می‌بیند.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی با بیان اینکه مردم‌شناسی نقش بسزایی در شناخت هویتی مردم و شناسنامه جامعه بر عهده دارد، تصریح کرد: نظریات مردم‌شناسی در حوزه تصمیم‌گیری برای سیاستمداران و مسئولین جامعه حائز اهمیت است مثل اسناد مطالعاتی بالادستی آمایش استان‌ها، اسناد توسعه‌ای و طرح‌های پژوهشی بخش مردم‌شناسی، لازم به ذکر است که مردم‌شناسی زیر مجموعه‌های بسیار متنوعی دارد.
وی گفت: بسیاری از آسیب‌ها و مشکلاتی که امروزه وجود دارد نیز درگذشته با آن مواجه بودیم و در آن زمان بر این مشکلات فایق آمدیم مشکلاتی مثل باد، سیل و... همواره گریبان‌گیر این مردم بوده است با استفاده از دانش مردمان قدیم می‌توانستیم زندگی بهتر با رفاه بیشتر برای مردم فراهم کنیم و افرادی که گذشته خود را نشناسد راهی به‌سوی آینده ندارند و با مردم‌شناسی می‌شود این مسیر را فراهم کرد.
ابراهیمی با بیان اینکه ایران دارای سابقه تمدنی بسیار کهن است، ادامه داد: در ایران تنوع اقلیمی و جغرافیایی باعث به‌وجودآمدن طوایف و اقوام مختلف شده که هر کدام دارای فرهنگ و خرد فرهنگ بسیاری است با این‌وجود مردم در کنار یکدیگر بر اساس شناخت‌های مشترک زندگی می‌کنند و اهمیت دیگر مردم‌شناسی برای جوانان و نسل آینده است که با شناخت بیشتر هویت تاریخی ایران و غرور ملی خود را حفظ می‌کنند و با مطالعات انجام شده در زمینه مردم‌شناسی از هویت و ریشه خود مطلع شوند.
وی تشریح کرد: هویت در حوزه مردم‌شناسی سه بخش فرهنگ، زبان، دانش رفتار دارد که باتوجه‌به اهمیت موضوع مردم‌شناسی و با تلاش اندیشمند بزرگ ابوریحان بیرونی که به تعبیری نخستین مردم‌شناس ایران بوده است و همچنین فعالیت‌های دکتر فیاض در سال ۱۳۹۳ روز ۱۳ شهریورماه برای بزرگداشت ابوریحان بیرونی روز مردم‌شناسی نام‌گذاری شده است.
این پژوهشگر گفت: هدف دیگر از نام‌گذاری این روز جلب‌توجه مسئولین و مردم به مردم‌شناسی و اهمیت‌دادن به معضلات و مشکلات در حیطه مردم‌شناسی است.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی در ارتباط با ضرورت مردم‌شناسی اذعان کرد: هر نهاد و هر اداره‌ای باید یک مردم‌شناسی داشته باشد به دلیل اهمیت مردم‌شناسی برای شناخت ریشه‌ای مردم تا با نگاهی به سابقه و تاریخچه مردم بتوانند نقاط ضعف را بپوشانند و نقاط قوت را تقویت کنند و به‌صورت کارشناسی شده و با نگاه ویژه بتوانند به مسائل و مشکلات مردم نگاه و آن را حل کنند.
وی تصریح کرد: مردم‌شناسی دانش و علم میان‌رشته‌ای است که با خیلی از رشته‌ها ارتباط دارد و به‌صورت زنجیروار کنار سایر رشته‌ها می‌تواند مکملی برای پیشبرد اهداف باشد، یکی از این رشته‌ها میراث‌فرهنگی و موزه‌داری است تا سنت‌ها و آنچه که به‌عنوان سنت‌های اعتقادی، رفتاری حفظ شود، ابزار‌ها و اشیای بسیار متنوع نیز که نمایانگر این میراث کهن هستند به‌عنوان ویترین در موزه‌ها برای مردم معرفی می‌شوند.
ابراهیمی اذعان کرد: موزه مردم‌شناسی منطقه جنوب شرق در سال ۱۳۹۰ راه‌اندازی شد با بخش‌های مختلفی مانند بخش مردم‌شناسی که آثار و شواهدی از مردم‌شناسی جنوب شرق کشور در آن وجود دارد و صحنه‌هایی از زندگی روزمره مردم در آن با مجسمه‌ها و صحنه‌سازی‌های مختلف مانند قالی‌بافی هنر‌های سنتی دستی که یکی از آیتم‌های مردم‌شناسی است به نمایش گذاشته شده است.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی با بیان اینکه بخشی از صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان ثبت در یونسکو شده است، تشریح کرد: فرش سیستان که جایگاه بسیار مهمی در اقتصاد و هنر منطقه داشته است، سفال کلپورگان که تنها کارگاه زنده سفال در دنیا است، خامه‌دوزی سیستان و سوزن‌دوزی بلوچستان و ده‌ها صنایع‌دستی دیگر نیز وجود دارد که نیاز به شناسایی و ثبت دارد در بخش مردم‌شناسی یکی از قسمت‌ها به معرفی صنایع‌دستی استان پرداخته است.
وی خاطرنشان کرد: بخشی دیگر از مردم‌شناسی موزه جنوب شرق به معرفی مشاهیر، مفاخر و نخبگان استان که رویداد‌های سیاسی و اجتماعی بزرگ را در منطقه پدید آوردند اختصاص‌یافته است دراین‌رابطه مجسمه‌ها و نقش‌برجسته‌هایی از آنان به نمایش گذاشته شده است؛ مثلاً یک صحنه از نخستین شهریار ایران‌زمین یعقوب لیث صفاری که بعد از حمله عراق نخستین حکومت ایرانی را بنیان‌گذاری کرد صحنه‌ای از دربار ایشان که شاعر محمد بن سجستانی شعری به زبان عربی را در مدح یعقوب سراید و در جواب یعقوب لیث صفاری بیان کرد: «چیزی را که من نفهمم نمی‌خواهم» و شروعی برای زنده نگه‌داشتن زبان فارسی بود در موزه به نمایش گذاشته شده است.
ابراهیمی عنوان کرد: صحنه‌ای از زندگی مردم عشایری و روستایی باتوجه‌به اینکه نصف جمعیت استان بیشتر روستا و عشایر هستند در موزه به نمایش گذاشته شده است بخش دیگری از موزه به مشاهیر معاصر مانند شهید میرحسینی اختصاص‌یافته است؛ زیرا نقشی که شهدا برای حفظ تاریخ و تمدن داشتند بسیار بااهمیت است.
وی بیان کرد: بخشی از موزه در حوزه مردم‌شناسی مربوط به ابزار و وسایلی است که درگذشته مردمان این خطه از آنان استفاده می‌کردند به‌صورت شاخص در موزه مردم‌شناسی قرار گرفته است بخش دیگری مربوط به تعریفات و مستندات مکتوب مثل شاهنامه است که یکی از برند‌های مردم استان پهلوانان و اتفاقات ملی مثل رستم و... نشانگر هویت و ریشه مردم این استان است.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی گفت: یکی از کار‌هایی که در حوزه معاونت میراث‌فرهنگی انجام می‌شود شناسایی و ثبت در حوزه ملی و بین‌المللی میراث‌فرهنگی ملموس و غیرملموس استان است مثل نوشته‌ها، اسناد، انواع آداب و سنن فرهنگی ابزار و سایر که بالغ بر ۱۰۰ نوع موضوعات تاکنون شناسایی شده است و تعدادی از آن نیز به ثبت ملی رسیدند از اقدامات بسیار مطلوب ثبت میراث معنوی در یونسکو است که برخی از آنان به‌صورت مشترک با سایر استان‌ها و کشور‌ها مثل مراسم نوروز ساخت لنج، قنات‌ها و موسیقی انجام شده است.
وی اذعان کرد: برخی از این میراث ثبت شده فقط مختص سیستان و بلوچستان است مثل انواع غذاها، تعزیه‌خوانی و... یکی از اقدامات بسیار مناسب میراث‌فرهنگی شناسایی و ثبت این میراث است دراین‌رابطه می‌توان به مردم‌نگاری اشاره کرد که بستر مردم‌شناسی را فراهم می‌کند مردم نگار به‌صورت مشارکتی در زندگی مردم حضور پیدا می‌کند و با روش‌های مثل مصاحبه، مشاهده و تکنیک‌های دیگر آداب و سنن مردم را ثبت و ضبط می‌کند و با تحلیل و تفسیر داده‌ها شناختی از مردم پیدا می‌کند.
ابراهیمی تشریح کرد: در ارتباط با مردم‌شناسی کار‌های بسیار مطلوبی به همت اساتید بزرگوار مانند استاد گلستان، جهان‌تاب، یادگارزائی، دهواری تعریفات بسیار خوبی انجام دادند و بخش مردم‌شناسی به‌واسطه این بزرگواران جان پیدا کرده است؛ ولی تا استاندارد‌ها هنوز فاصله وجود دارد، بخشی از مردم‌شناسی توسط خود مردم به‌صورت سینه‌به‌سینه و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده که بسیار بااهمیت است بخش‌هایی نیز متأسفانه به فراموشی سپرده شده و یا هنوز در سینه مانده است.
وی گفت: در استان کهنی زندگی می‌کنیم که تاریخ چندهزارساله دارد شهر سوخته با ۷ هزار سال قدمت کهن‌ترین تمدن شهرنشینی است یا اسپیدژ در بلوچستان کشف شده از ۱۰ هزار سال قبل مردم در این خطه زندگی می‌کردند و به تمدن شهرنشینی رسیده بودند این استان در مسیر عبور انسان‌های خردمند بوده است در منطقه لادیز ابزاری از دوره پارینه‌سنگی به‌دست‌آمده که قدمت ۸۰ هزارساله دارد و این بیانگر است که ما در مردم‌شناسی تاریخ نزدیک به ۱۰۰ هزارساله داریم باتوجه‌به تمدن فرهنگی، تاریخی و جغرافیایی تنوع بسیار بالایی در مردم‌شناسی استان شاهد هستیم.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم از خصوصیات بارز مردم سیستان و بلوچستان بگوییم می‌توانیم به مهمان‌نوازی وحدت و همدلی مردم این استان اشاره کنیم مردم سیستان و بلوچستان همواره در تاریخ دوشادوش یکدیگر بودند این مردم مرزداران واقعی هستند.
