نشست رویداد ملی گهواره لالایی با حضور سیدحسین موسوی نیا نویسنده و مدرس داستان،  بشری صاحبی، دبیر این رویداد ملی، کمال شفیعی، غلامرضا بکتاش، طیبه شامانی و علی داوودی، شاعر و فاطمه ایبک‌آبادی، پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان و حسنا افشاری، روان‌شناس کودک جمعی از شاعران معاصر در سالن استاد صفارزاده برگزار شد.

سیدحسین موسوی‌نیا نویسنده و مدرس داستان در این جلسه خط قرمز پدر و مادر‌ها را سلامت روح و روان فرزندانشان معرفی کرد و گفت: اگرچه تکنولوژی وارد عرصه آرامش بخشیدن به بچه‌ها شده، اما باید به این نکته هم اشاره کرد که نقش عاریتی را بازی می‌کند.

وی اظهار کرد: عمده مشکل ما در روایت نکردن و روایت نداشتن از هر چیز است و بدتر از آن این است که نسبت بدی با آن برقرار می‌کنیم و روایت‌ها را نمی‌فهمیم و آن را بدتر به دیگران منتقل می‌کنیم.

موسوی‌نیا افزود: عمده کاری که در بخش قصه و روایت کودک و نوجوان به آن فکر می‌کنیم این است که ما به عنوان فعالان عرصه کودک و نوجوان همیشه مشغول فکرکردن  به آینده هستیم و آنچه برای فعالان این حوزه مشترک است مسئله آینده و تربیت ناظر به آینده است و مخاطب ما کنشگر سال‌های آتی این کشور است؛ لذا داشتن امید و نگاه روشن از ملزومات کار ما محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: مسئله دیگری که برایمان اهمیت دارد این است که بتوانیم تصویر درست، سالم و روشنی از آینده در هر قالب و نوع روایی ایجاد کنیم  و جنس روایت، روایت سالم و درستی از آینده باشد، مبتنی بر خودمان، آموزه‌هایمان، فرهنگمان و باورپذیر از آینده باشد و صرفا منوط به فکر عده‌ای که به آینده فکر می‌کنند، نباشد.

موسوی نیا کسی که اول روایت می‌کند را مالک امر روایت دانست و افزود: گویا لالایی ابتکار عمل برای روایت چیزی است که مخاطبش می‌تواند پایین‌ترین سن روایی را داشته باشد. لالایی مرز‌های سنی را برای انتقال فرهنگ و کلام و موسیقی به فرزند می‌شکند.

اهمیت ارائه تصویر از آینده

بشری صاحبی دبیر این رویداد فرهنگی هنری نیز گفت: به نظرم جنگ جهانی بعدی بر اثر ارائه تصویر از آینده است. همه قدرت‌های جهانی از هالیوود گرفته تا سایر نهاد‌های فعال در حوزه هنر، دنبال این هستند که بگویند صاحب آینده هستیم و منجی از میان ما بر می‌خیزد، ولی در دین ما این موضوع از سایر ادیان ریشه‌دارتر و مستندتر است و چه بهتر که ما آن تصویر درست که مبتنی بر باور‌های خودمان است را برای بچه‌ها این سرزمین بجای رسوخ تصویر جهانی، ارائه کنیم.

لالایی اولین شعر در زندگی هر فرد

وی ادامه داد: از آنجا که لالایی اولین شعری است که هر فردی در زندگی‌اش می‌شنود، چه بهتر که تصویرپردازی آینده را از لالایی و اولین راه ورودی اطلاعات به کودک آغاز کنیم.

وی در ادامه دغدغه تولید اثر خوب در حوزه کودک و نوجوان را مطرح کرد و از دغدغه‌های خود نسبت به لالایی گفت.

صاحبی افزود: احساس می‌کنم لالایی می‌تواند همچنان کارکرد داشته باشد و اثرگذار باشد.

وی درباره طرح گهواره تشریح کرد: با دوستان ۶ ماهی روی این طرح وقت گذاشتیم و ابعاد مختلف آن را بررسی کردیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که یک کارگاه تخصصی در سه محور ادبی، محتوایی و روان‌شناختی برگزار کنیم و لالایی را به صورت تخصصی پیش ببریم.

وی ادامه داد: با ارائه فراخوان ملی، خواستیم اثر خوب را انتخاب کنیم و افراد علاقه‌مند را در کارگاه ثبت نام کنیم و پس از بورسیه، آثار را در قالب کتاب، شبکه تلویزیونی یا اپلیکیشن‌های مختص این حوزه به دست مخاطب برسانیم تا مادر‌ها لالایی‌های محتوایی که در اختیار ما است را بخوانند.

تاثیر لالایی از دوران جنینی بر هوش فرزند

کمال شفیعی که از دیگر شاعران حاضر در این جلسه بود نیز اظهار کرد: زیباترین صدا، صدای مادر برای فرزند است. لالایی از دوران جنینی اتفاق می‌افتد و اگر بخواهیم کودکی با ضریب هوشی بالایی داشته باشیم باید از همان دوره جنینی برایش لالایی بخوانیم.

وی تاکید کرد: لالایی نمرده و از بین نرفته است. لالایی را باید از دوران جنینی شروع کرد تا سرنوشت فرزند از چهار سالگی با خواندن کتاب و مطالعه رقم بخورد.

وی خطاب به صائبی گفت: ما با هیچ کجای جهان مسابقه نداریم و اگر قرار است برای جهان آینده میراث درستی باقی بگذاریم باید تلاش کنیم تا تصویر درستی ارائه کنیم و نه اینکه بیشتر یا کمتر یا زودتر از دیگران تصویرسازی از آینده داشته باشیم.

برای ارائه تصویر درست نیاز به پژوهش داریم

شفیعی افزود: ما برای ارائه تصویر درست و میراث غنی برای آیندگان بگذاریم نیاز به پژوهش از کهن الگو‌ها و گنجینه‌های ملی‌مان داریم.

وی تاکید کرد: اگر قرار است شخصیت فرهیخته باشیم باید از دوره جنینی تا ۵ سالگی سرمایه‌گذاری کنیم. همه ما با داستان‌های بسیار ترسناک در کودکی مواجه بودیم کاراکتر‌هایی مثل دیو، لولو، اژد‌ها و این‌ها بیم و امید و تقابل خیر و شر است که بچه باید از کودکی بیاموزد. ضمن اینکه کار‌های ارزشمندی طی سال‌های گذشته انجام شده و من کار در چند حوزه و حرکت کردن و تمرکز روی لالایی‌های بومی محلی را به شما پیشنهاد می‌کنم تا لالایی‌ها جمع‌آوری شود.

این شاعر کودک و نوجوان با تکرار این جمله که لالایی‌ها نمرده‌اند، زنده‌اند نفس می‌کشند، فقط ما از آن‌ها بی‌خبر هستیم و در زندگی ماشینی خود آن‌ها را نمی‌بینیم به این دلیل است که ما ماشینی شده‌ایم و فقط کافی است که آن را برجسته کنیم.

غلامرضا بکتاش که از دیگر نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان حاضر در این نشست بود تاکید کرد: فکر می‌کنم بچه‌های امروز با خاطره رابطه خوبی ندارند و لالایی اولین قدم‌های خاطره را برایشان تعریف می‌کند. مادران ما هم حوصله لالایی گفتن و حتی شنیدن بچه‌ها را ندارند و مشکل دیگر هم این است که بچه‌ها مایل به شنیدن نیستند. این موضوع این ذهنیت را بوجود می‌آورد که شاید ما فرزندانمان را بد تربیت کرده‌ایم با تربیت کردن را بلد نیستیم.

مادر باید با موسیقی آشنا شود

وی ادامه داد: کسی که لالایی می‌خواند لالایی را آنقدر نمی‌خواند که نخ نما شود و این به این دلیل است که مادر باید یک آهنگساز باشد و بتواند آوا‌ها را تغییر دهد بنابراین می‌طلبد که مادر حتی اندک با موسیقی آشنا شود. نمیتوان یک لالایی را در چهار سالگی هم خواند، در سه سالگی هم خواند و در سنین پایینتر هم زمزمه کرد و خواندن آن را تا زمانی که رنگ به رخساره لالایی نماند ادامه داد.

بکتاش تاکید کرد: مسئله دیگر این است مادران در ۵ سالگی که آتش‌فشان خلاقیت است، باید به لالایی‌ها و قصه‌ها بپردازد. پس بخش اصلی موسیقی، شعر و آهنگ و تصویر است که لالایی همه این‌ها را در خود دارد.

وی افزود: ما برای بچه‌ها تخت خواب و اتاق مجلل درست کرده‌ایم و اگر هوس کند یک شب کنار مادر دراز بکشد به او اجازه نمی‌دهیم و این خوب نیست که بچه را از یکسالگی از خودمان جدا می‌کنیم. باید برای بچه‌ها از دوران جنینی لالایی خواند، ولی این مشروط به این است که مادر حوصله لالایی خواندن را داشته باشد.

لالایی و کورسویی از امید و روشنی

این شاعر حوزه کودک و نوجوان گفت: مسئله بعدی فرهنگ‌های مختلف است. باید لالایی یک بچه خرم آبادی لری باشد. لالایی باید برخواسته از سنت، فرهنگ و شرایط جوی باشد و همه لالایی‌ها باید کورسویی از امید و روشنی داشته باشند.

وی افزود: لالایی با تصویری که می‌دهد قرار نیست ما را بخوابانند. لالایی فقط مخصوص مادر نیست و پدر‌ها هم باید لالایی بخوانند اگرچه هیچ چیزی زیباتر از صدا و دامن مادر نیست. همچنین نکته دیگر این است که ما باید از بچه‌ها بیدارتر باشیم و وسط لالایی نخوابیم. لالایی‌ها نباید مشتشان برای بچه‌ها باز باشد وگرنه ته قصه والدین را می‌فهمند.

طیبه شامانی که حدود یازده سالی است که در نشر نبات فعالیت می‌کند به کمبود لالایی‌های خوب اشاره کرد و سپس زبان ایراددار و لالایی تکراری را از خلأ‌های موجود دانست.

وی همچنین بی حوصلگی مادران برای لالایی گفتن و تاثیر صدای مادر برای بچه‌ها و نقش آرامش بخشی و ضد استرس لالایی‌ها را مطرح کرد.

نقش لالایی در آینده فرزند

علی داودی نیز اولین معلم بشر را مادران دانست و گفت: اولین زمزمه بشر با ساختار لالایی است و نقش کاملا کلیدی در آینده فرزند دارد.

داودی اظهار کرد: من در کلاس اول ابتدایی حتی مدادرنگی هم نداشتم و تا پنجم ابتدایی هم مدادرنگی نداشتم، اما میدانستم که رستم کیست. تا سوم راهنمایی هم تلویزیون نداشتیم، ولی تا بخواهید و فکرش را کنید داستان بلد بودم، چون مادر و مادربزرگم لالایی خوانی و قصه‌گویی می‌کردند. من بیست داستان درباره شغال، خرس و برخی حیوانات می‌دانستم، ولی امروزه اینگونه نیست و در نهایت والدین خیلی به فکر بچه باشد او را به دست مهدکودک نمی‌سپرند.

لالایی اثری بسیار مدرن است

وی ادامه داد: لالایی به عنوان اولین اثر ادبی هنری است که می‌شنویم، لالایی یک کار بسیار مدرن است وقتی که آن را خلق کرده بی واسطه آن را اجرا می‌کند و به روز است، چون لالایی امروز با لالایی دوره صفویه فرق دارد و این مسئله مهی است و نقش تربیتی دارد.

فاطمه ایبک‌آبادی پژوهشگر حوزه لالایی به بازگویی بخشی از خاطرات دوره دکترای خود که در کشور تاجیکستان گذشته اشاره کرد و با قیاس جامعه ایرانی و جامعه تاجیک به تاثیر لالایی‌هایی بر بچه‌های تاجیکستانی پرداخت و گفت: سیسمونی بچه‌های تاجیکستانی گهواره چوبی است که با پارچه‌های رنگی مخمل تزیین شده است. در زمان بدنیا آمدن کودک، در گهواره قرار می‌گیرد و مادربزرگ‌ها حول آن لالایی‌خوانی می‌کنند. بچه‌های تاجیکستانی با لالایی مادران و مادربزرگ‌های تاجیک بزرگ می‌شوند و همین روی تربیت آن‌ها تاثیرگذار است برای مثال آن‌ها به شدت به والدین احترام می‌گذارند و در زمان غذا خوردن زودتر از والدین دست به غذا نمی‌برند، بچه‌های تاجیکستانی که لالایی شنیده‌اند در اتوبوس تا زمانی که فرد مسنی حضور داشته باشد روی صندلی نمی‌نشینند، آن‌ها قوانین و اصول را رعایت می‌کنند.

وی با اشاره به اشتراکات لالایی‌های ایرانی و تاجیکستانی‌ها گفت: من در پژوهشی که انجام دادم به این نتیجه رسیدم که چقدر از طریق لالایی می‌توان به مدینه فاضله رسید.

وی بسیاری از اختلاف نظر‌ها و دهن کجی‌های نوجوانان با پدر و مادر را ناشی از بی‌توجهی به همین فرهنگ بومی در لالایی‌ها اشاره کرد و افزود: بچه‌های ایرانی از دوران نوزادی این اصول را نیاموخته‌اند و آن‌ها فیلم را می‌بینند و همان برایش الگو می‌شود و همان در درونشان نهادینه می‌شود. در نتیجه دریچه‌های بسیار زیادی با این رویداد به روی بچه‌های آینده باز می‌شود.

وی در ادامه به سخن بوعلی درباره تاثیر لالایی در میل به ورزش و موسیقی اشاره کرد و افزود اگر این میل در فرزندان ایجاد شود بچه‌ها در نوجوانی به دنبال اعتیاد و شیطان پرستی و انحراف نمی‌روند. پس ما می‌توانیم از قصه‌های جادویی استفاده‌های بی‌نظیری داشته باشیم.

وی از اثرات لالایی در دوران جنینی بر یادگیری و هوش سخن گفت و تاکید کرد: امروزه پدر و مادر‌ها تمایل به فرزندآوری ندارند، در صورتی هم که این تصمیم را بگیرند این مقوله به یک بچه خلاصه می‌شود و وقتی کودک تک فرزند است و ارتباط عاطفی با پدر و مادر ندارد و، چون کسی با او صحبت نمیکند نیاز به گفتار درمانی پیدا می‌کند.

آرامش درونی و ارتباط عاطفی مادر و فرزند

وی از دیگر اثرات لالایی را آرامش درونی و ارتباط عاطفی مادر و فرزند دانست و اظهار کرد: ما با لالایی می‌توانیم مباحث اخلاقی و دینی را به فرزندمان منتقل کنیم و داستانی زیبای را به واسطه لالایی کوتاه با مفاهیم گسترده انتقال دهیم.

وی بزرگترین و زیباترین نقش زن را مادری دانست که در قالب لالایی خواندن زیباتر می‌شود.

حسنا افشاری درباره نقش فضای مجازی بر کودکان گفت: یکی از آسیب‌هایی که والدین به بچه‌ها می‌زنند این است که کودک را به فضای مجازی سپرده‌اند. بچه‌های امروزی سندروم فضای مجازی دارند. فضای مجازی نخ دلبستگی ایمن بین مادر و فرزند را از بین برده است. نخ دلبستگی ایمن با حضور فیزیکی مادر شکل می‌گیرد.

صدای مادر و احساس امنیت

وی در ادامه به تاثیر شنیدن صدای مادر در احساس امنیت و آرامش فرزند به محتوای لالایی‌های مادران نسل گذشته که بیشتر درد دل مادر‌ها بوده اشاره کرد و افزود: در آن دوره گویا فرزند سنگ صبور مادر بوده و ممکن  بود با شنیدن آن مسائل، کودک با حجم زیادی از غم روبه‌رو شود.

افشاری گفت: مادر‌ها باید لالایی را با سبک خود بخوانند چراکه لالایی یک مدل ذهن‌آگاهی برای فرزند است و رابطه امن مادر و کودک را می‌سازد.

وی همچنین به ضرورت طراحی لالایی‌های جدید تاکید کرد و افزود: اگرچه ثبت و انتقال لالایی قدیم خوب است، اما کافی نیست. ضمن اینکه مادران باید توجه کنند که هدف از لالایی نباید آموزش دادن باشد بلکه لالایی برای شادی و لذت بردن است.

در بخش پایانی این جلسه پوستر رویداد ملی گهواره لالایی رونمایی شد.