سال‌های سال است که مراسم سوم امام حسین (ع) و یاران باوفایش در یزد برگزار می‌شود. عزاداری امام حسین (ع) و شهدای واقعه خونین دشت کربلا، در استان یزد در همه روز‌های محرم و صفر سبک و سیاق خاص خود را دارد، اما مراسم ۱۳ محرم، سنتی با بیش از ۱۰۰ سال قدمت در کمتر نقطه‌ای از کشور نظیر آن دیده شده است.

مسجد ملا اسماعیل که از مساجد بسیار قدیمی، بزرگ و تاریخی، محل برگزاری نماز جمعه و محل شهادت چهارمین شهید محراب، آیت الله صدوقی است، از نخستین ساعات صبح روز ۱۳ محرم آماده پذیرایی از هیئت‌های مذهبی می‌شود.

این مسجد که در جوار بازار‌های سنتی یزد قرار گرفته است، مورد توجه ویژه کسبه و بازاریان است، کسبه، بازار سنتی یزد را سیاهپوش و تعطیل می‌کنند و مراسم‌های ویژه‌ای از هفت صبح روز ۱۳ محرم در این مسجد آغاز می شود.

 هیئت‌های عزاداری یزد با نظم و صف آرایی خاصی به نوحه خوانی و سینه زنی در وصف مصائب اباعبدالله می‌پردازند . این مراسم تا اذان ظهر همان روز در مسجد ملا اسماعیل ادامه دارد.

در این روز کاروان اسرای نمادین کربلا در خیابان‌های اطراف مسجد ملا اسماعیل به سمت این مسجد در حرکت می‌باشند و گروه‌های تعزیه نیز به اجرای تعزیه می‌پردازند.

از آنجا که در تاریخ نقل شده، پس از آنکه پیکر شهدای کربلا سه روز در بیابان و در میان ریگ‌های داغ بر زمین مانده بود و روز ۱۳ محرم، زنان طایفه بنی اسد برای دفن پیکر مطهر شهدا، دست به کار شدند، مراسم نمادینی دربردارنده این مضمون در مناطق مختلف استان برگزار می‌شود. کربلایی‌های مقیم یزد نیز مراسم ویژه‌ای با این موضوع در حسینیه کربلایی‌ها در خیابان سلمان برگزار می‌کنند. در بسیاری از مناطق استان نظیر شهرستان بافق نیز در چنین روزی مراسم نخل‌برداری همراه با آیین ویژه‌ای برگزار می‌شود.

تاریخچه ۱۳ محرم در یزد

علی کارگر معاون فرهنگی اداره تبلیغات اسلامی استان یزد با بیان اینکه قدمت سوم امام حسین (ع) بیش از ۱۰۰ سال است، گفت: این مراسم توسط روحانی و استاد حوزه حجت السلام مناقب در یزد پایه گذاری شده است و توسط  وزیری از طلاب و روحانیون برجسته یزد ادامه یافته است.

او با اشاره به اینکه این مراسم از ابتدای انقلاب با شور بیشتری ادامه پیدا کرده است بیان کرد: در مراسم ۱۳ محرم روحانیون میزبانان  هیئت های عزادار هستند و این سنت  را علمای گذشته از قدیم در یزد پایه گذاری کرده اند و مراسم ۱۳ محرم به این شکل در یزد در کل کشور منحصر به فرد است.

۱۳ محرم در کربلای سال ۶۱

مسئول فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی استان یزد در پایان با تشریح اینکه لشکریان عمربن سعد کشته‌های خود را روز ۱۱ محرم خاکسپاری کردند، ادامه داد: روز سوم بعد از حادثه عاشورا جسد‌های مطهر شهدای کربلا روی زمین بود و تعدادی از افراد طایفه بنی اسد به کربلا آمدند و، چون بدن امام معصوم باید توسط امام معصوم به خاک سپرده شود امام سجاد با اعجاز به کربلا آمدند و بدن امام حسین و شهدای کربلا را با کمک افراد طایفه بنی نظیر به خاک سپردند.

اینجا مسجد ملا اسماعیل، همه لبیک گویان می‌گویند، یا حسین  و یاابوالفضل، و چشمان گریان جوانان و عاشقانی هویداست که از اقصی نقاط مختلف کشور و حتی دیگر کشور‌ها به استان دارالعباده یزد  آمده اند، تا بار دیگر به یاد رشادت‌های عملدار کربلا و مظلومیت حسین بن علی (ع)،اهل بیت و یاران با وفایش پیمان دوباره  ببندند.

گذر زمان نه چیزی از اصالت و نوای گرم و دانشین نوحه های مراسم کم می کند و نه چیزی از حضور یکپارچه پیر و جوان، دست های بر افراشته برای شفاعت از حسین (ع). امروز یزدی ها حماسه دیگری را ثبت کردند،  عاشقان حسینی نشان دادند با وجود سختی ها و دشواری ها، هرگز از مکتب حسینی روگردان نیستند.