وجود مقدس و نازنین امام محمد باقر (ع) در سال ۵۷ هجری قمری به دنیا آمدند و ۵۷ سال هم زندگی کردند. پدر بزرگوارشان امام سجاد (ع) و به همین دلیل، از طرف پدر، حسینی هستند و، چون مادر بزرگوارشان فاطمه بنت الحسن، دختر امام حسن مجتبی (ع) هستند از طرف مادر، حسنی به شمار می‌آیند و نکته مهمی که وجود دارد این است که مادر امام محمد باقر (ع) زن باعظمتی بودند؛ به طوری که امام صادق (ع) فرمودند: صدیقه بود و در میان بن الحسن، دیگر مثل ایشان نبود.

امام سجاد (ع)، حضرت فاطمه بنت الحسن، همسر ایشان و امام محمدباقر (ع) سه بزرگواری بودند که در کربلا حضور داشتند و دلیل این که امام محمد باقر (ع) لقب باقرالعلوم گرفتند این بود که حدود ۶۰-۵۰ سال قبل از تولد امام باقر (ع)، لقب باقر را جدّشان پیامبر اکرم (ص) از طرف خداوند متعال برای امام پنجم (ع) گذاشتند و جابر بن عبدالله انصاری در این رابطه گفت: من خدمت پیامبر اکرم (ص) بودم و اباعبدالله الحسین (ع) کودک بودند و در کنار حضرت محمد (ص) مشغول بازی کردن بودند که ایشان به من فرمودند: جابر! تو یکی از فرزندان حسینم را درک می‌کنی که هم اسم من است و شمائل و شکل او نیز، شبیه من است. سلام من را به او برسان.

حجت الاسلام والمسلمین مسعود عالی، سخنران مذهبی بیان کرد: گاهی جابربن عبدالله انصاری کنار مسجد مدینه می‌نشست و بلند می‌گفت یا باقرالعلم و اطرافیان تعجب می‌کردند که او چه کسی را صدا می‌زند؟ تا ۶۰ سال بعد از گذشت زمانی که در محضر پیامبر اکرم (ص) بود در خانه امام سجاد (ع) آقازاده‌ای را دید که کودک نورانی و زیبایی بود و از ایشان سوال کرد: اسم شما چیست؟ کودک فرمودند: محمد بن علی الباقر. جابر گریه افتاد و دست و صورت امام محمد باقر (ع) را بوسید و گفت: جدّتان پیامبر اکرم (ص) به شما سلام رساندند و امام محمد باقر (ع) فرمودند: سلام بر پیامبر اکرم (ص) و شما که سلام ایشان را به من رساندی.

در حقیقت، باقرالعلم به معنای شکافنده علم است که این لقب را پیامبر اکرم (ص) از طرف خداوند متعال به ایشان داده بودند.

این سخنران مذهبی با اشاره به دوران امامت امام محمد باقر (ع) تصریح کرد: دوران امامت امام محمد باقر (ع) ۱۹ سال طول کشید که سه سال آن با حکومت عمر بن عبدالعزیز، یکی از خلفای بنی امیه مصادف بود که او به نجیب بنی امیه معروف بود و اگرچه تمام حاکمان بنی امیه و بنی عباس ظالم بودند و حکومت را از اهل بیت (ع) حذف کردند، ولی در میان آن‌ها عمر بن عبدالعزیز نسبت به اهل بیت (ع) ملایمت و مهربانی داشت. چون استادش شیعه بود و محبت اهل بیت (ع) را در دل او قرار داده بود. بنابراین، فشار زیادی از روی اهل بیت (ع) کم کرد و فدک را به ائمه اطهار (ع) برگرداند و حقوق ایشان را به بیت المال وصل کرد و وسعت‌ها و راحتی‌های زیادی برای اهل بیت (ع) ایجاد کرد. در نتیجه، امام محمد باقر (ع) در سه سال حکومت عمر بن عبدالعزیز، توانست به میزان زیادی فرهنگ اهل بیت (ع) را گسترش دهد؛ به طوری که معمولا معارف شیعه در کلام و اعتقادات و تفسیر و فقه از امام محمد باقر (ع) و خصوصا از امام صادق (ع) است.

به گفته حجت الاسلام والمسلمین عالی، منبع علم امام محمد باقر (ع) مانند بقیه ائمه اطهار (ع) از طرف خداوند متعال بود و به طور مستقیم به سرچشمه وصل بودند و آب زلال را در میان شیعیان خود و مردمی که قابلیت داشتند پخش می‌کردند.

در روایت داریم علم اهل بیت (ع) مربوط به آینده یا گذشته تاریخ است که مربوط به آینده یعنی تا ابد و هر آن چه پرسیده شود ائمه اطهار (ع) اشراف دارند و می‌دانند و یا علم آن‌ها مربوط به گذشته و ازل است و از آن چه که از ابتدای خلقت آفرینش بوده است خبردار بوده اند و یا الهامات قلبی است که به دل این بزرگواران می‌شده است و ملائکه با اهل بیت (ع) مراوده و ارتباط داشتند.

او افزود: یک روایت از امام صادق (ع) است که علم دین و معارف شیعه، روزی از نجف فرو می‌رود و از قم ظهور کرده و همه جا گسترش پیدا می‌کند و درواقع، در زمان امام جعغر صادق (ع) نجف شهر نبوده است و سال‌ها بعد نجف به وجود آمد و حوزه علمیه نجف در سال چهارم هجری توسط شیخ طوسی رونق پیدا کرد که تا ۶۰ -۵۰ سال پیش، بوده است، ولی متاسفانه، کم کم افول پیدا کرد و سپس، قم ظهور و بروز علمی پیدا کرد تا جایی که از همه کشور‌های جهان برای تحصیل علم در این شهر جمع می‌شوند و منظور این است که در حقیقت، این خبری مربوط به آینده تاریخ و علوم اهل بیت (ع) این طور بوده است.