امروز میز اقتصاد به بررسی نظام بانکی ربوی با حضور رضایی عضو شورای فقهی بانک مرکزی و معلمی کارشناس حوزه اقتصادی بحث و بررسی شد.

سوال: وضعیت نظام بانک داری ما قبل انقلاب چگونه بود؟

معلمی: در پیش از  انقلاب تمام قرارداد های بانکی ایران بر پایه ربا بود و اوراق قرضه هم ربوی بود و ربا از نظر اسلام حرام شدیدی است. تنها گناهی که در قرآن کریم اعلام جنگ با خدا مطرح شده, رباست. امام زمانی که قم بودند مسئولان بانک مرکزی به سمت امام می روند و نکاتی را اعلام می کنند که امام دستور می‌دهند که اولویت اول شان حذف ربا باشد به دلیل اینکه این مسأله مهم و دقیق است. سال ۵۸ امام این دستور را دادند و در سال ۶۲ به تصویب رسید که از مهم ترین اهداف حکومت اسلامی بود.

سوال: دسترسی مردم به تسهیلات قبل انقلاب چگونه بود؟

رضایی: مسأله ربا هم در قرآن هم در احادیث به طور ویژه یه آن پرداخته شده و این کار از نظر اسلام ممنوع است و قرض باید برای همکاری بین افراد جامعه باشد. مردم می‌توانند از انواع معاملاتی که بخش واقعی اقتصاد را با بخش اعتباری ارتباط میدهد استفاده کنند. بین چند چیز ما باید جدایی بیاندازیم و متفاوت از هم در نظر بگیریم. هزینه تهیه پول و تسهیلات در اقتصاد ربوی پایین است‌. ممکن است برخی فکر کنند سیستم ربوی بهتر است چون نرخ های آن پایین تر است، اما اینگونه نیست. تغییر و تحولات که در بازار های موازی بانک مرکزی شکل می‌گیرد هم باید در نظر گرفت. سیستم ما تضمین صد درصدی استفاده میکند. حتما بخشی از دارایی به افراد با سود برمیگردد و این سیستم در اسلام تحریم شده است.

امام با کارشناسان بانکی مختلف که با ایشان ملاقات میکردند چون این کار باید با دقت زیاد به آن پرداخته شود. این قانون چند سال طول کشید که تصویب شود. این اجرا آرام آرام شکل گرفت و ما در بحران ترین شرایط کشور را در چند سال اخیر داشتیم.

مجموعه کار ها تجربه بزرگی را برای کل دنیا ایجاد کرد. مردم ترغیب شدند که از این سیستم حمایت و پشتیبانی انجام دهند و این کار صورت گرفت. بانک ها مجبور شده بودند که دولتی شوند و دولت توانستند تورم  را متعادل کند و از حداکثر ظرفیت بانک ها استفاده کند. این سیستم میتواند کار کند فقط باید مشکلاتش کمتر شود.

سوال: سیستم امام چه تفاوتی داشت ؟

معلمی: در مجموعه فقه امام دو عنصر به عنوان عنصر اصلی مشاهده می شوند که عنصر اول رسالت است. امام یک فتوای محکم و درستی را دادند و فتوای امام به روز و کارآمد است. حضرت امام یکی از پرچمداران است. از قدیم الایام بین فقها راه هایی برای فرار از ربا مطرح می شد. شما باید جوامع امروز را در نظر بگیرید امروزه مردم یک سری پول و وجوه دارند که در فعالیت اقتصادی به کار نمی‌برند، اما کسانی هستند که می‌توانند این پول ها را به کار های اقتصادی و اشتغال تبدیل کنند اما وجوه ندارند.

چهار سال روی قانون بانک داری بدون ربا کار شد. شاگردان مراجع بزرگ زمان و امام کار کردند و وجوه شرعی را استخراج کردند و روی آن کار کردند و قراردادی تهیه کردند که وجوه را از پس انداز کنندگان به تولید کنندگان منتقل کنند. حضرت امام با تشکیل شورای فقهی داعما چون شرایط اقتصادی تغییر می کند. حضرت امام موضوعی را مطرح کردند که در معدود ربا نیست و برخی گفتند که پول های کاغذی معدود است. حضرت امام فرمودند که این حیله غیر شرعی است و شما فقط با یک لفظ کار میکنید. 

سوال: این کار چه اصلاحاتی در کشور به وجود آورد؟

رضایی: این کار دست بازاریان را باز گذاشت که در تمام بخش ها از اینها استفاده کنند. ما یک سری بحث های فقهی و یک سری بحث های کارشناسی و اقتصادی داریم. کارشناسی در کف بانک ها برقرار است و باید در این باره کار کارشناسی گسترده ای صورت بگیرد. اگر تمام دست اندرکاران این کار را به نحور احسنت اجرا کنند مثل نظریه قدرتمندی است که در اقتصاد آمده است. این برنامه را دولت باید به شیوه مناسبی حل کند. آن ارزشی که سیستم بانکی بدون زبان میخواست ایجاد کند اگر این کار ها انجام نشود دیده نخواهد شد.

سوال: اکنون این سیستم چقدر کامل اجرا می‌شود؟

معلمی: گام اول ما حذف رباست که خوشبختانه امروزه به خوبی انجام شده است و خیلی خوب پیش می رود. بانک غیر ربوی به عنوان یک جزئی از کل مسأله عدالت اجتماعی در نظر گرفته شود. بانک باید کارکرد خود را سمت آن کار ها ببرد. ما در گام اول خوب پیش رفتیم. ما باید قوانین را باز نویسی کنیم. ما امروز قوانین و آیین نامه های دست و پا گیری داریم که لازم نیست همه ی آنها وجود داشته باشد. ترکیب شورای فقهی و جایگاه آن هم در آینده با توجه به اصلاحات باید انجام شود و جایگاه این شورا در بانک مرکزی ارتقا پیدا کند.