کسوف یا خورشیدگرفتگی زمانی رخ می‌دهد که ماه از بین زمین و خورشید عبور می‌کند و سایه خود را بر سطح سیاره ما می‌اندازد.

مسیر ماه نسبت به دایره البروج ۵ درجه متمایل است و در گردش خود، از جلوی خورشید عبور نمی‌کند. اگر اینطور نبود، ما هر دو ماه یکبار شاهد خورشید گرفتگی بودیم.

برای اینکه یک فصل کسوف (دوره‌ای شش ماهه که در آن کسوف اتفاق می‌افتد) رخ دهد، ماه جدید و کامل باید بسیار نزدیک به یک گره تقاطع مدار ماه، و دایره البروج قرار گیرد؛ و این تقریبا دو بار در سال اتفاق می‌افتد.

گرفتگی کامل زمانی اتفاق می‌افتد که ماه به طور کامل خورشید را بپوشاند، و کسانی که در سایه ماه ایستاده‌اند در تاریکی فرو می‌روند؛ در این زمان تاج خورشیدی سفید و مرواریدی آشکار می‌شود.

اگرچه ما اغلب از اینکه ماه کاملا جلوی خورشید را می‌گیرد، شگفت‌زده می‌شویم، اما همیشه اینطور نیست. اگر ماه‌نو به سمت اوج حرکت کند و خورشید در حضیض خود باشد (اوج خورشیدی یا زمینی، دورترین فاصله زمین در مدار بیضویش نسبت به خورشید و حضیض خورشیدی نزدیکترین این فاصله است)، سایه چتری ماه نمی‌تواند به سطح زمین برسد و کسوف حلقه‌ای رخ می‌دهد. در این حالت ناظران شاهد یک خورشید گرفتگی درخشان "حلقه آتش" خواهند بود.

خورشیدگرفتگی هیبریدی عجیب و غریب

اما امروز ۳۱ فروردین (۲۰ آوریل) پدیده عجیبی رخ داد. زمین در یک قسمت از سایه چتری ماه قرار گرفت، اما دوباره در سمت دیگر بالا آمد. این کسوف فقط در سه نقطه و برای مدت کوتاهی از زمین دیده شد.

اولین فرود بر فراز منتهی الیه شمال غربی استرالیا در امتداد ساحل نینگالو و شهر کوچک اکسماوث رخ داد. سپس این سایه از «دریای تیمور» عبور و در نوک شرقی کشور جزیره‌ای تیمور شرقی، در نزدیکی پایتخت دیلی قابل رویت بود؛ و بعد، از جزایر پراکنده اندونزی از جمله کیسار، جزایر شوتن و گینه نو غربی عبور کرد.

یک رویداد نادر

کسوف هیبریدی چقدر نادر است؟ تنها هفت کسوف هیبریدی در قرن بیست و یکم وجود دارد، و این برابر است با ۳.۱ درصد از کل خورشیدگرفتگی‌ها.

در عصر کنونی، کسوف‌های حلقه‌ای بیشتر هستند، و در طول چند صد میلیون سال آینده، همچنان که ماه به آرامی از زمین فاصله می‌گیرد، بیشتر خواهند شد، تا زمانی که تمام خورشید گرفتگی‌های مرکزی، حلقه‌ای شوند.

مایکل زیلر، محقق و دنبال‌کننده خورشید گرفتگی در گفتگو با یونیورس تودی گفت: «خورشید گرفتگی هیبریدی۲۰ آوریل۲۰۲۳ از این نظر قابل توجه است که طول مدت آن بیشتر از کل خورشید گرفتگی‌های حلقه‌ای کامل است و طولانی‌ترین خورشیدگرفتگی تا تاریخ ۱۷ اکتبر ۲۱۷۲ خواهد بود.»

خورشید گرفتگی بیشتر از آنچه فکر می‌کنید در سراسر منظومه شمسی اتفاق می‌افتد. به طور معمول مریخ نوردها، به واسطه اقمار کوچک مریخی دیموس و فوبوس، شاهد کسوف‌های حلقه‌ای بدشکل هستند.

همچنین، اگر به سطح قمر‌های اصلی مشتری بروید، شاهد خورشیدگرفتگی کاملی شبیه به آنچه در زمین می‌بینید، خواهید بود.

منبع: sciencealert