در دنیای امروز، فضای مجازی و اینترنت بخش بسیار مهمی از زندگی ما را تشکیل می‌دهد، اما فضای‌مجازی با وجود امکانات بسیاری که در اختیار کاربران قرار می‌دهد به عنوان یک محیط با احتمال آسیب به کودکان شناخته می‌شود. در سال ۲۰۱۸، مفهوم جدیدی به اسم «سن بلوغ دیجیتالی» پدید آمد. این مفهوم نخستین بار زمانی که فرانسه تصمیم گرفت تا قانون مصوب سال ۱۹۷۸ خود را در زمینه حفاظت از داده‌های شخصی با مصوبه سال ۲۰۱۶ اتحادیه اروپا درباره حفاظت از داده‌ها و اطلاعات شخصی در فضای مجازی انطباق دهد، مطرح شد. در آن سال، فرانسه سن بلوغ دیجیتالی را ۱۵ سال تعیین کرد و بلژیک هم به حداقل سن ممکن یعنی ۱۳ سال اکتفا کرد، اما بلوغ دیجیتال چیست و توصیه‌های روان‌شناسان کودک در این باره چه می‌گوید؟

بیشتربخوانید

• آیا اینترنت کودکان فضای مجازی را برایشان امن می‌کند؟

بلوغ دیجیتال چیست؟

بلوغ دیجیتال به مرحله‌ای از رشد و توسعه در کودکان و نوجوانان اطلاق می‌شود که آن‌ها با فضای مجازی، اینترنت و فناوری‌های دیجیتالی آشنا می‌شوند. در این مرحله افراد به طور کامل قادر به استفاده از فناوری‌های دیجیتالی برای بهبود زندگی شخصی و اجتماعی‌شان هستند و باید از خطراتی که ممکن است از استفاده نادرست از این فناوری‌ها برای آن‌ها به وجود بیاید، آگاه باشند؛ بنابراین بلوغ دیجیتال به مرحله‌ای از توانمندی‌های فردی می‌پردازد که در آن فرد توانایی استفاده از فناوری‌های دیجیتالی به‌صورت مسئولانه و با آگاهی از جنبه‌های امنیتی و خصوصی مربوط به آن‌ها را به‌دست آورده است.

نگرانی ۵۳ درصد والدین اروپایی

نتایج نظرسنجی موسسه یوروبارومتر که در سپتامبر و اکتبر ۲۰۲۱ انجام شده، نشان می‌دهد که بیش از نیمی (۵۳ درصد) از شهروندان کشور‌های عضو اتحادیه اروپا راجع به فراهم بودن امکان، شرایط و بستر امن حضور و فعالیت کودکان شان در فضای آنلاین نگرانند. این نگرانی در حالی ابراز شد که بیش از ۸۰ درصد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی تاکید داشتند که مزایای استفاده از ابزار‌های دیجیتال و اینترنت به هیچ وجه کمتر از آثار منفی اجتماعی آن نیست و این ابزار‌ها تا سال ۲۰۳۰ نقش مهمی در زندگی آن‌ها خواهد داشت. البته اتحادیه اروپا در آوریل سال ۲۰۱۶ ماده‌ای را در چارچوب حفاظت از داده‌ها و اطلاعات شخصی در فضای مجازی تصویب کرد که به کشور‌های عضو پیشنهاد می‌کرد که پردازش داده‌ها و اطلاعات مربوط به کودکان زیر ۱۶ سال را بدون کسب رضایتِ والدین آن‌ها ممنوع کنند. البته اتحادیه اروپا به کشور‌های عضو اجازه تعیین سن پایین‌تر را داده، ولی این سن نباید کمتر از ۱۳ سال باشد.

ثبت‌نام در شبکه‌های اجتماعی از ۸ سالگی

نتایج یک گزارش نشان داد که ثبت‌نام در شبکه‌های اجتماعی «به طور متوسط ​​در هشت و نیم سالگی» رخ می‌دهد و بیش از نیمی از کودکان فرانسوی ۱۰ تا ۱۴ سال آزادانه در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند. همچنین طبق نظرسنجی انجمن Génération Digital در سال ۲۰۲۲ میلادی ۵۸ درصد از کودکان ۱۱ و ۱۲ ساله حداقل یک حساب در یک شبکه اجتماعی دارند. مدافعان تعیین حداقل سن بلوغ دیجیتالی در اتحادیه اروپا معتقدند، این محدودیت موجب می‌شود که در صورت بروز تخلف یا تخطی، والدین پس از مطلع شدن بتوانند از طریق گفتگو با کودکان، خطر‌های فعالیت بدون محدودیت در فضای‌مجازی را به آن‌ها گوشزد کنند.

حداقل سن استفاده کودکان از فضای‌مجازی در کشور‌های مختلف

حداقل سن استفاده کودکان از فضای مجازی در کشور‌های مختلف متفاوت است و معمولاً توسط قوانین و مقررات آن کشور اعلام می‌شود. در بسیاری از کشورها، سن مجاز برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی و دیگر سرویس‌های اینترنتی مانند گوگل و یوتیوب به داشتن حداقل ۱۳ سال محدود شده است. مثلا در آمریکا تحت قانون حفاظت از حریم خصوصی کودکان آنلاین، شرکت‌های فناوری مانند فیسبوک اجازه استفاده از خدمات خود را برای افراد زیر ۱۳ سال نمی‌دهد مگر این که استفاده زیر نظر والدین باشد، اما در برخی کشورها، هیچ محدودیتی برای استفاده از فضای مجازی وجود ندارد و هر کودکی می‌تواند از آن استفاده کند. مثلا در کشور‌هایی مانند کانادا، کودکان در هر سنی می‌توانند بدون محدودیت از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند. در حالی که در کشور‌هایی مانند آلمان سن بلوغ دیجیتال ۱۶ سال است. همچنین فرانسه حداقل سن بلوغ دیجیتالی را ۱۵ سال، بلژیک ۱۳ سال، اتحادیه اروپا هم ۱۳ سال و ... تعیین کرده‌اند.

آموزش کودکان قبل از سن بلوغ دیجیتال

در برخی کشور‌ها مدارس برای آموزش‌دادن به دانش‌آموزان درباره استفاده از فضای‌مجازی و دستگاه‌های دیجیتال از سنین پایین‌تر شروع می‌کنند. مثلا در کشور‌هایی مانند ژاپن، کره‌جنوبی و چین کودکان به‌صورت رسمی از سنین پایین‌تر به طور مستمر با فناوری آشنا می‌شوند و دروسی درباره استفاده از دستگاه‌های دیجیتال و ایمنی در اینترنت دارند. با این حال، همه کشور‌ها معتقدند که برای آموزش بهتر و ایمنی کودکان و نوجوانان در دنیای دیجیتال همکاری خانواده‌ها بسیار مهم است.

۴ توصیه به والدین

در ادامه چند پیشنهاد به والدین برای رفتار با کودک و نوجوانی که در آستانه سن بلوغ دیجیتال است، آورده شده است:

۱- تعیین محدودیت زمانی تعیین زمان مشخصی که کودکان و نوجوانان می‌توانند از دستگاه‌های دیجیتال استفاده کنند، می‌تواند به کنترل کردن مصرف آن‌ها و نحوه فعالیت آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی کمک کند. همچنین یک‌سری نرم افزار‌ها هم برای مدیریت این مسئله وجود دارد.

۲- تشویق به فعالیت‌های فیزیکی فعالیت‌های فیزیکی می‌تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا از استفاده زیاد از دستگاه‌های دیجیتال دوری کنند؛ بنابراین به‌عنوان والدین، می‌توانید آن‌ها را به فعالیت‌هایی مانند ورزش، بازی‌های حرکتی یا حتی پیاده روی تشویق کنید.

۳- استفاده از نرم‌افزار‌های مفید برخی از نرم‌افزار‌های دیجیتال می‌توانند به کودکان و نوجوانان کمک کنند تا مهارت‌های مفیدی را در زمینه‌هایی مانند زبان‌آموزی، ریاضیات یا هنر به دست آورند. آن‌ها را هم برای‌شان نصب کنید تا حضور مفیدتری در این فضا داشته باشند.

۴- با کارشناسان مشورت کنید
بر اساس موقعیت فرهنگی‌تان از کارشناسان اجتماعی و فناوری برای مدیریت و نظارت غیرمستقیم بر عملکرد فرزندتان در شبکه‌های اجتماعی مشورت بگیرید.

منبع: روزنامه خراسان