سیاوش آریا فعال و پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس اظهار کرد: غار شاهپور به همراه شهر باستانی بیشاپور، سنگ نگاره‌های تنگ چوگان و دژ (قلعه) دختر کازرون در محور ساسانی پارس (فارس) با نام «منظر باستان شناسی ساسانی پارس» در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۸ میلادی در بحرین و در پی چهل و دومین نشست سالانه اش در فهرست جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسیده است.

او اضافه کرد: چشم انداز (منظر) فرهنگی و طبیعی منطقه از غار شاهپور تا بیشاپور جهانی شده است و باید از سوی همۀ مسئولان و دستگاه‌ها و نهاد‌های دولتی و خصوصی و حتی مردم مورد حفاظت، نگهداری و پاسداری قرار گیرد و کوتاهی در این زمینه، پذیرفته نیست.

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس تصریح کرد: از سویی، سازمان جهانی یونسکو قانون‌های فراملی (بین المللی) سختگیرانه‌ای در زمینۀ حفاظت از یادمان‌های فرهنگی و طبیعی دارد و همۀ کشور‌هایی که میراث جهانی دارند، موظف به اجرای آن بوده و کوتاهی در این زمینه، واکنش و هُشدار‌های سازمان جهانی یونسکو را به دنبال خواهد داشت و حتی امکان دارد آن یادمان فرهنگی و طبیعی در فهرست «میراث در خطر» یونسکو قرار گیرد.

او اظهار کرد: با این همه، بخشی از بدنۀ عرصه منظر و طبیعت میراث جهانی بیشاپور کازرون، مورد تعرض و تجاوز قرار گرفته و خدشه دار شده است.

درختان ایستاده تار و مار می‌شوند

آریا بیان کرد: در بازدید میدانی از میراث جهانی غارشاهپور و در مسیر کوهی که تندیس شاهپور یکم ساسانی بر فراز آن قرار دارد، تعداد زیادی از درختان بومی منطقه از سوی افرادی ناشناس و به علت‌های نامشخص، تار و مار و شکسته و یا به آتش کشیده شده است که علاوه بر چهرۀ نازیبایی که به نمایش گذاشته شده و میراث طبیعی و جهانی کشور را خدشه دار و سرنگون کرده است، بی گمان امتیازی منفی برای ایران در سازمان یونسکو را در پی خواهد داشت.

او ادامه داد: همچنین دنبالۀ آتش زدن درختان، سبب نابودی پوشش گیاهی منطقه شده و جنبۀ زیباشناسی و ارزش‌های طبیعی و فرهنگی منطقه، به زیر پرسش خواهد رفت و چشم انداز زشت و زننده و نابهنجاری را به نمایش خواهد گذاشت.

آتش زدن درختان میراث جهانی غار شاهپور، دعوای سیاسی مردم منطقه یا گرم شدن کوهنوردان

این فعال میراث فرهنگی بیان کرد: برخی از فعالان زیست بومی شهر کازرون، بر این باور هستند که شاید برخی از افراد بومی منطقه و یا غیربومی که کوهنوردان غیرحرفه‌ای به شمار آمده و شب تا بامداد را در غار شاهپور به سر می‌برند برای گرم کردن خود، تنه‌های درختان را بریده و آتش می‌زنند که این موضوع نیازمند بررسی کامل و دقیق مسولان مربوطه و جای شگفتی و تامل فراوانی دارد.

او اضافه کرد: همچنین شمار دیگری از کنشگران زیست بومی و فرهنگی کازرون، این موضوع را به میان می‌آورند که شکستن و به آتش کشیدن درختان با چنین حجم انبوهی شاید به انگیزه دعوا‌های سیاسی مردم منطقه باشد که جای بسی افسوس و دریغ و پرسش براَنگیز است. با این همه، زوایا و انگیزه به آتش کشیدن درختان بومی منطقه در بدنه عرصه منظر شهر باستانی بیشاپور کازرون نامشخص است و باید دستگاه‌های مربوطه با همکاری پایگاه جهانی بیشاپور وارد عمل شده و تکلیف آن را روشن کرده و از دست اندازی و سرنگونی بیشتر درختان پیشگیری کنند.

باستان شناس بومی کازرون: میراث طبیعی و فرهنگی بیشاپور در خطر است

یک باستان شناس بومی شهر کازرون که با منطقه آشنایی کامل دارد پس از دیدن نگاره‌های (تصاویر) آتش گرفتن و شکستن درختان در مسیر میراث جهانی غارِ شاهپور بیان کرد: «نخست دیدن چنین نگاره‌هایی اسباب نگرانی و شوربختی شدید مرا به دنبال داشته است. دو دیگر، به راستی متولی چه کسی است و کجاست؟ و چه اِقدامی در این زمینه انجام داده است. جامعۀ محلی در کجای این داستان قرار دارند و چه واکنشی داشته اند؟».

پایه‌های لرزان بیشاپور/بازسازی جاده آسفالت مسیر کازرون – کوه چنار بدون مطالعه

این باستان شناس که خود مدیر یکی از پایگاه‌های ملی میراث فرهنگی کشور است در ادامه سخنانش تصریح کرد: «بیشاپور با همۀ فراز و نشیب‌های خود، سرانجام چند سال پیش از این در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است؛ ولی پایه‌های آن لرزان است! از یک سو، نمایندۀ کنونی شهر کازرون بدون مطالعه و دقت لازم در پی بازسازی (ترمیم) جاده آسفالت کنونی مسیر کازرون - کوهچنار است که عرصه را به دو نیم کرده است؛ ولی نمی‌داند که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نمی‌تواند بدون در جریان گذاشتن سازمان یونسکو، «فی سبیل الله» اجازۀ چنین امری را بدهد و مهم‌تر این که، آیا عَرصه و حریم مصوب جهانی چنین اجازه‌ای را می‌دهد یا نه؟ که باید به ضوابط مصوب آن بازگشت؛ و از دیگر سو، بیننده مصیبتی دیگر در میانۀ راه دسترسی به غار سترگِ شاهپور هستیم!

او در ادامه گفت: شکستن و آتش زدن درختان بومی که بخشی از بدنه عرصه منظر و طبیعت میراث جهانی بیشاپور است، بدعتی خطرناک و امتیازی منفی برای پروندۀ آن در سازمان یونسکو خواهد بود و همان گونه که می‌دانیم و دیده ایم، سازمان یونسکو در این گونه موارد بسیار سخت گیر است.

مدیر یکی از پایگاه‌های ملی میراث فرهنگی کشور اضافه کرد: شکستن و آتش زدن درختان در درازای این مسیر دست یابی، هیچ گونه مسئولیتی را از شانۀ متولیان همچون منابع طبیعی، اداره میراث فرهنگی شهر کازرون و پایگاه جهانی بیشاپور بر نخواهد داشت.

او افزود: اعلام چنین امری از سوی متولیان به ویژه اداره میراث فرهنگی شهرستان به عنوان متولی حقوقی به دادستان عمومی و اِنقلاب شهر کازرون بدون هیچ گونه تردیدی منجر به گشودن پرونده‌ای در این باره خواهد شد. امری که بی گمان پای همۀ عوامل مسئول را به صحنه کشانده و به تکاپو وادار خواهد کرد.

این باستان شناس ادامه داد: دادستانی خود نیز باید با شدت این مهم را پیگیری و افراد خاطی را به دست عدالت بسپارد. تکذیب و ندانستن موضوع خود عذری بدتر از گناه خواهد بود. البته اگر متولیان چنین سخنانی را بر زبان رانده باشند.

او تصریح کرد: عرصه و حریم محوطۀ جهانی بیشاپور- تنگ چوگان صحنۀ پایش مداوم یگان حفاظت میراث فرهنگی است و این نیرو و سایر نیرو‌های حفاظت پایگاه، موظف به پیگیری و اعلام گزارش هستند.

این باستان شناس افزود: حجم شکستن و آتش زدن درختان هرچند خشکیده در پایین دست غار بزرگ شاهپور خود بسیار پرسش برانگیز است. چه افرادی نسبت به این کار اصرار کرده و ادامه می‌دهند؟

آیا بومیان و جامعۀ محلی دربارۀ خطرات و بار منفی این رویداد‌ها توجیه شده اند؟ تا چه اندازه آن‌ها نسبت به این مسائل حساس و آمادگی ذهنی دارند. آیا افرادی با آرمان منافع شخصی به این کار‌ها مبادرت می‌ورزند؟ و ... به هر روی، این پرسش‌ها و چرا‌های دیگری وجود دارند که نیازمند پاسخی درخُور و مناسب هستند».

این کارشناس میراث فرهنگی که نخواست نامش آشکار شود در پایان سخنان گفت: «گشت زدنی به صورت شیفت‌های گوناگون در درازای مسیر‌های عرصه و حریم و نصب سیستم پایش الکترونیک بی سیم همراه با سیستم هشدار، خود رویه‌ای مثبت برای کاهش یا به صفر رساندن چنین رویداد‌های ناخوشایندی خواهد بود.

او افزود: در اختیار گذاشتن کپسول‌های اطفای حریق برای عوامل یگان حفاظت خود کمک بزرگی در کاهش این رویداد‌ها خواهد داشت. بی تردید وجود این درختان شکسته و آتش گرفته، چشم انداز بدی به محدوده قرارگیری خواهد داد و سبب حساسیت سازمان یونسکو، آشفتگی ذهنی دوستداران طبیعت، زیست بوم، میراث فرهنگی و گردشگران بسیاری خواهد بود. از همین روی، شایسته است پایگاه جهانی بیشاپور با هماهنگی منابع طبیعی برای این موضوع چاره اندیشی کند و در صورت صلاحدید آن‌ها را به نحو شایسته‌ای از محدوده منطقه خارج کند.

این باستان شناس گفت: جامعه محلی نیز باید به گونۀ مناسب توجیه شده و همیار پایگاه جهانی بیشاپور باشند. بی گمان بدون همیاری جامعۀ محلی، پایگاه جهانی بیشاپور در موقعیت سختی قرار می‌گیرد. یادمان باشد جامعۀ محلی از بازوان قدرتمند حفظ میراث طبیعی- فرهنگی هستند و بدون مشارکت آن‌ها امور آن گونه که باید به پیش نخواهد رفت. تعامل و تفاهم با منابع طبیعی برای حفاظت از منابع ملی، حریم میراث جهانی بیشاپور (گشت منابع طبیعی) و گشت انتظامی پاسگاه مستقر در عرصه و حریم بیشاپور خود دو اِمتیاز دیگر در کنار جلب مشارکت جامعۀ محلی است که باید به نحو شایسته‌ای آن‌ها را پای کار آورد».

انگیزه شکستن و آتش زدن درختان بومی در بدنۀ عرصه منظر فرهنگی و طبیعی میراث جهانی بیشاپور هر چه باشد، فرقی ندارد. اما مسئولان مربوطه به ویژه پایگاه جهانی بیشاپور بی درنگ و هرچه زودتر باید وارد عمل شده و پرونده‌ای در این زمینه گشوده و تا پایان داستان آن را پیگیری کنند و نتیجه را به آگاهی افکار همگانی (عمومی) برسانند.

غار شاهپور در ۵ کیلومتری تنگ چوگان و شهر بیشاپور جای دارد و در آن تندیس شاهپور یکم ساسانی قرار گرفته است. کازرون در ۱۲۰ کیلومتری غرب شهرستان شیراز واقع شده است.