هدف از تنظیم موتور یا تون آپ افزایش بازدهی و عمر موتور و کاهش آلودگی هواست. ترکیبات موجود در گاز‌های خروجی موتور برای محیط زیست مضر است و با تنظیم صحیح و به موقع موتور می‌توان از مقدار آلودگی هوا کاست.

بیشتر بخوانید

• آشنایی با واشر سرسیلندر خودرو و وظایف آن

مشکلات موتور

کم کردن روغن: موتور از سه طریق روغن کم می‌کند: خرابی یکی از واشر‌ها یا کاسه نمد‌ها که در نتیجه آن روغن بر زمین می‌چکد؛ این نشت خارجی روغن است.

کمپرس رد کردن اضافی یا جریان هوای کارتر ممکن است روغن را از سیستم تهویه کارتر عبور دهد و وارد محفظه‌های احتراق کند تا در آنجا بسوزد.

رانندگی با سرعت زیاد و فرسودگی رینگ‌های روغن سبب ورود روغن به محفظه‌های احتراق می‌شود.

موتور دود می‌کند: دود کردن موتور نشانه روغن سوزی؛ غنی بودن مخلوط هوا – سوخت یا نشت آب به محفظه احتراق است. با توجه به رنگ دود می‌توان به هر یک از این موارد پی برد.

اگر دود آبی رنگ باشد، موتور روغن سوزی دارد، اگر دود بیشتر سیاه است تا آبی، همه سوخت در محفظه احتراق نمی‌سوزد و احتمالاً مخلوط هوا – سوخت بیش از اندازه غنی است. اگر وقتی موتور سرد است رنگ دود به سفیدی متمایل است، می‌توان وضعیت موتور را عادی تلقی کرد، اما اگر بعد از گرم شدن موتور باز هم دود سفید از اگزوز بیرون آمد، نشانه نشت آب به داخل محفظه احتراق و تبخیر آن است. ممکن است سر سیلندر ترک خورده یا واشر سر سیلندر سوخته باشد.

پایین بودن فشار روغن: پایین بودن فشار روغن غالباً نشانه فرسودگی پمپ روغن (اویل پمپ) یا یاتاقان‌هاست. در این وضعیت به اندازه‌ای روغن از یاتاقان‌ها می‌گذرد که پمپ روغن نمی‌تواند فشار لازم را تأمین کند، در نتیجه به یاتاقان‌های انتهایی کم روغن می‌رسد و ممکن است آن‌ها بسوزد.

علل دیگر پایین بودن فشار روغن عبارتند از:

ضعیف بودن فنر شیر فشار شکن، پارگی یا ترک خوردن لوله روغن و گرفتگی لوله یا فیلتر روغن، رقیق شدن روغن، کف کردن روغن، ایجاد لجن در مدار، کم بودن مقدار روغن یا رقیق شدن روغن بر اثر گرمای بیش از حد.

بالا رفتن مصرف سوخت: تقریباً هر چیزی از چگونگی رانندگی فرد تا کم باد بودن چرخ‌ها می‌تواند سبب افزایش مصرف سوخت شود. با استفاده از سوخت سنج و بعضی ابزار‌ها و تجهیزات الکترونیکی جلو داشبورد می‌توان مصرف سوخت را به دقت اندازه گیری کرد. آزمون نشت سیلندر و آزمون‌های خلاء سنجی به مشخص شدن علت بالا رفتن مصرف سوخت کمک می‌کنند. اگر مشکل در سیستم سوخت رسانی است، به نکات زیر توجه کنید:

– دریچه ساسات باز نمی‌شود و یا با سرعت کافی باز نمی‌شود.

– سطح شناور کاربرتور بیش از حد پایین است، در نتیجه کاربراتور فلوت می‌کند و سخت بیش از اندازه به محفظه احتراق می‌رسد. ممکن است شیر سوزنی در حالت باز گیر کرده یا درست در جای خود نشسته باشد.

– سوزن ژیلگور یا پیستون کمکی بنزین در وضعیت عملکرد گیر کرده است و در نتیجه سوخت اضافی مصرف می‌شود.

– ژیگور‌ها فرسوده شده یا به اصطلاح گشاد کرده اند که کاربراتور را باید تعمیر یا تعویض کرد.

– سوخت پاش‌ها نشت می‌کنند.

– فشار ریل سوخت در خودرو‌های انژکتوری بیش از حد بالا باشد.

گذشته از سیستم سوخت رسانی، عوامل دیگری نیز ممکن است سبب افزایش مصرف سوخت شوند که عبارتند از:

– خرابی رادیاتور موتور یا سیستم کنترل الکترونیکی موتور، و همچنین حسگر‌ها و عملکرد‌ها. این حسگر‌ها عبارتند از: حسگر دمای آب، حسگر دور موتور، حسگر فشار مطلق منیفولد، حسگر اکسیژن، حسگر وضعیت دریچه گاز، مدول کنترلی برنامه پذیر و کار انداز‌هایی از قبیل سولنوئید‌ها، کلید‌ها و شیر‌های الکترونیکی.

– فرسودگی موتور و کاهش تراکم (کمپرس) سبب افزایش مصرف سوخت می‌شود.

– افزایش مصرف سوخت ممکن است از کم باد بودن چرخ‌ها، کشیدن ترمز‌ها، بکسواد کردن کلاچ خرابی جعبه دنده خودکار نامیزانی چرخ‌ها نیز ناشی شود.

صدا‌های موتور

منظور از صدای موتور، هر نوع صدای ناخوشایندی از قبیل، زوزه کشیدن، تق تق کردن، تاپ تاپ کردن و سوت کشیدن است.

صدای غالباً با لرزش و بد کار کردن همراه است، منظور از لرزش، تکان‌های با فرکانس بالاست که غالباً فقط در سرعت‌های خاص حس یا شنیده می‌شود، لرزشی که در سرعت کمتر از ۸۰ کیلومتر در ساعت رخ دهد، لرزش سرعت پایین نام دارد. لرزشی که در بالاتر از این سرعت رخ دهد، لرزش سرعت بالا می‌باشد.

یکی از منابع احتمالی لرزش، درست مجزا نشدن سیستم تخلیه و اگزوز از بدنه خودرو است. یکی دیگر از صدا‌های مربوط به موتور زوزه کشیدن است. این صدا زوزه‌ای است که حین کم گاز دادن به ازای دور موتور خاص یا مقدار مشخصی بازشدگی دریچه گاز به وجود می‌آید. این صدا معمولاً در سرعت‌های بین ۴۰ تا ۸۰ کیلومتر در ساعت شنیده می‌شود.

علت ایجاد این صدا غالباً خرابی دسته موتور‌ها، ملحقات موتور یا اجزای سیستم تخلیه است. اگر مشخص شود کدام قطعات یا وسایل در ایجاد صدا نقش دارند و صدا در چه وضعیتی ایجاد می‌شود، آسان‌تر می‌توان علت ایجاد صدا را یافت.

بعضی از صدا‌ها در موتور زیاد مهم نیستند، ولی بعضی صدا‌ها نشانه مشکلات جدی اند که باید فوری به آن‌ها توجه کرد تا موتور به طور جدی صدمه نبیند. گاهی با گوش دادن به صدای موتور می‌توان فهمید که چه عیبی پیدا کرده است.

نوک میله مخصوص را همراه با گوشی آن روی قطعات مختلف بگذارید، به این ترتیب صدا‌های غیر عادی را آسان‌تر می‌توان آشکار سازی کرد. نوک میله یا گوشی را جابه جا کنید تا بفهمید صدا در کجا بلندتر است، با این وسیله به آسانی می‌توانید منبع ایجاد صدا یا علت آن را دریابید.

هشدار!

وقتی با میله گوشی به کشف منبع صدا مشغولید مراقب تسمه پروانه و پروانه باشید.

صدای سوپاپ و تایپیت: صدا تلق تلق منظمی‌است که در دوره‌های پایین موتور شنیده می‌شود و ممکن است در دوره‌های بالاتر به گوش نرسد. علت این صدا معمولاً خلاصی اضافی سوپاپ یا خرابی تایپیپ روغنی یا اتوماتیک است.

برای بررسی، فیلتری را بین ساق سوپاپ و انگشتی فرو ببرید، اگر با این کار، صدا کاهش یافت، علت خلاصی بیش از اندازه بوده است بنابراین باید خلاصی را تنظیم کنید. اگر با این کار صدا تغییری نکرد، علت آن ساییدگی سطح تاپیپ یا ناصافی بادامک است.

علل دیگر ایجاد این صدا عبارتند از: لق بودن تاپیپ‌ها و ضعیف بودن غنر سوپاپ، گاهی پس از روشن شدن موتور، یا بعد از گرم شدن آن، صای تاپیپ قطع می‌شود. برای جلوگیری از ایجاد این صدا تاپیپ‌های معیوب را عوض کنید.

انفجار: هنگام بالا رفتن از سربالایی، بعضی از صدا‌های انفجار را می‌توان عادی تلقی کرد، اما اگر انفجار بیش از اندازه رخ دهد به موتور صدمه می‌زند.

صدای شاتون: معمولاً صدای کوبش یا تق تق سبک است، این صدا بیشتر هنگامی‌احساس می‌شود که موتور نه در حال شتاب گرفتن است و نه در حال کاهش سرعت. فرسودگی یاتاقان متحرک، نامیزانی شاتون یا کمبود روغن ممکن است عامل صدا کردن شاتون باشد.

برای یافتن شاتونی که صدا می‌کند، باید آزمون بالانس سیلندر را انجام دهید و وایر‌ها را یکی یکی قطع کنید. وقتی وایر مربوط به سیلندری که شاتون آن صدا می‌کند، قطع شود، صدا کاهش خواهد یافت.

صدای گژنپین: صدای گژنپین شبیه صدای سوپاپ و تاپیت است، اما طنین خشک و دوگانه‌ای دارد. این صدا در دور آرام وقتی جرقه آوانس است، واضح‌تر شنیده می‌شود. علل آن عبارتند از: فرسوگی یا لقی گژنپین، ساییدگی بوش گژنپین یا کمبود روغن. در بعضی از موتور‌ها وقتی سرعت خودرو به ۴۸ کیلومتر در ساعت می‌رسد، این صدا بهتر شنیده می‌شود.

در بعضی موتور‌ها می‌توان با روشن گذاشتن موتور در دور آرام و آوانس کردن جرقه، مشکل را به خوبی بررسی کرد. در این حالت باید وایر‌ها را یکی یکی قطع کنید. وقتی شمع سیلندری که گژنپین آن صدا می‌کند، قطع شود، صدا کاهش می‌یابد.

صدا رینگ پیستون: صدای رینگ پیستون شبیه صدای سوپاپ و تاپیپ است، اما صدای رینگ در هنگام شتاب گیری موتور بلندرتر می‌باشد. کم بودن کشیدگی رینگ، شکستگی یا ساییدگی رینگ‌ها و ساییدگی جدار سیلندر می‌تواند سبب ایجاد این نوع صدا شود. یکی از آزمون‌های رایج، باز کردن شمع‌ها و ریختن یک قاشق غذاخودری (۱۵ سی سی) روغن موتور در هر سیلندر است.

سپس باید موتور را چند دور بگردانید تا روغن از کنار رینگ‌ها عبور کند و بعد از آن شمع‌ها را ببندید و موتور را روشن کنید. اگر صدا کاهش یافت، احتمالاً رینگ‌ها خراب است. آزمون‌های نشت و تراکم سیلندر نیز می‌توانند به یافتن عیب کمک کند.

زدن پیستون: در نتیجه زدن پیستون صدایی خفه، بر طنین و زنگدار به گوش می‌سد. این صدا در نتیجه نوسان پیستون در سیلندر ایجاد می‌شود. اگر پیستون فقط وقتی که موتور سرد است بزند، زیاد مهم نیست.

زدن پیستون نشانه نیاز موتور به تعمیر است. علل زدن پیستون عبارتند از: کافی نبودن روغن، ساییدگی جدا سیلندر‌ها، ساییدگی پیستون‌ها یا شکستگی دامنه پیستون، خلاصی اضافی بین پیستون و حجدار سیلندر خمیدگی شاتون‌ها.

زدن یاتاقان: در نتیجه این عیب صدایی سنگین و خشک و گوشخراش به گوش می‌رسد این صدا وقتی محسوس‌تر است که موتور زیر بار زیاد یا در حال شتاب گیری، به ویژه در حالت سرد باشد.

وقتی این صدا منظم و بیشتر شبیه غرش است، احتمالاً از ساییدگی یاتاقان‌های ثابت ناشی می‌شود. ساییدگی یاتاقان‌های متحرک صدای تق تق و مشخص تری ایجاد می‌کند.

هر گاه بغل یاتاقانی میل لنگ ساییده شده باشد صدایی ایجاد می‌کند که نامنظم و تیزتر است. اگر بغل یاتاقانی خیلی خراب باشد، هر بار که کلاچ بگیرید (در خودرو‌هایی که جعبه دنده دستی دارند) یا کلاچ را رها کنید، صدا می‌کند.

صدا‌های متفرقه: صدا‌های دیکر، از شل نصب کردن ملحقات موتور مانند دینام، استارت ف بوق، منیفولد، چرخ لنگر، پولی سر میل لنگ و سینی کارتر ناشی می‌شوند. کلاچ، جعبه دنده، دیفرانسیل، میل گاردان، پلوس‌ها و میل محرک نیز ممکن است صدا‌های مختلف ایجاد کنند.

موتور صدای ” تک تک ” می‌دهد (موتور می‌زند): این صدا شبیه به صدای برخورد اشیاء فلزی به یکدیگر است و از بالای موتور شنیده می‌شود و با گاز دادن و زیاد شدن دور موتور، صدا کم‌تر می‌شود و ناشی از یک یا چند عامل زیر می‌باشد:

پیش اشتغال یا احتراق زودرس یعنی سوختن پیش از موعد مخلوط هوا و بنزین در سیلندر – آوانس زیاد که آ نرا زدن دلکو نیز می‌گویند – استفاده از سوخت خیلی ضعیف (مصرف بنزین معمولی به جای سوپر) – شمع نامناسب (از نظر معیوب بودن و یا شمع سرد و شمع گرم) – گرم کردن زیاده از حد موتور در اثر جرک گرفتگی و کثیف شدن رادیاتور.

موتور می‌کوبد: این صدا از قسمت بالای موتور شنیده می‌شود، ولی از صدای تک تک موتور گنگ‌تر است و معمولاً زمانی شنیده می‌شود که موتور احتیاج به آخرین قدرت خود دارد، یعنی موتور گرم و دارای سرنشین کامل بوده و اتومبیل سنگین است و یا اینکه از سر بالایی بالا می‌رود و بایستی پدال گاز را تا انتها فشار داد.

کاری که باید انجام داد – فشار گاز را کم کنید، دلکو را تنظیم و آوانس خوکار آنرا بررسی و میزان نمائید. ممکن است سر سیلندر جرم گرفته و احتیاج به جرم زدایی داشته باشد. ضمناً شمع باید از نوع مناسب (سرد و یا گرم) باشد.

یاتاقان می‌زند: در صورتیکه موتور یاتاقان زده باشد معمولاً در دور آرام صدایی نداشته، ولی با گاز دادن (کم یا زیادکردن گاز) صدا مشخص می‌شود. برای آزمایش به موتور گاز داده و به صدای یاتاقان گوش دهید. اگر صدای تق تق تق … دهد نشانه یاتاقان زدن است و از قسمت پایین موتور شنیده می‌شود و صدای خفه فلز به فلز است و بیشتر در حالات زیر اتفاق می‌افتد: وقتی موتور سرد است، در سرعت زیاد، موقع گاز دادن و یا در سربالایی وقتی به موتور فشار می‌آید.

سوپاپ می‌زند (صدای چکشک سوپاپ): زدن سوپاپ بر اثر خوردگی تپت بوده و صدای چیک، چیک، چیک .. یعنی شبیه صدای جغجغه آچار بوکس از زیر کاپوت شنیده می‌شود. این صدا در دور آرام موتور و یا وقتی موتور را در حالت خلاص گاز می‌دهیم، شنیده می‌شود.

پیستون‌ها صدای ” جغ جغ ” می‌دهند: صدایی خشک که در مواقعی سرد شنیده می‌شود، پس با گرم شدن موتور رفته رفته کاهش یافته و به کلی از بین می‌رود. ممکن است گژن پین‌ها (محور‌های پیستون) ضمن حرکت‌های بالا و پایین پیستون‌ها صدای خشک و فلز به فلز ایجاد کنند و این در حالی اتفاق می‌افتد که گژن گین لاغز شده و یا بوش پیستون جا باز کرده باشد. وقتی دور موتور پایین است این صدا قابل شنیدن می‌باشد.

صدای وت از زیر کاپ. ت شنیده می‌شود. اگر تسمه پروانه شل و یا خیلی خشک باشد وقتی ناگهان گاز دهیم صدای سوت شنیده خواهد شد.

صدا در لوله اگزوز: گاهی اوقات صدای شبیه انفجار، تیر و ترقه از اتومبیل یا موتورسیکلت‌های عبوری شنیده می‌شود اگر این صدا در موقع کم کردن گاز نیز شنیده شود ممکن است به علت وجود سوراخ در سیستم اگزوز باشد. علت دیگر تنظیم ناقص دور آرام موتور است یعنی هوا کمتر از ح لازم به کاربراتور می‌رسد.

چنانچه این صدا هنگام گاز دادن و زیاد کردن دور موتور ایجاد شود، احتمال دارد در اثر نامیزانی آوانس دلکو، جرم گرفتن و یا از کار افتادن یکی از شمع‌ها باشد که این پدیده بعد از استفاده طولانی از خودرو در داخل شهر پیش می‌آید ضمناً ممکن است یکی از سوپاپ‌های گاز صدمه دیده و خوب عمل نکند و گاز بنزین وارد منبع اگزوز شده و منفجر گردد.

استارتر صدا می‌دهد: هنگام روشن کردن اتومبیل وقتی سوئیچ را می‌گردانید صدای ” خرت – خرت ” شبیه تراشیدن چوب به گوش می‌رسد. ممکن است ان صدا ناشی از نصب نادرست استارتر باشد یعنی با پوسته فلاویل درست در یک خط قرار نگرفته و یا اینکه دنده‌های پینتون معروف به دنده استارت و یا دنده‌های فلایویل سائیده شده اند.

کلاچ صدا می‌دهد: اگر هنگام بالا آمدن پدال گلاچ صدای تیز و شدید و به هم خورن دو شیو شنیده شود، اشکال از بازویی صفحه کلاچ و یا از بلبرینگ آن است که یا خوب روغنکاری نشده و یا اینکه سائیده شده است.

جعبه دنده و یا دیفرانسیل زوزه می‌کشد: در موتور جعبه دنده این صدا در دور آرام موتور شنیده می‌شود، اما وقتی کلاچ بگیرید قطع می‌گردد.

این صدا در اثر کمبود روغن جعبه دنده، سائیدگی و یا خراب شدن بلبرینگ‌ها می‌باشد. در خصوص زوزه دیفرانسیل که بیشتر در خودرو‌های قدیمی‌شنیده می‌شود، وقتی در سرعت بالا و دنده آخر پا را از روی پدال گاز برمی‌دارد زوزه شنیده می‌شود که مثل جعبه دنده نشانه کمبود روغن در دیفرانسیل و یا سائیدگی قطعات داخل آن در اثر کارکرد چندین ساله است.

گاردان صدا می‌دهد: این صدا در اتومبیل‌های دیفرانسل جلو که قوه محرکه روی چرخ‌های جلو است، شنیده می‌شود و معمولاً سرپیچ‌ها صدای ” کلیک – کلیک … ” به گوش می‌رسد.

فرکانس این صدا معادل سرعت دورانی چرخ‌ها بوده و از میل گاردان کوچک از سوی چرخی به گوش می‌رسد که زیاد گشاد کرده باشد و بایستی هر چه زودتر تعویض گردد. چنانچه صدا از سوی جعبه دنده باشد که فرسودگی پیدا کرده است، نوع صدا فرق می‌کند و در این صورت لرزش‌هایی در دسته دنده احساس می‌شود.

چرخ‌ها صدای ” خِر خِر ” می‌دهد: این صدا فقط هنگام حرکت و در محل آرام و سکوت به گوش می‌رسد. تشخیص صدا مشکل است و برای پی بردن به آن باید اتومبیل را در یک جاده خلوت در دنده خلاص و موتور خاموش به حرکت در آورد و به صدا گوش داد.

منبع: کارستان