سال ۱۴۰۶ ما ایران سبزتری خواهیم داشت، درست مثل کشور‌های همسایه‌مان که این کار را کلید زده‌اند و همگی برای سرسبزی غرب و جنوب غرب آسیا تلاش می‌کنند. پاکستان تا پایان سال ۲۰۲۲ متعهد به کاشت ۱۰میلیارد اصله نهال بود، عربستان تعهد کاشت ۵۰ میلیارد نهال را داده است، ترکیه تا امروز ۵/۴ میلیارد نهال کاشته و افغانستان نیز مانند ما باید یک میلیارد نهال بکارد. همه این‌ها به این علت است که ما کشور‌ها جزو سرزمین‌هایی با پوشش بسیار کم جنگل هستیم و سطح عریان شده مراتع و اراضی‌مان بستر مناسبی برای خیزش گرد و غبار و توفان‌های شن است.

بیشتربخوانید

• دلیل تأکید قرآن بر درختکاری چیست؟

ایران نیز که ۱۴میلیون هکتار جنگل و ۱۷میلیون هکتار بیشه‌زار دارد، باز هم پوشش گیاهی فقیری دارد که با انواع مشکلات دست و پنجه نرم می‌کند. به گفته رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، جنگل‌های شمال ایران از سال ۱۳۷۰ تا امروز در بازه‌ای ۳۱ساله درگیر ۶۹ بیماری و آفت شده، یک میلیون و ۴۹۰هزار هکتار از مساحت جنگل‌های زاگرس تحت تاثیر خشکیدگی بلوط قرار گرفته و سطح قابل توجهی از آن به‌واسطه وجود پروانه‌های جوانه‌خوار و برگ‌خوار، دچار افت کیفیت شده است. این‌ها همه توجیهاتی منطقی برای احیا، توسعه و غنی‌سازی عرصه‌های جنگلی است.

احیای جنگل و بیشتر

تا سال ۱۴۰۶ نهال‌های طرح ایران سبز یکی یکی در زمین کاشته می‌شو‌د و تحت مراقبت قرار می‌گیر‌د تا در خاک جاگیرشو‌د، البته فقط عرصه‌های جنگلی از این نهال‌ها میزبانی نخواهد کرد بلکه در سه حوزه دیگر نیز نهالکاری انجام خواهد شد. به غیر از ۳۰۰ میلیون نهالی که برای ترمیم جنگل‌ها استفاده خواهد شد، زراعت چوب نیز با هدف پاسخ به بخشی از نیاز‌های چوبی کشور پیش خواهد رفت. همچنین کنترل گسترش بیابان‌ها و توفان‌های شن و گرد وغبار نیز جزو برنامه‌های اصلی است و درنهایت گام چهارم با ارتقای سرانه فضای سبز شهری برداشته خواهد شد. هم اکنون سرانه فضای سبز جنگلی یا جنگلداری شهری در کشور کمتر از شش مترمربع است که براساس قانون هوای پاک تا سال ۱۴۰۶ این سرانه در اطراف شهر‌ها باید به ۱۵متر برسد که البته به گفته رسول اشرفی پور، رئیس شورای عالی جنگل، حتی با کاشت موفق یک میلیارد نهال نیز این سرانه محقق نخواهد شد.

تجربیاتی که چشم‌ها را ترساند

کارشناسان با قاطعیت می‌گویند تولید و کاشت نهال فقط ۲۰درصد راه است و ۸۰ درصد بقیه وقتی طی می‌شود که مراقبت‌ها و نگهداری از نهال‌ها به نتیجه برسد و نهال‌های ضعیف به درخت‌هایی مقاوم تبدیل شو‌د. این دقیقا همان چرخه‌ای است که سال‌ها در کشورمان لنگ زده و طرح‌های مختلف که هدفش سبز کردن ایران، تولید بادشکن طبیعی و تثبیت خاک و منابع آب بوده، عمدتا با شکست مواجه شده است. البته رئیس شورای‌عالی جنگل می‌گوید طرح ایران سبز اسناد پشتیبان دارد که اقدامات در آن بر اساس شناسنامه‌های تعیین شده پیش می‌رود، ولی چه می‌شود کرد که سال‌ها ناموفق بودن طرح‌های مختلف، ذهن‌ها را بدبین و شکاک کرده‌است.

از جمله طرح‌های شکست خورده، ایجاد جنگل دست‌کاشت در مسیر سمنان به مشهد (۶۰هزار درخت) است که تقریبا هیچ اثری از آن نمانده است و دیگری طرح حرم تا حرم در مسیر تهران ـــ قم موسوم به طرح طوبی که از درختان این طرح فقط در حد انگشتان چند دست باقی مانده است. این شکست‌ها مصادیق بیشتری نیز دارد که یکی از آن‌ها به جنگل‌های بلوط زاگرس مربوط می‌شود، بلوط‌هایی که سال ۱۳۸۷مشخص شد به بیماری زغالی بلوط و آفت چوبخوار دچار شده، اما طرح‌های مقابله‌ای و نحوه اجرای عملیات در مناطق آسیب دیده فقط موجی از انتقاد‌ها را به پا کرد. در جنگل بلیران آمل نیز در سال ۱۳۹۳ اوضاع طوری پیش رفت که فرماندار وقت اعلام کرد: «اقدام برخی شرکت‌ها که به نام طرح‌های جنگلکاری وجنگلداری بخشی از عرصه‌های جنگلی شهرستان را دراختیار گرفتند، فقط باعث تخریب این منابع خدادادی شده است».

چه کنیم تا شکست‌ها تکرار نشود؟

به واسطه همه این شکست‌ها ما از دکتر نبی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و دبیر طرح کاشت یک میلیارد اصله نهال پرسیدیم که باید چه کرد تا این شکست‌ها تکرار نشود و ایران سبز به واقع محقق شود؟ وی در توضیح به آسیب شناسی‌های انجام شده از طرح‌های قبلی اشاره کرد و گفت: در طرح حرم تا حرم از گونه‌های گیاهی غلط استفاده شده بود. همچنین تکنیک کاشت اشتباه بود، ضمن این که متولی نگهداری از نهال‌ها نیز مشخص نبود. در طرح جنگلکاری سمنان نیزهمین اشتباهات تکرار شد حال آن که در نقاطی مانند سیستان و بلوچستان، خوزستان، مهران، دهلران، اندیمشک و طبس که جنگلکاری‌ها به‌صورت اصولی انجام شده به بار نشسته است.

شعبانیان توضیح داد که در عرصه‌های جنگلی که با معضل چرای دام روبه رو هستیم با این که جنگل زادآوری می‌کند، اما نهال‌ها توسط دام‌ها خورده می‌شود و درنتیجه زادآوری به نتیجه نمی‌رسد؛ بنابراین در پویش ایران سبز بنا داریم هرجا که در جنگل نهال می‌کاریم چه توسط نیرو‌های مردمی و چه به وسیله یگان حفاظت از آن‌ها محافظت کنیم.

اگر فقط از بعد اقتصادی نیز به ماجرا نگاه کنیم، حفاظت قطعا باید انجام شود، چون قیمت متوسط هر نهال به نرخ امروز ۶۰۰۰ تومان است که وقتی در یک میلیارد نهال ضرب می‌شود، رقمی هنگفت را که سرمایه‌ای ملی و مردمی است به تصویر می‌کشد که از بین رفتن آن با هیچ عقل سلیمی سازگاری ندارد.

منبع: روزنامه جام جم