بررسی نقش اسباب‌بازی در رشد کودکان
بهترین اسباب‌بازی آن است که کودک را جذب خود کند و بار‌ها سراغ آن برود.
بازی و جنب‌وجوش مهم‌ترین ویژگی کودک به‌شمار می‌رود. البته بازی تنها مختص به کودکان نیست، اما اسباب‌بازی را بیشتر به نام کودکان می‌شناسند.
قیمت اسباب‌بازی‌ها متغیر است، برخی گران و برخی ارزان. این ماجرا اهمیتی ندارد. آنچه مهم است این‌که کودک از یک اسباب‌بازی لذت ببرد و بازی نیز امکانات یادگیری را برای او فراهم کند. بازی یک فعالیت مهم، حیاتی و لازم‌الاجرا برای همه دوره‌های مختلف رشد است. بازی با اسباب‌بازی، غذای روانی کودکان است و از دیدگاه روان‌شناسی تمایل به بازی و داشتن اسباب‌بازی یکی از نشانه‌های سلامت عقل، کنجکاوی و هوشیاری به‌شمار می‌رود.
بیشتربخوانید
بسیاری از کارشناسان معتقدند اسباب‌بازی‌هایی که در اختیار کودک قرار می‌گیرد، در رشد ذهنی و افزایش مهارت‌های حرکتی او تاثیر مستقیم دارد. به همین دلیل توصیه می‌کنند که خانواده‌ها حساسیت بیشتری در انتخاب اسباب‌بازی‌های فرزند خود به خرج دهند. در جریان یک بازی کودک رشد فکری، عاطفی و ذهنی پیدا می‌کند، زیرا بازی راهی برای ابراز احساسات او به‌شمار رفته و فشار و استرس‌های عصبی کودک را تخلیه می‌کند. بازی، روش طبیعی شرکت کودکان در فعالیت‌هایی است که سرانجام سبب کسب مهارت و ورزیدگی برای مقابله با مشکلات زندگی می‌شود. کودکان از طریق بازی، احساسات، ناکامی‌ها و اضطراب‌های خود را بیان می‌کنند. بازی در واقع تلاش کودک برای کنار آمدن با محیط است که از این طریق او خود را می‌یابد و دنیا را درک می‌کند.
نقش اسباب‌بازی‌ها در بازی
در بازی کودکان اسباب‌بازی‌ها نقش مهمی را ایفا می‌کنند. اسباب‌بازی‌ها با هدف تحریک حواس و ترویج و تسریع یادگیری در اشکال مختلف طراحی شده است. به‌طور کلی، این اسباب‌بازی‌ها اغلب برای تحقق اهداف آموزشی اعم از آموزش یک موضوع خاص، توسعه و گسترش مهارت جدید در کودک یا یادگیری یک مهارت جدید ساخته شده است که در واقع خانواده‌ها با علم به این موضوع می‌توانند اسباب‌بازی‌های مورد نیاز کودکان خود را خریداری کنند و در اختیار بچه‌ها قرار دهند. البته برخی خانواده‌ها خودشان دست به خلاقیت می‌زنند و با وسایل داخل خانه برای بچه‌ها اسباب‌بازی درست می‌کنند. به این طریق کودک را هم تشویق می‌کنند تا ایده‌های خلاقانه بیشتری را بروز دهد.
اسباب‌بازی‌های آموزشی برای رشد خلاقیت کودک
اسباب‌بازی آموزشی با افزایش ضریب‌هوشی کودکان، ارضای حس کنجکاوی آنها، کمک به یادگیری پیرامون محیط اطراف کودک و همچنین ایجاد منبع عالی سرگرمی از رشد کودکان حمایت می‌کند. اصولا اسباب‌بازی‌های آموزشی و خلاقانه به گونه‌ای ساخته و طراحی شده‌اند که سبب ایجاد خلاقیت و تفکر در کودکان می‌شود. برخی از این اسباب‌بازی‌ها می‌توانند در اشکال و ساختار‌های مختلف دستکاری و طراحی شوند. این ابزار‌ها به کودکان یاد می‌دهند که چگونه اشیای مختلف به وجود می‌آیند. به همین سبب والدین باید با توجه به سن فرزندان خود اسباب‌بازی‌های آموزشی مناسب را برای آنها انتخاب و تهیه کنند. به‌عنوان‌مثال، برای بچه‌های کوچک‌تر از اسباب‌بازی‌های رنگی استفاده کنند تا علاقه آنها را برانگیزند و برای بچه‌های بزرگ‌تر از اسباب‌بازی آموزشی پیچیده‌تر نظیر پازل.
احسان بیات، کارشناس کودک‌ونوجوان در گفتگو با جام‌جم توضیح می‌دهد که بازی‌ها دو دسته‌اند باقاعده و بی‌قاعده. برای خوب بازی‌کردن هم باید برای کودک قاعده ایجاد کنیم. قاعده اصلی به نظر من می‌تواند کسب لذت باشد که خود فضایی دور از سرزنش، تحقیر و رقابت است.
او بر این باور است که ارتباط بین کودک و پدر و مادر در بازی شکل می‌گیرد و در بازی هم روابط خانوادگی افراد قوت پیدا می‌کند و درواقع تعامل بین اعضای خانواده شکل می‌گیرد، اما برای این‌که بازی بتواند جنبه تعاملی مثبت داشته باشد، باید هنگام بازی همپا و همسطح کودک قرار گرفت.
اسباب‌بازی مهم است، اما کافی نیست
از نگاه بیات، اسباب‌بازی‌های مناسب به‌طور یقین کمک‌کننده‌اند و به‌هیچ‌وجه نمی‌توان نقش آنها را نادیده گرفت، ولی لازمه لذت‌بردن از بازی یا بازی خوب، فقط اسباب‌بازی نیست. مسلما در بازی‌های چندنفره و گروهی، تعامل و ارتباط بین اعضای گروه بسیار مهم است. گاهی اوقات در نبود اسباب‌بازی می‌توان با خلاقیت وسایل خیلی ساده ساخت و با آنها بازی کرد.
او به وضعیت اسباب‌بازی و روند بازی در کشور ما اشاره کرده و می‌گوید: «متاسفانه اسباب‌بازی هم در این روز‌ها وارد فرآیند چشم‌وهمچشمی شده است و برخی خانواده‌ها فکر می‌کنند خرید اسباب‌بازی‌های گران‌قیمت می‌تواند خلأ حضور آنها در خانه یا وقت‌کم‌گذاشتن برای کودک را توجیه کند، اما اسباب‌بازی باید لذت بازی کودک را افزایش دهد. اسباب‌بازی هرچقدر هم که گران‌قیمت یا لاکچری باشد، نمی‌تواند تنهایی کودک را پر کند و وقتی این اسباب‌بازی‌ها برای کودک جذاب می‌شوند که بچه‌ها در کنار یک همبازی از این وسایل استفاده کنند.»
بیات با تاکید بر این‌که نیازی نیست برای بچه‌ها اسباب‌بازی گران‌قیمت تهیه کرد و برای بچه بهتر است به‌جای خرید عروسک‌های میلیونی و آنچنانی وقت بیشتری بگذاریم، توضیح می‌دهد: «هیچ لذتی برای کودک بالاتر از این نیست که خودمان با او همبازی شویم.»
او بر این باور است که برخی اسباب‌بازی‌ها جنبه آموزشی دارند و تصریح می‌کند: «استرس و اضطراب زیاد از موانع موجود بر سر راه یادگیری است. بنابراین، وقتی بتوانیم با شوخی و تفریح استرس را کاهش دهیم، میزان یادگیری بیشتر می‌شود؛ وقتی برخی از اسباب‌بازی‌های فکری در اختیار بچه‌ها قرار گیرد و خودمان نیز در کنار کودک قرار بگیریم.»
منبع: روزنامه جام جم
