فرونشست زمین در خیابان لطفعلی خان زند شیراز بر نگرانی‌ها درباره ایجاد فروچاله و نشست زمین در این کلانشهر دامن زده است، به گفته کارشناسان نگرانی از ایجاد این پدیده در مناطق دیگر این شهر نمی‌تواند زیاد باشد، اما در بافت قدیم که میراث تاریخی این شهر را در دل خود جای داده وضعیت نگران کننده است.

فرونشست زمین روز دوشنبه ۱۷ بهمن‌ماه ۱۴۰۱ باعث ایجاد گودال در خیابان لطفعلی خان زند شیراز در محدوده نزدیک مدرسه خان و مسدود شدن چندساعته این مسیر شد.

حوالی ساعت ۹ صبح ۱۷ بهمن جاری در محدوده‌ای به وسعت ۲۰۰ متر مربع، وسط خیابان لطفعلی خان زند گودالی بر اثر فرونشست ایجاد شد.

در اثر این فرونشست زمین، دیوار برخی مغازه‌های نزدیک محل دچار ترک خوردگی شد، اما این حادثه خسارت جانی و یا مصدومیت شهروندان را در پی نداشت، اما بار دیگر بر نگرانی‌ها برای ایجاد فروچاله در شیراز دامن زد.

خیابان لطفعلی خان زند یکی از خیابان‌های مرکزی شهر شیراز است که از بافت تاریخی این شهر می‌گذرد و آثار فرهنگی و تاریخی را در کنار خود دارد، یکی از راه‌های اصلی تشرف به حرم مطهر حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (ع) نیز این خیابان است و مدرسه خان بعد از تقاطع و راه دسترسی به این آستان مقدس قرار دارد.

فارس، خواستگاه فرونشست زمین در کشور

مهم‌ترین عامل پدیده فرونشست زمین ازدیدگاه کارشناسان مخاطرات زمین شناختی، بهره برداری بیش از حد از ذخایر آب‌های زیرزمینی به دلیل نبود مدیریت بوده و این زنگ خطری برای استان فارس به شمار می‌رود.

پدیده فرونشست و فروچاله سطح زمین در طی سال‌های اخیر به دلایل مختلفی همچون رشد بی رویه جمعیت، برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی به همراه عوامل دیگر سبب بروز مشکلات و خسارات فراوان به زمین‌های کشاورزی، ساختمان‌های مسکونی، جاده‌ها و خطوط انتقال نیرو و همچنین منجر به آسیب‌های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی شده است.

این پدیده در کشور و به ویژه در دشت‌های استان فارس با ایجاد شکاف و فروچاله، آسیب‌های فراوانی به زمین‌های کشاورزی، شریان‌های حیاتی، آثار باستانی و ساختمان‌های روستایی وارد کرده است.

به گفته کارشناسان امر رخداد و پیشروی این پدیده، دشت‌های استان فارس و نواحی اطراف آن بخصوص دشت مرودشت را در معرض تهدید جدی قرار داده است.

پدیده فرونشست اغلب دشت‌های استان فارس از جمله دشت مرودشت، ارژن، شیراز و دشت‌های جنوب خاوری فارس، نقش رستم، دشت کوه سپید و منطقه داراب به صورت جدی و با نشست‌های سالیانه قابل ملاحظه اتفاق افتاده است؛ که به عنوان نمونه می‌توان به فرونشست دشت شیراز (مناطق جنوب، شرق و جنوب شرق)، فرونشست دشت زرقان، فرونشست دشت فسا تا جهرم، فرونشست توابع دشت فسا اشاره کرد و وضعیت فرونشست در برخی از دشت‌های استان فارس از جمله دشت مرودشت بسیار وخیم و نگران کننده است.

ایجاد فرونشست در کلانشهر شیراز همیشه موجب نگرانی به علت وجود مخاطرات فراوان بوده و فرونشست خیابان لطفعلی خان زند نیز بر افزایش این نگرانی‌ها دامن شده است.

فرسودگی لوله‌های آب و فاضلاب علت فرونشست لطفعلی خان زند

رییس مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور با اشاره به فرونشست زمین در خیابان لطفعلی خان زند در شیراز گفت: کارشناسان مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور از این فرونشست بازدید کردند که این رخداد پیرامون این محیط را تحت تاثیر قرار داده است.

طهمورث یوسفی ادامه داد: بر اساس مستندات موجود وجود لوله‌های آب و فاضلاب در این منطقه آب شستگی را ایجاد به نحوی که رسوبات و خاک این محل از طریق فاضلاب خارج شده و بر همین اساس حفره‌های کوچکی زیرزمین به وجود آمده است.

رییس مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور اضافه کرد: وجود معبر شهری و عبور و مرور خودرو‌ها در این خیابان نیز تنش و لرزش‌هایی ایجاد کرده که بر همین اثر نشست زمین در این منطقه رخ داده است.

او فرسودگی سیستم فاضلاب و زهکشی مصنوعی که در این منطقه ایجاد شده را عامل به وجود آمدن خلاء و فضایی غارمانندی در زیر زمین و در نهایت فرونشست زمین در این محل دانست و گفت: این عوامل باعث ایجاد نشست که به نشست محلی معروف است در این منطقه شده است.

او تاکید کرد: فرونشست زمین در خیابان لطفعلی خان زند هیچ ارتباطی با فرونشست بر اثر خشکسالی ندارد، اخیرا در فضای سبز یکی از ادارات شیراز نیز فروچاله‌ای به وجود آمده بود که در پی بررسی‌های انجام شده علت آن وجود چاه‌های قنات در این منطقه بوده است که مقرر شد به همین دلیل پایدارسازی در این محل نیز انجام شد.

یوسفی ادامه داد: احتمال فرونشست زمین بر اثر خشکسالی و کاهش آب‌های زیرزمینی در سطح شهر شیراز به علت نبود اراضی کشاورزی در این شهر وجود ندارد و این احتمال در نزدیکترین محل به شیراز برای اطراف دریاچه مهارلو وجود دارد که کشاورزی در این منطقه انجام می‌شود.

چالشی به نام فرسودگی سیستم آب و فاضلاب

او، یکی از نشانه‌های فرونشست را شوری آب‌های زیرزمینی دانست و در ادامه در پاسخ به سوالی در خصوص وجود احتمال فرونشست زمین در پی فرسودگی سیستم‌های آب آشامیدنی و فاضلاب شهری فرسوده در شیراز گفت: فرسودگی لوله‌های آب و فاضلاب شیراز معضلی قدیمی است که بار‌ها درباره آن هشدار داده شده و در حال پیگیری از سوی دستگاه‌های متولی است که بهسازی این لوله‌ها باید انجام شود.

بافت قدیمی شیراز، مستعد فرونشست زمین

رییس مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور افزود: پدیده فرونشست در شهر شیراز بر اثر فرسودگی لوله‌های آب و فاضلاب که گاه تا نیم قرن از عمر آن می‌گذرد و آب شستگی خاک و ایجاد حفره‌های زیرزمینی محتمل است بخصوص در بافت‌های قدیمی و فرسوده شیراز این مساله باید بصورت جدی تری مدنظر قرار گیرد.

او اظهار کرد: در بافت جدید شهری شیراز مشکلاتی از این دست کمتر دیده می‌شود، چون سیستم‌های آب و فاضلاب جدید و طی یک تا ۲ دهه گذشته در این مناطق ایجاد شده، اما این وضعیت در بافت قدیم و فرسوده شیراز جای نگرانی دارد.

یوسفی تاکید کرد: بخش زیادی از سیستم‌های آب و فاضلاب بافت قدیم شیراز به دلیل عمر زیاد ممکن است دچار فرسودگی شده باشد و همین مساله احتمال ایجاد فروچاله‌هایی در زیر زمین را به وجود خواهد آورد و این موضوع نیازمند پایش و نظارت مستمر توسط ارگان‌های متولی است.

منبع: ایرنا