مطابق سرشماری عمومی نفوس در سال ۱۳۵۵، خراسان دارای ۱۶ شهرستان شامل اسفراین، باخرز، بجنورد، بیرجند، تربت جام، تربت حیدریه، دره گز، سبزوار، شیروان، طبس، فردوس، قوچان، کاشمر، گناباد، مشهد و نیشابور بوده است.

بر همین اساس استان خراسان با ۵۲ بخش، ۴۹ نقطه شهری و هشت هزار روستای دارای سکنه، سه میلیون و ۲۶۴ هزار نفر جمعیت داشته است.

۵ درصد از روستا‌های خراسان آب و برق داشتند

مطابق آمارنامه رسمی دولت شاهنشاهی به نام "فرهنگ آبادی‌های کشور"، ۴۰ درصد مردم خراسان به عنوان پهناورترین استان دوره پهلوی دوم، ساکن شهر‌ها بودند. از طرفی مطابق آمارنامه یاد شده تنها ۳.۷ درصد جمعیت روستایی برق و پنج درصد آب لوله کشی داشتند و ۳۰ درصد از هشت هزار روستای استان نیز دارای حمام بودند.

مطابق آمار رسمی، تنها کودکان ۴۰ درصد از روستا‌ها امکان تحصیل در دبستان را داشتند، ۴۸ درصد روستا‌ها از مسجد برخوردار بودند و تنها ۲ درصد، معادل ۱۶۰ روستا، از مجموع هشت هزار روستای استان دارای درمانگاه بودند.

در این شرایط خبرگزاری رسمی حکومت شاهنشاهی در خراسان روزانه هر دو تا سه روز یک بولتن خبری از رویداد‌های این منطقه منتشر نموده و در اختیار مطبوعات استان و کشور قرار می‌داد.

تورق این بولتن در واپسین ماه‌های حکومت شاه، در آبان ماه ۱۳۵۷ نشان می‌دهد که در این برهه مسوولان محلی همچنان در صدد القای ثبات حکومت شاهنشاهی بوده و خبر‌های معمول را در رسانه رسمی پارس منتشر می‌کردند.

از آن جمله می‌توان به اعلام برنامه "سالروز میلاد فرخنده شاهنشاه آریامهر" در بولتن شماره ۳۱۶۶، در روز سوم آبانماه ۱۳۵۷ اشاره کرد.

در گزارش یاد شده آمده است: به مناسبت چهارم آبانماه از ساعت ۱۰ و ۳۰ دقیقه بامداد فردا آیین "سلام رسمی" با حضور نائب تولیت عظمی و استاندار خراسان برگزار خواهد شد که در آن مقام‌های لشکری و کشوری، مدیران کل و روسای ادارات، اعضای انجمن‌های ملی و نمایندگان گروه‌های مختلف اجتماعی حضور خواهند داشت.

در ادامه آمده است: به مناسبت زادروز فرخنده شاهنشاه آریامهر، بزرگ ارتشداران، همچنین از ساعت هشت بامداد فردا (پنجشنبه چهارم آبان) آیین سان و رژه با حضور یگان‌های نظامی در میدان عمومی لشکر برگزار خواهد شد.

در بولتن بعدی گزارشی از کیفیت "آیین سلام رسمی در برابر تمثال همایونی با حضور استاندار و نیابت تولیت آستان قدس رضوی در تالار تشریفات آستان قدس" منتشر شده است.

در بولتن شماره ۳۱۶۷ نیز آمده است: پس از پرده برداری از تمثال همایونی، شهردار مشهد به نمایندگی از مردم این شهر سلام زادروز شاهنشاه آریامهر را به استاندار تهنیت گفته و رییس انجمن شهرستان نیز از استاندار خراسان تقاضا کرد مراتب تهنیت و عرض سپاس اهالی خراسان را به پیشگاه شاهنشاه آریامهر معروض دارد.

بر اساس همان بولتن استاندار خراسان نیز اعلام کرد: روز چهارم آبان ماه برای ما ایرانیان نقطه عطفی است و بسیاری از ما سی و چند قبل را به خاطر داریم و یا شنیده ایم، در آن هنگام کشتی این سرزمین کهن در طوفان عظیمی گرفتار بود که دست توانای شاهنشاه مان توانست آنرا از مهلکه خارج سازد و مملکت را به سوی ترقی و تعالی، که همه ما شاهد آن هستیم، سوق دهد و بزرگترین افتخار برای ما ایرانیان است که در دنیا از رهبرمان با تجلیل یاد می‌شود.

تشدید اعتراضات اقتصادی و تظاهرات در مشهد

در همین آبان ماه ۱۳۵۷ است که آرام آرام خبرگزاری پارس خبر‌هایی از اعتصاب اصناف مختلف را، البته به دلیل پایین بودن دستمزد و یا دیگر مطالبات مادی و اقتصادی مطرح می‌کند.

در بولتن شماره ۳۱۶۴ اول آبان ماه آمده است: "از بامداد امروز کارکنان سازمان اتوبوسرانی مشهد و حومه برای بار دوم پس از مهلتی ۱۰ روزه، دست از کار کشیدند و هزاران نفر از گروه‌های مختلف مردم بویژه دانش آموزان با تاخیر به محل کار خود و مدارس رسیدند و دشواری‌هایی از این لحاظ پدید آمد. "

خبرنگاران پارس در ادامه از اعتصابات دیگر نیز روایت کرده اند که اعتصاب کارکنان کتابخانه‌های فرهنگ و هنر خراسان و کارکنان اداره کل کار و امور اجتماعی از آن جمله است.

در ادامه همچنین شرحی از اعتصاب کارکنان ثبت احوال، اداره کل راه و ترابری، امور اقتصاد و دارایی، سازمان مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، اداره کل بازرگانی و ۲ واحد تولیدی و صنعتی "پروفیل توس" و "سیم الکتریک مشهد" منتشر شده است.

خبرگزاری پارس در تاریخ هفتم آبان ماه در بولتن ۳۱۶۸ ضمن انتشار اعلامیه سرتیپ عبدالرحیم جعفری، فرماندار نظامی مشهد و حومه، خبری از اعتصاب و البته تظاهرات نیز منتشر کرده است.

افزایش ساعات حکومت نظامی در مشهد

فرمانداری نظامی مشهد ضمن محکوم کردن تجمع چند روز گذشته جوانان "تحریک شده" در حرم امام رضا (ع) از افزایش ساعات منع تردد شبانه از هشت شب تا چهار صبح خبر داده است.

رفته رفته جملات به کار رفته در بولتن خبرگزاری پارس فضای ملتهب مشهد را نشان می‌دهد، چنانکه در خبر تظاهرات آمده است: امروز مردم و بیشتر دانش آموزان در گروه‌های ۱۰۰ تا ۳۰۰ نفری با در دست داشتن پلاکارد‌هایی در خیابان‌های پهلوی، جهانبانی، نادری، خسروی و خسروی نو به راه پیمایی و سر دادن شعار پرداختند که ماموران فرمانداری نظامی در چند مورد با استفاده از گاز اشک آور تظاهر کنندگان را متفرق کردند.

پس از آن انتشار بولتن‌های خبری خبرگزاری پارس هر روز با یک خبر از تظاهرات و یا اعلامیه فرمانداری نظامی همراه شده که نشان دهنده وجود جو امنیتی در شهر مشهد و استان پهناور خراسان است.

در حالی که فرمانداری نظامی مشهد از ابتدای سال ۱۳۵۷ تا ابتدای آبان ماه، ۲۲ اعلامیه صادر کرده، از اول آبان ماه تا دوم دیماه به تنهایی ۲۱ اعلامیه صادر می‌کند و شمار اعلامیه‌های این نهاد حاکمیتی به ۴۳ مورد می‌رسد.

بررسی محصولات خبری پارس در خراسان نشان می‌دهد از دوم دی ماه ۱۳۵۷ انتشار بولتن‌های خبری منتشره (قابل انتشار برای عموم مردم و سایر رسانه ها) متوقف شده و در نهایت با پیروزی انقلاب اسلامی، نخستین بولتن خبری منتشره با مطلبی با عنوان "مصاحبه با رئیس کمیته و ستاد فرامین امام در مشهد" از سرگرفته می‌شود.

در این بولتن مرحوم آیت الله عباس واعظ طبسی، رئیس کمیته یاد شده در گفت و گویی با خبرنگاران پارس به "تشریح فعالیت کمیته و ستاد فرامین امام در مشهد و وظائف رزمندگان مبارز در این شهر" می‌پردازد.

فعالیت شبانه روزی خبرگزاری پارس در بحبوحه انقلاب

شکوه بختیاری، یکی از خبرنگاران آن روز‌های خبرگزاری پارس و بعد‌ها ایرنا در مشهد، در خصوص تحولات روی داده طی ماه‌های پرالتهاب خراسان به خبرنگار ایرنا گفت: در اوج روز‌های انقلاب که بسیاری از اصناف تعطیل بودند، من و دیگر همکاران به شدت فعال و پرمشغله بودیم و خبر‌های انقلاب را به تهران مخابره می‌کردیم.

وی افزود: در روز‌های پرالتهاب انقلاب با دفاتر علمای بنام مشهد ارتباط خبری داشته و علاوه بر منابع رسمی، آخرین اطلاعات و اخبار را از آن‌ها دریافت کرده و به تهران منتقل می‌کردیم.

آذر و دیماه ۱۳۵۷ در خراسان ماه‌های اصلی انقلاب است، حملات حامیان رژیم پهلوی و ارتش شاهنشاهی به مراکز آموزشی و درمانی طی این ۲ ماه صورت گرفته و خبرگزاری پارس گنجینه‌ای از تصاویر منحصر به فرد از درگیری و حمله عوامل رژیم پهلوی به مراکز آموزشی و درمانی از جمله بیمارستان امام رضا (ع) و همچنین راهپیمایی‌های گسترده و سخنرانی حضرت آیت الله سیدعلی خامنه‌ای (رهبر معظم انقلاب) به عنوان یکی از رهبران میدانی تظاهرات در آرشیو خود دارد.

البته امروز نیز پس از گذشت ۴۴ سال از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران، ایرنا همچنان پیگیر جمع آوری مستندات در قالب جمع آوری خاطرات شفاهی، عکس و اسناد انقلاب اسلامی در خطه خراسان است.

مدیریت حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش در خراسان رضوی تعدادی از تصاویر انتشار نیافته از وقایع انقلاب را که توسط نیرو‌های لشکر ۷۷ خراسان ثبت شده است، در اختیار ایرنای مشهد قرار داده است.

اما در خصوص سکوت خبری خبرگزاری پارس در مشهد از دوم دیماه تا ۲۹ بهمن ۱۳۵۷، بهروز محسنی، دیگر خبرنگار باسابقه خبرگزاری پارس و ایرنا توضیحاتی می‌دهد که در بخش دوم این گزارش بدان خواهیم پرداخت.

منبع: ایرنا