جشنواره بین‌المللی شعر فجر یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های ادبی و بزرگ‌ترین جایزه شعر در ایران است که از سال ۱۳۸۵ زمستان هر سال برگزار می‌شود. امسال نیز هفدهمین دوره از این جشنواره در حال برگزاری است. از این رو، با توجه به نزدیک شدن به مراسم اختتامیه دوره هفدهم، نگاهی اجمالی به ۶ نامزد نهایی به نام‌های «جنگل»، اثر معصومه معصوم‌زاده، «دلتنگ و می‌دانی…»، اثر مریم زندی و «قلب کوه از سنگ نیست»، اثر غلامرضا بکتاش در بخش کودک و نوجوان و «مرتد» از مهدی جهاندار، «میان جیوه و اندوه» سروده لیلا کردبچه معرفی می‌شوند.

«جنگل» سروده معصومه معصوم‌زاده

مجموعه شعر «جنگل» سروده معصومه معصوم‌زاده است. این کتاب شامل ۲۳  شعر برای نوجوانان بالای ۱۵ سال است که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آن را منتشر کرده است. نوجوانان با مطالعه این مجموعه با مفاهیم طبیعت و زیبایی آشنا می‌شوند.

یکی از ویژگی‌های بارز این مجموعه، ساده و روان بودن اشعار است؛ معصوم‌زاده با همین کلام، به نوجوانان آموزش می‌دهد که جهان را بهتر و زیباتر ببینند.

کتاب «جنگل» مجموعه شعری صمیمانه برای نوجوانان است. اشعار این کتاب با تشبیهات بدیع و ساده‌ای که دارد، در نوع خود بی‌نظیر است. این شاعر توانمند از ترکیب خیال و واقعیت شعر‌هایی بی‌آلایش خلق کرده است که ما را به دنیایی دل‌چسب می‌برد و اوقاتی زیبا برای روح و جا‌ن‌مان می‌سازد، و در سایه‌سار جادویی این اشعار به آرامش می‌رسیم. شاعر در تصویر کردن مناظر زیبا به شعر طبعی لطیف داشته است، که نشان‌دهنده‌ی شناخت ادبی اوست.

انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کتاب شعر «جنگل» را در ۳۰ صفحه با شمارگان دوهزار و ۵۰۰ نسخه آن را منتشر کرده است.

«دلتنگم و می‌دانی…» سروده مریم زندی

مجموعه شعر «دلتنگم و می‌دانی…» سروده مریم زندی است، انتشارات سروش آن را در ۴۰ صفحه منتشر کرده است. مجموعه شعر «دلتنگم و می‌دانی…» اشعاری کوتاه و دلنشین با موضوعاتی متناسب با نام آن است. تصویرسازی این کتاب با ناهید مظفری و طراحی جلدش با جعفر اسکندری‌هریس بوده است.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:

«ای کاش هر روز،  مثل پرستو در سفر بودم،‌ای کاش از جایی که هستی باخبر بودم…»

این شعر کوتاه که نامش خبر است، از مجموعه شعر «دلتنگم و می‌دانی…» است.

انتشارات سروش کتاب شعر «دلتنگم و می‌دانی…» در ۴۰ صفحه با قیمت ۳۰ هزار تومان منتشر کرده است.

«قلب کوه از سنگ نیست» سروده غلامرضا بکتاش

کتاب «قلب کوه از سنگ نیست» اثر غلامرضا بکتاش است. تصویرسازی این کتاب با مهناز انصاری بوده است و انتشارات سروش آن را چاپ کرده است.

اشعار این کتاب درباره خداوند و نعمت‌های اوست؛ همه چیز‌هایی که او خلق کرده تا انسان‌ها را به یاد خودش بیاندازد، همه چیز‌هایی که بیهوده آفریده نشده‌اند و چیزی از خوبی در آن‌ها وجود دارد. این کتاب مناسب برای رده سنی نوخوان و نونهال است.

غلامرضا بکتاش تمامی این اشعار را آهنگین و موزون و قافیه‌دار سروده است؛ او متولد ۱۳۵۱ است.

وی از جمله نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان است که توانسته جوایز کتاب سال سلام بچه‌ها، کتاب فصل، جشنواره مطبوعات کودک و نوجوان را به خود اختصاص دهد. بکتاش سابقه داوری در جشنواره‌هایی هم، چون جشنواره بین‌المللی شعر فجر را نیز در کارنامه کاری خود دارد. از این شاعر کودک و نوجوان تاکنون کتاب‌های «کلاغ میله میله»، «حال غنچه خوب است»، «با دو چشمم می‌چشم»، «درخت مثل دختر» و «مورچه زحمت‌کش است» منتشر شده است.

انتشارات سروش کتاب شعر «قلب کوه از سنگ نیست» در ۲۴ صفحه منتشر کرده است.

«مرتد» از مهدی جهاندار

مهدی جهاندار، از جمله شاعرانی است که شعرش در سال‌های اخیر این توفیق را داشته که بین مردم اقبال پیدا کند و گاه زبان به زبان بچرخد. کتاب «مرتد» دومین مجموعه شعری جهاندار است. او پیش از این کتاب «عشق سوزان است» را با انتشارات شهرستان ادب به اصرار دوستانش منتشر کرده بود.  

«مرتد» که شامل غزل‌های جهاندار است، با مضامین متنوع سروده شده است؛ با این حال وجه اجتماعی شعر‌ها پررنگ‌تر است. جهاندار که در شعرهایش نوعی اعتراض و نقد اجتماعی را همواره دارد، در سروده‌های «مرتد» نیز این نگاه را دنبال کرده است:

ایمان خود فروخته و نان گرفته‌اند
اینان چه‌قدر نان خود ارزان گرفته‌اند

تکلیف ما و کوچه و خورشید روشن است
وقتی که روی پنجره سیمان گرفته‌اند ...

عمده اشعار این کتاب، تلنگری است به انسان معاصر سردرگم که خویشتن خویش را مدت‌های مدیدی است فراموش کرده و در کوچه‌پس‌کوچه‌های جهان متحیر است. شاعر از منتظر نشستن خسته است و از خویش و انسان‌های همدردش می‌خواهد برخیزند و برای رسیدن به سرمنزل مقصود تلاش کند:

آه‌ای انسان به دریا می‌رسی رود باش
تا قیامت بیشتر فرصت نداری زود باش‌ای دل اینجا گوشۀ این خانه بازار تو نیست
بشکن و آیینه در آیینه نامحدود باش

تا بپیچد در جهان آوازهایت های‌های
گریه‌های بی‌صدای هر شب داوود باش

برخی از غزل‌های «مرتد» رگه‌هایی از حماسه را نیز در خود دارد. مانند این سروده که آهنگ و وزن آن یادآور برخی غزلیات دیوان شمس است:

بتازیم بتازیم که ما کهنه سواریم
بخندیم و برقصیم سر جنگ نداریم

بر این کوه بر این دشت بر این هفت و بر این هشت
بباریم بباریم که ما ابر بهاریم

سکوتیم سکوتیم صدای ملکوتیم
هیاهوی قنوتیم پر از داد و هواریم

 ۳۳ غزل کتاب «مرتد» در ۷۶ صفحه و توسط نشر شهرستان ادب به چاپ رسیده است.

«میان جیوه و اندوه» سروده لیلا کردبچه

میان جیوه و اندوه مجموعه‌ای از ۴۸ عنوان شعر نو به قلم لیلا کردبچه است که در سال ۱۴۰۰ به چاپ رسیده. کتاب میان جیوه و اندوه مجموعه شعری عاشقانه است که فضای متفاوتی نسبت به سایر اشعار این شاعر دارد. لیلا کردبچه نیز همچون دیگر شاعران نازک‌خیال و ظریف‌اندیش، نگرش متفاوتی به مقوله عشق دارد و نگرش به را به زیبایی هرچه تما‌تر در آثارش منعکس می‌کند.

در بخشی از کتاب میان جیوه و اندوه می‌خوانیم:

گفتم: «به ملاقات مردی می‌روم که در انتظارم نیست.
پس نخواهد فهمید چقدر دیر کرده‌ام!»
بعد
خط چشم‌هایم را با حوصله جفت کردم و گفتم:
«هیچ‌وقت برای دیر رسیدن دیر نیست»
دیر بود، امّا رودِ عزیزم را کوزه‌کوزه به خانه برده بودند
و سهمم.
چون آبی خوش از گلویشان پایین رفته بود
دیر بود
و تنها می‌توانستم چشم‌هایم را.
چون دو ماهیِ سوگوارِ سرگردان
در حوضِ خانۀ مردم رها کنم.
به خانه‌ام برگردم؛ و سال‌ها تعجب کنم از اینکه بدون چشم
چگونه گریه‌ام بند نمی‌آید!

این شاعر خوش‌قریحه و سرشناس ایرانی سال ۱۳۵۹ دیده به جهان گشود. لیلا کردبچه دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی است که مدرکش را از دانشگاه تهران اخذ کرد. وی برای ادامه تحصیلات در مقطع دکتری راهی اصفهان شد و در آن‌جا همین رشته را ادامه داد. کردبچه که اکنون به یک صاحب‌نظر متخصص در زمینه نقد ادبیات، به سراییدن شعر نیز می‌پردازد، تاکنون چندین مجموعه شعر به چاپ رسانده است؛ از جمله: «کتاب‌های صدایم را از پرنده‌های مرده پس بگیر» و «حرفی بزرگ‌تر از دهان پنجره» و «کلاغمرگی»

  «هشت رود» نوشته محمد کاظم کاظمی

کتاب هشت رود با عنوان فرعی ارزیابی و نقد آثار هشت شاعر انقلاب اسلامی نوشتهٔ محمدکاظم کاظمی است و انتشارات شهرستان ادب آن را منتشر کرده است.

این اثر به پیشنهاد مؤسسهٔ شهرستان ادب و برای ارزیابی و نقد آثار جمعی از شاعران نسل اول و دوم جریان شعر انقلاب اسلامی نوشته شده است.

هدف نویسنده از نگارش این کتاب شناخت و ارزیابی کارنامهٔ شعری شماری از شاعران است که  نکاتی در حوزهٔ زیبایی‌شناسی و معانی شعر، که می‌تواند جنبهٔ آموزشی داشته باشد، نیز در کنار آن آمده است.

معیار انتخاب این هشت شاعر انقلاب اسلامی در کتاب هشت رود چند عامل است: قوت شعری، تأثیرگذاری، جریان‌سازی و نام‌آوری شاعران، به‌گونه‌ای که ممکن است هر یک از‌ای افراد در بعضی از این وجوه برجسته‌تر باشند.

محمدکاظم کاظمی در نقد بعضی شاعران برحسب قالب شعری پیش رفته و در کار بعضی دیگر بر‌اساس سیر زمانی. در بعضی، تأملات محتوایی بیشتر است و در بعضی، ارزیابی‌های صوری. این به سبک کار و کارنامهٔ هر شاعر بستگی داشته است و این که به کدام شیوه می‌توان دریافت بهتری از صورت و سیرت آثار او داشت.

محمدکاظم کاظمی (زادهٔ ۱۳۴۶، هرات) شاعر و نویسنده افغان است. کاظمی عضو گروه علمی برون‌مرزی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. وی در سال ۱۳۹۵ به عنوان دبیر علمی یازدهمین جشنواره شعر فجر انتخاب شد. او برگزیده اولین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر در بخش فارسی‌زبانان بود. محمدکاظم کاظمی در سال ۱۳۵۴ به کابل کوچ کرد و تا سال آخر دبیرستان در کابل درس خواند. در سال ۱۳۶۳ به ایران آمد و پس از اتمام دوره دبیرستان، کارشناسی خود را رشتهٔ مهندسی عمران از دانشگاه فردوسی مشهد گرفت.

بخشی از کتاب هشت رود

«پس شاید از همین روی است که رزمندگان شعر عبدالملکیان هم غالباً جوان و نوجوان و حتی کودک‌اند. مثلاً شعر «سرباز کوچک» (ریشه در ابر، ۱۳۴) حکایت کودکی است که در خانه، صحنه‌های جنگ را بازسازی می‌کند و شاعر با توصیف این صحنه‌ها چهرهٔ دیگری از جنگ را نشان می‌دهد. در این شعر، باز هم پاکی فطرت انسانی بر دیگر چیز‌ها غلبه دارد و طبیعی است که در این مقام، کودکان و نوجوانان به آن سرچشمهٔ فطرت نزدیک‌ترند. عبدالملکیان دقتی خاص در احساسات انسانی و لحظات عاطفی در جوار مسائل جنگ و مرتبط با جنگ دارد و شاید از این نظر در بین کسانی که به جنگ از منظر مثبت نگریسته‌اند، ممتاز باشد.

هر روز

و هر روز چندین بار

سرباز‌ها

تانک‌ها

و هواپیماهایش را در دو سو می‌چیند

او همیشه در یک سو می‌نشیند

و گاهی من و یا مادرش در سویی دیگر

او همیشه ایران است

او همیشه پیروز می‌شود

و او همیشه از کشتن هیچ سربازی

خوشحال نمی‌گردد»