یرواند آبراهامیان تاریخ‌نگار ایرانی ارمنی‌تبار، یکی از مورخان کشورمان در حوزه تاریخ معاصر ایران محسوب می‌شود که در دانشگاه‌های آکسفورد و پرینستون به تدریس تاریخ ایران پرداخته است. وی در کتاب «تاریخ ایران مدرن» به بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی ایران از سال‌های پایانی قرن نوزدهم یعنی قبل از انقلاب مشروطه در حوالی سال ۱۲۸۰ شمسی تا اوایل قرن بیستم‌و‌یکم میلادی یعنی حدود سال ۱۳۸۴ شمسی پرداخته است و نتیجه اینکه: «ایران حقیقتا وارد دنیای مدرن شده است. اگر یک ایرانی در سال ۱۹۰۰ به خواب رود و در سال ۲۰۰۰ از خواب بیدار شود به سختی می‌تواند شرایط جدید را درک کند».

وی در مقدمه کتابش نیز تغییراتی به این شرح برای جامعه ایرانی برشمارده است: «افزایش جمعیت ایران از ۱۲ میلیون نفر (کمتر از ۱۵درصد شهری) به ۶۹ میلیون نفر (۶۶ درصد شهری)... افزایش امید به زندگی از ۳۰ سال به ۷۰ سال... بهبود آمار مرگ‌ومیر نوزادان از ۵۰۰ به ۲۸ (در ۱۰۰۰ نفر)... افزایش میزان باسوادان از ۵ درصد به ۸۴ درصد... تغییر سرگرمی‌ها از نمایش‌های ورزشی در زورخانه‌ها، شاهنامه‌خوانی، معرکه‌‌گیری به تماشای مسابقات فوتبال، فیلم، رادیو، روزنامه و تلویزیون». بنا به دیدگاه آبراهامیان تغییرات مهم دیگری هم رخ داده که این‌هاست: «از نظر زیرساخت‌های حمل‌ونقل در سال ۱۹۰۰ مجموع جاده‌های هموار و راه‌آهن کمتر از ۳۴۰ کیلومتر بود و در انتهای قرن، ۱۰ هزار کیلومتر راه‌آهن و ۹۴ هزارکیلومتر راه اصلی در کشور وجود دارد [تا سال ۱۳۸۴]... ترس‌های ما هم تغییر کرده است؛ در ابتدای سده، راهزنی و دزدی مسلحانه قبیله‌ای، حیوانات وحشی، اجنه، گرسنگی و طاعون هراس‌های یک فرد عادی بود و در انتهای سده، هراس‌های مدرن ما این‌هاست: بیکاری، بازنشستگی، مسکن، سالمندی، آلودگی هوا، حوادث جاده‌ای و هوایی و کنکور دانشگاه».

جالب‌ترین توصیف وی از تغییرات در جامعه ایران طی یک قرن گذشته هم به پیشرفت‌های شگرف ایران در حوزه علم و فناوری و البته برنامه هسته‌ای مربوط است و خلاصه کلام این است: «ایران با گاو و خیش قدم به قرن بیستم گذاشت و با کارخانه‌های فولاد، یکی از بالاترین نرخ‌های تصادف و در کمال ناباوری و حیرت بسیاری، یک برنامه هسته‌ای از آن خارج شد».

منبع: فارس