کتاب نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی مجموعه گفتار‌های حضرت آیت الله محمد تقی مصباح یزدی است که در مناسبت‌ها و موقعیت‌های گوناگون درباره بسیج و تفکر بسیجی نوشته شده است ، این کتاب در ۱۲۵ صفحه توسط موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) به چاپ رسیده است.

ایشان در این کتاب ضمن برشمردن ویژگی‌های قرآنی بسیج و بسیجی، رسالت این شجره طیبه را نیز معرفی کرده اند، در بخش نخست این کتاب و در پی بازشناسی مفهوم و کارکرد‌های بسیج، از آسمانی‌ترین واژه‌ها مدد جسته می‌شود و به هفت ویژگی بسیج در نگاه روشن قرآن از جمله پایداری در راه خدا، طلب آمرزش الهی، طلب ثبات قدم و نصرت از خداوند، اتکا به قدرت الاهی، تواضع با مؤمنان، سرسختی با دشمنان، و پیوند با ولایت اشاره می شود.

 مؤلف با اشاره به خطبه‌های امیرالمؤمنین (ع) در کتاب شریف نهج البلاغه در بیان ویژگی‌های رزمندگان و بسیجیان صدر اسلام، ویژگی‌ها و مؤلفه‌های بسیجی راستین را در آینه نهج البلاغه باز می‌نمایاند.

عشق به جهاد و شهادت، انس با قرآن، روزه داری، سحرخیزی، احیای سنت‌های الاهی، وظیفه شناسی، تبعیت از رهبری و زنده نگهداشتن یاد شهیدان از ویژگی‌هایی است که در کلام حضرت امیر برای بسیجیان ذکر شده است.

در پایان این کتاب به نقش تأثیرگذار بسیج و تفکر بسیجی در تحولات فرهنگی و سیاسی کشور به ویژه در انقلاب اسلامی و نقش اجتماعی بسیج اشاره شده است.

نویسنده در این بخش، ضمن بیان اهمیت آشنایی با فرهنگ غرب و انحطاط فزاینده آن، لزوم مقابله با تهاجم فرهنگی، حفظ تفکر و روحیه بسیجی و آگاهی از مسایل سیاسی را به عنوان ضامن بقای انقلاب و ارزش‌های والای اسلامی شرح و توضیح می‌دهند.