بیشتر کودکان از لحظه‌ای که به دنیا می‌آیند می‌توانند بشنوند. صدا‌های پیرامون خود و صدای والدین و مراقبان را تقلید می‌کنند و اینگونه صحبت کردن را یاد می‌گیرند.

برخی از آن‌ها هم در دوران کودکی ناشنوا می‌شوند. بچه‌ها باید غربالگری شنوایی را انجام دهند. اگر فرزند شما کم شنوا است، باید از دستگاه شنوایی و دیگر گزینه‌های ارتباطی تا سن ۶ ماهگی استفاده کند دلیلش هم این است که از این دوران؛ کودکان شروع به یادگیری زبان و گفتار قبل از صحبت کردن می‌کنند.

گاهی اوقات عفونت گوش، صدمات یا بیماری موجب کم شنوایی کودک می‌شود. کم شنوایی در زمره شایع‌ترین اختلالات مادرزادی است که بدون علائم ظاهری بروز می‌کند.

بیشتر بخوانید

• غربالگری شنوایی نوزادان راهکاری مناسب برای تشخیص به هنگام اختلالات شنوایی

از بدو تولد تا شش ماهگی بهترین زمان برای تشخیص ناشنوایی یا کم شنوایی در نوزادان است که باید مورد توجه والدین قرار گیرد. این کار از سوی ادیولوژیست (کارشناس شنوایی سنجی) انجام می‌شود.

بیماری اوریون شایع‌ترین بیماری ویروسی و سبب ناشنوایی در افراد به خصوص نوزادان است، علاوه بر اوریون، بیماری‌های دیگری مانند مننژیت، آنفلوآنزا، سرخک و بسیاری از بیماری‌های ویروسی می‌توانند عامل این عارضه شوند.

سیستم ایمنی نوزادان نسبت به افراد بزرگسال ضعیف‌تر است و به همین دلیل هر بیماری از جمله آنفلوآنزا می‌تواند عوارض جدی تری در نوزادان داشته باشد.

تفاوت عمده‌ای در ناشنوایی نوزادان پسر و دختر وجود ندارد، نوزادان از هر دو جنسیت به لحاظ میزان ناشنوایی مادرزادی تفاوت چندانی با هم ندارند و این بیماری تقریبا به طور یکسان در آنان مشاهده می‌شود.

درمان کاشت حلزون گوش برای ناشنوایی مادرزادی

درمان کودکانی که از مشکل ناشنوایی مادرزادی رنج می‌برند، باید در سنین کمتر از ۶ ماهگی آغاز شود. تحقیقات صورت گرفته در این زمینه نشان می‌دهد که هرچه درمان زودتر انجام گیرد، احتمال شکل گیری مهارت‌های ارتباطی در کودک بیشتر خواهد بود.

درمان‌های متعددی برای افراد دچار ناشنوایی به علل مادرزادی پیشنهاد شده است. انتخاب از میان این روش‌ها بستگی به عوامل مختلفی از جمله سن کودک، سطح تکاملی وی و شدت ناشنوایی دارد. ترجیحات والدین و هزینه روش‌های درمانی نیز از دیگر عوامل تأثیرگذار بر انتخاب شیوه درمان هستند.

درمان از طریق استفاده از سمعک روش ساده‌ای است که به وسیله آن کودکان مبتلا به ناشنوایی مادرزادی می‌توانند شنوایی خود را تا حدی بازیابند. سمعک‌ها در هر سنی قابل استفاده‌اند و می‌توان انواع بخصوصی از آن‌ها را برای سنین بسیار کم طراحی کرد. در این موارد برای قرارگیری بهتر سمعک بهتر است از انواع پشت گوشی استفاده شود.

درمان کاشت حلزون جزو درمان‌های قطعی ناشنوایی مادرزادی به شمار می‌رود. این روش برای افرادی مناسب است که پیش‌تر استفاده از سمعک را امتحان کرده و از آن نتیجه مطلوب نگرفته‌اند. در این روش یک دستگاه الکترونیکی کوچک در گوش کار گذاشته می‌شود که به عنوان حلزون گوش عمل کرده و موجب تحریک الکتریکی عصب شنوایی (حلزونی) می‌گردد.

این پروتز از یک بخش داخلی و یک بخش خارجی تشکیل شده است. بخش خارجی در پشت گوش قرار می‌گیرد و با استفاده از یک میکروفون صدا‌ها را از محیط دریافت می‌کند. این بخش سپس صدا را پردازش کرده و آن را به بخش داخلی پروتز منتقل می‌کند. بخش داخلی از طریق جراحی در زیر پوست پشت گوش قرار می‌گیرد. یک سیم نازک سیگنال‌های تحریکی را به عصب شنوایی منتقل می‌کند. اطلاعات شنوایی از راه عصب اکوستیک به مغز راه یافته و موجب احساس شنوایی می‌شود.

زمان طلایی کاشت حلزون قبل از دو سالگی است

شنوایی‌شناس چهارمحال و بختیاری گفت: با توجه به اینکه تا قبل از سن دو سالگی گفتار و زبان فرد کامل می‌شود بهترین سن برای کاشت حلزون قبل از این زمان است.

محسن برجیان شنوایی‌شناس چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: از هر یک هزار نفر، یک تا سه نفر به‌صورت مادرزادی و ارثی با اختلال شنیداری متولد می‌شوند و یا در اثر بیماری‌هایی مانند مننژیت، سرخک و بالا بودن سطح بیلی‌روبین دچار این مشکل می‌شوند.

وی افزود: فرمول درمانی تحت عنوان یک، سه و شش در اختلال شنوایی وجود دارد و این اختلال باید قبل از یک ماهگی ارزیابی انجام، سه‌ماهگی تشخیص قطعی صورت گرفته و در پایان در شش‌ماهگی مراحل توانبخشی، تجویز سمعک و کاشت حلزون انجام شود.

برجیان اضافه کرد: در زمان بدو تولد، غربالگری‌های شنوایی انجام می‌شود و اگر اعمال دارو درمانی انجام نشود، بهترین گزینه استفاده از سمعک خواهد بود، سمعک می‌تواند از نوزاد یک روزه تا افراد مسن تجویز شود.

وی اظهار داشت: تشخیص زودهنگام در اختلال کم‌شنوایی و ناشنوایی حائز اهمیت است و بهترین سن برای انجام کاشت حلزون قبل از یک‌سالگی است، در گذشته تنها بررسی کاهش شنوایی‌هایی عمیق صورت می‌گرفت، اما امروزه کاهش شنوایی‌های متعادل نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

برجیان تصریح کرد: کاشت حلزون به‌صورت تیمی انجام می‌شود و متخصصانی مانند شنوایی‌شناس، روان‌شناس، گفتار درمانگر و مددکار اجتماعی در این گروه فعالیت دارند، مهم‌ترین نکته در کاشت حلزون، مسائل توانبخشی پس از آن است که باید جلسات گفتار درمانی و تربیت شنیداری صورت بگیرد تا کاشت حلزون مفید باشد.

وی گفت: معمولا جلسات گفتار درمانی پس از کاشت، به‌مدت ۳۰ جلسه انجام می‌شود و حتی ممکن است فرآیند توانبخشی تا یکسال پس از آن نیز انجام شود، به جرات می‌توان گفت که اعمال پس از کاشت، حتی شاید از خود فرآیند کاشت حلزون نیز مهم‌تر باشد.

برجیان بیان کرد: انجام کاشت حلزون، در گذشته در سنین پایین مدنظر بود، اما طبق دستورات جدید، عمل کاشت برای افراد میانسال نیز انجام شده و منع سنی در این خصوص وجود ندارد.

وی ادامه داد: از آنجا که تا قبل از دو سالگی رشد گفتار و زبان کامل می‌شود، این زمان نباید از دست برود، بهترین سن برای کاشت، این زمان است و اگر کاشت با تاخیر انجام شود فرد باید از سمعک استفاده کند و اگر زمان کاشت حلزون به تاخیر بیفتد افت تحصیلی ایجاد خواهد شد، افسردگی‌هایی عارض می‌شود و حتی ممکن است فرد دچار اختلالات روانشناختی نیز شود.

رایگان شدن حلزون شنوایی برای کودکان زیر ۴ سال گامی ارزشمند است

وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از آغاز طرح ملی «کاشت حلزون شنوایی» به عنوان یکی از افتخارات نظام سلامت یاد کرد و از انقلاب کاشت حلزون شنوایی در ۱۴۰۱ خبر داده است.

بهرام عین اللهی اظهار داشت: اگر کودکی فاقد شنوایی باشد، در تکلم نیز دچار مشکل می‌شود که اگر تا قبل از سن چهار سالگی، عمل کاشت حلزون شنوایی برای کودکان ناشنوا انجام شود، از شنوایی و تکلم برخوردار خواهند شد.

وی افزود: در حال حاضر ۱۵ مرکز دولتی و ۱۵ مرکز خصوصی، عمل کاشت حلزون شنوایی را انجام می‌دهند و امیدواریم که امسال میزان بیماران فاقد شنوایی در کشور را به صفر برسانیم که تکلیف و توفیقی بزرگ برای وزارت بهداشت است.

وزیر بهداشت با بیان اینکه یکی از اولویت‌های امسال این وزارتخانه، کاشت حلزون شنوایی است، گفت: حلزون شنوایی، قیمت بالایی دارد، اما برای کودکان فاقد شنوایی، رایگان انجام می‌شود.

اجرای طرح ملی تحول کاشت حلزون شنوایی در کشور

معاون فنی مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از اجرای طرح ملی تحول کاشت حلزون شنوایی در کشور خبر داد.

امیرصادق علیمردانی در اجلاس معاونین درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور افزود: برای اجرای این طرح، کمیسیون کشوری کاشت حلزون در قالب کمیسیون علمی، اجرایی تشکیل شده است.

وی اظهار داشت: ابلاغ دستور رایگان شدن خدمات مرتبط با کاشت حلزون شنوایی، معرفی دانشگاه مرجع، ایجاد سامانه ثبت و تحلیل آماری، تحویل ۱۲۰۹ پروتز کاشت حلزون شنوایی توسط هیات امنای صرف جویی ارزی، برگزاری جلسات متعدد هم اندیشی و راهبردی درون بخشی و برون بخشی در ارتباط با اجرای این طرح ملی از اقدامات انجام شده است.

معاون فنی مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت ادامه داد: بر اساس آخرین ویرایش منابع علمی در ۲۰۲۰ زمان طلایی غربالگری نوزاد تا یک ماهگی، تشخیص کم شنوایی تا دوماهگی و شروع مداخلات تا سه ماهگی است. در حال حاضر زمان طلایی این اقدامات در کشور یک، سه و ۶ ماهگی است.

علیمردانی خاطرنشان کرد: بر اساس آخرین ویرایش منابع علمی در ۲۰۲۰ زمان طلایی کاشت حلزون شنوایی صفر تا ۱۸ ماهگی و این زمان در ایران صفر تا چهار سالگی است.

وی ادامه داد: هم اکنون ۱۵ مرکز کاشت حلزون در ۱۱ استان کشور داریم که چهار مرکز در تهران قرار دارد. ایجاد مرکز در یزد تصویب شده و در لرستان و بندرعباس در دست اقدام است.

ایجاد داشبورد کاشت حلزون برای اولین بار

وی گفت: ایجاد داشبورد اختصاصی کاشت حلزون شنوایی در کشور برای اولین بار است که طی ۳۰ سال گذشته در این دولت انجام شده است. بیش از ۵۰ درصد کودکان در صف انتظار کاشت حلزون شنوایی در کشور بالای چهار سال سن دارند و ۶۰ درصد موارد عمل شده سن چهار سال را رد کرده اند که این روند باید اصلاح شود.

معاون فنی مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت تصریح کرد: درصد بیماران عمل شده برای کاشت حلزون شنوایی به تفکیک سنی، ۱۴ درصد کودکان زیر دو سال، ۲۷ درصد بالای ۱۸ ماه، ۳۳ درصد ۵ تا ۱۸ ماه و ۲۶ درصد سه تا چهار سال هستند.

وی افزود: جمعیت هدف در سال برای کاشت حلزون شنوایی، ۲۵۰۰ کودک هستند که ۲۵۰ میلیارد تومان بار مالی سالانه دارد.

موارد مشمول کاشت حلزون شنوایی رایگان

به گفته علیمردانی، کودکانی که اندیکاسیون دریافت پروتز بر اساس تاییدیه کمیسیون کاشت حلزون مرکز مرجع داشته و در سن کمتر از چهار سال پرونده آن‌ها در مرکز کاشت حلزون تشکیل شده باشد و همچنین بیماران بالای چهار سال که بر اساس رای کمیسیون مرکز کاشت حلزون مرجع، احتمال پاسخ دهی مطلوب (توانایی شنیدن همراه ارتقای گفتار) داشته باشند، مشمول طرح رایگان کاشت حلزون شنوایی می‌شوند.

وی تعداد پروتز تحویلی به دانشگاه‌ها در شهریور ۱۴۰۱ بر اساس صف انتظار ۱۸ ماه گذشته را ۱۲۰۹ مورد و تعداد پروتز تحویلی در نیمه مهر امسال را ۶۴۴ عدد اعلام کرد و گفت: قبل از اجرای طرح ملی تحول کاشت حلزون شنوایی به طور متوسط ماهیانه ۵۲ مورد و پس از اجرای طرح در شهریور امسال، ۱۲۹ مورد کاشت حلزون شنوایی انجام شده است.

هزینه‌های وسایل کمک توان بخشی ناشنوایان سرسام آور است

عباس داوطلب رئیس آموزش و پرورش استثنایی چهارمحال و بختیاری گفت: دانش آموزان ناشنوا به باور دیگران، در دنیای سکوت و بی همهمه به سر می‌برند، اما در واقع مشکلاتی دارند که صدایشان پرطنین است.

داوطلب افزود: مسائلی از جمله هزینه‌های سرسام آور وسایل کمک توان بخشی مثل سمعک و قالب سمعک و باتری، هزینه‌های گزاف کاشت حلزون که برای هر عمل بالغ بر ۶۰۰ میلیون ریال باید توسط خانواده‌ها پرداخت شود، هزینه ایاب و ذهاب دانش آموزان جهت تحصیل در مدارس، مشکلات اشتغال و موانع پیش روی ازدواج این گروه از دانش آموزان و کمبود رابط زبان اشاره در مدارس استثنایی گوشه‌ای از چالش‌های حوزه استثنایی می‌باشد.

وی در پایان صحبت‌های خود با بیان اینکه، توجه ویژه مسئولین به دانش آموزان با نیاز‌های ویژه، امری ضروری ا‌ست خاطرنشان کرد: امید است با همت و تلاش مسئولین و نهاد‌های مختلف از جمله بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی (ره) و کمک کارفرمایان و کارآفرینان عزیز، شاهد حل و فصل بخشی از مشکلات ناشنوایان باشیم.

به خاطر داشته باشیم که اهمیت زمان بندی امری غیر قابل انکار است، هر چه زودتر متوجه تغییرات شنوایی در فرزندانتان شوید راه‌های مبارزه و درمان با این مشکلات برای شما بیشتر است اگر حتی کوچکترین شکی نسبت به شنوایی فرزندتان دارید موضوع را در اسرع وقت با متخصص اطفال خود در میان گذاشته و اقدامات لازم را به عمل آورید.

از اهمیت زمان بندی درست غافل نشویم و غربالگری شنوایی نوزادان در بدو تولد و توجه به علائم اختلال شنوایی در سال‌های اولیه می‌تواند زندگی یک کودک را به طور کامل تحت شعاع قرار دهد.

گزارش از افسانه احمدی فارسانی