در چند سال گذشته که بحث همکاری‌های نظامی و دفاعی و رزمایش‌های مشترک ایران و روسیه مطرح شد، به تدریج موضوع معاملات تسلیحاتی دوطرف به ویژه در رسانه‌ها پیگیری می‌شد.

این گمانه زنی‌ها هنگامی جدی‌تر شد که در اکتبر سال ۲۰۲۰ تحریم‌های تسلیحاتی ایران در سازمان ملل به عنوان بخشی از تعهدات غرب در چارچوب توافق برجام رفع شد و دولت آمریکا قادر نشد به صورت قانونی این تحریم‌ها را تمدید و تشدید کند.

با اینحال همه تحلیل‌ها از این همکاری، بر این جنبه استوار بودند که ایران به خرید تسلیحات روسی روی می‌آورد، زیرا چند سال قبل هم ایران پس از کش و قوس فراوان توانسته بود سامانه دفاع موشکی اس۳۰۰ را از مسکو دریافت کند.

در این دوره، اما بحث نوسازی ناوگان هوایی و خرید جنگنده‌های تازه (نسل چهار و پنج) خیلی جدی‌تر از سوی رسانه‌های غربی دنبال می‌شد و هر روز خرید یا دریافت انواع مختلف هواپیمای سوخو از کرملین رسانه‌ای می‌شد، اما به ذهن کارشناسان هیچ رسانه و اتاق فکر غربی خطور نمی‌کرد که روزی درباره درخواست کاخ کرملین از تهران مبنی بر دریافت سلاح بنویسد، چه برسد بخواهند در مورد فروش یا قابلیت‌های تسلیحات ساخت ایران در میدان عمل سخنی بگویند.

از حدود یک ماه قبل رسانه‌های غربی پس از اظهارات مقام‌های آمریکایی به موضوع فروش پهپاد‌های ایرانی به روسیه پرداختند و با وجود سکوت هر دو کشور مدعی شدند ۳۰۰ تا یک هزار فروند هواپیما‌های بدون سرنشین در انواع شناسایی، تهاجمی و انتحاری به روسیه انتقال یافته است.

بحث وقتی داغ شد که روزنامه مطرح «وال استریت ژورنال» هفته گذشته در گزارشی مبسوط از تاثیر پهپاد‌های ایرانی در میدان نبرد اوکراین و نابودی تعداد زیادی از تسلیحات و خودرو‌های زرهی پیشرفته غربی سخن گفت.

این روزنامه مطرح آمریکایی مدعی شد که روسیه با پهپاد‌های ایرانی آسیب‌های جدی را به نیرو‌های اوکراینی وارد کرده است و خطرات جدیدی برای ارتش اوکراین و نظامیان این کشور محسوب می‌شوند.

طبق همین گزارش، برخی افسران ارشد اوکراینی نیز تجربیات خود از دقت و میزان نابودگری پهپاد‌ها علیه سامانه‌های موشکی این کشور را مطرح کردند. این تحول به اندازه‌ای در برگرداندن ورق بازی در جنگ موثر بود که کی‌یف با دستپاچگی سطح روابط خود با ایران را کاهش داد و اعتبارنامه سفیر ایران را رد کرد.

مقام‌های اوکراین سپس دست به دامان آمریکا و رژیم صهیونیستی شد تا برای مقابله با این پرنده‌ها چاره‌ای بیندیشد و تجهیزات پیشرفته‌ای را به این کشور ارائه دهند.

به نوشته این روزنامه آمریکایی، فرمانده توپخانه هنگ ۹۲ مکانیزه اوکراین در این خصوص گفت که پهپاد‌های ایرانی به صورت جفتی پرواز و به اهداف خود اصابت می‌کنند و در مدت کوتاهی دو هویتزر خودکششی ۱۵۲ میلی متری، دو هویتزر خودکششی ۱۲۲ میلی متری و همچنین دو نفربر زرهی «بی‌تی‌آر» این هنگ را منهدم کردند.

پهپاد ایرانی عامل تقویت توان نظامی و روحیه سربازان روس

«موسسه واشنگتن برای سیاست خاورنزدیک» هم چند روز قبل توانایی پهپاد‌های ایرانی را قابل توجه و آن‌ها را پیشرفته عنوان کرد و در زمینه همکاری تهران با مسکو مدعی شد: حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین و انتقال پهپاد‌ها گزینه‌ای برای مسکو است تا بتواند مشکلات زنجیره تامین ناشی از تحریم‌ها و سایر موانع تولید داخلی هواپیما‌های بدون سرنشین را رفع کند.

اگرچه شرایط دقیق قرارداد علنی نشده و حتی دو کشور این معامله را به صورت رسمی تائید نکردند، اما بنا بر ادعای تحلیلگران این موسسه آمریکایی، همکاری فوق نشان دهنده تمایل تهران برای ارائه حمایت نظامی قابل توجه به مسکو است که می‌تواند چشم انداز ارتقا و تقویت بیشتر صنایع نظامی ایران را به همراه داشته باشد.

در تحلیل این اندیشکده آمریکایی آمده است: صنعت توسعه یافته هواپیما‌های بدون سرنشین ایران طیف گسترده‌ای از مدل‌های شناسایی، تهاجمی و انتحاری را تولید کرده است که برخی از آن‌ها پیش از این به کشور‌های دیگر صادر شده اند.

نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اکتبر ۲۰۱۳، یک پهپاد شناسایی کوچک کپی شده از اسکن ایگل آمریکایی را به روسیه هدیه داد... و روسیه نیز قصد دارد به یک قدرت بزرگ هواپیما‌های بدون سرنشین تبدیل شود، اما از آنجا که توسعه هواپیما‌های بدون سرنشین را اولویت خود قرار نداده بود، اکنون برای رفع نیاز‌های فوری خود به پهپاد در اوکراین به مدل‌های شناسایی مسلح و پهپاد‌های انتحاری تهران روی آورده است.

براساس این تحلیل در واقعیت پهپاد‌ها نقشی کلیدی در جنگ کنونی اوکراین ایفا می‌کنند و استقرار تعداد زیادی پهپاد جدید در میدان نبرد به تقویت روانی و تاکتیکی روسیه در مقابل نیرو‌های اوکراینی منجر می‌شود.

اوکراین پیش از این از پهپاد‌های بیرقدار وارداتی از ترکیه استفاده می‌کرد. مسکو حتی امیدوار است مسیر کل درگیری را با استفاده گسترده‌تر از این هواپیما‌های بدون سرنشین تغییر دهد. در هر صورت با توجه به برنامه‌های روسیه در زمینه تولید طیف گسترده‌ای از هواپیما‌های بدون سرنشین، پهپاد‌های تهران می‌توانند یک ایستگاه میانی ایده آل برای کاخ کرملین تا زمانی باشند که پهپاد‌های این کشور در عمل تولید شوند.

تاثیر پهپاد‌ها در میدان نبرد

روزنامه‌ها و رسانه‌های مطرح غربی در چند روز گذشته گزارش‌های گوناگونی را در مورد تاثیر پهپاد‌های ایرانی در میدان‌های نبرد در اوکراین مخابره کرده اند. از مدتی قبل ارسال گسترده سلاح از آمریکا و آلمان و دیگر کشور‌های اروپایی به اوکراین موجب توقف روند حرکتی روسیه در جنگ شده بود حال تاکتیک پهپادی مسکو قاعده جنگ را تغییر داده است.

پایگاه خبری تحلیلی «میدل ایست مانیتور» نیز نوشت: در حالی که روسیه حملات خود با پهپاد‌های ایران افزایش می‌دهد، اوکراین هم سعی دارد برنامه دفاعی تازه‌ای را تدارک ببیند. دفتر رئیس جمهور اوکراین و یک مقام منطقه‌ای اعلام کردند این کشور راه‌هایی را برای مقابله با استفاده روسیه از انواع سلاح‌های جدید به ویژه استفاده از پهپاد‌های انتحاری جدید، برنامه ریزی می‌کند.

«سرگی براتچوک» سخنگوی دولت در منطقه اودسا گفت: «روسیه سعی می‌کند در تعداد موشک‌ها صرفه جویی کند... این پهپاد‌ها بسیار ارزان‌تر هستند و می‌توان آن‌ها را بسیار بیشتر و به صورت چند عددی استفاده کرد. ما می‌بینیم که دشمن حتی می‌تواند چندین فروند از این پهپاد‌های انتحاری را برای یک حمله اعزام کند.»

طبق این تحلیل، تا پیش از این استفاده انواع تسلیحات جدید غربی، از جمله سامانه‌های موشکی هیمارس، سلاح‌های ضد تانک Javelin و پهپاد‌های ترکیه ای، تأثیر قابل توجهی بر روند جنگ هفت ماهه به نفع اوکراین داشته اند، اما اکنون پهپاد‌های مهاجر۶ و شاهد ۱۳۶ در نبرد موجب تحولاتی به نفع مسکو شده اند.

نشریه «پولیتیکو» نیز نوشت، پهپاد‌های ایرانی به تهدیدی جدید و مشکلی بزرگ برای اوکراین تبدیل شده اند. این موضوع دولت زلنسکی را وادار کرده تا درخواست‌های تازه‌ای را برای دریافت تسلیحات پیشرفته‌تر از ایالات متحده ارائه کند.

ارتش اوکراین اعلام کرد در چند هفته گذشته بر حجم حملات پهپادی روسیه افزوده شده است. یک افسر ارتش می‌گوید دیدن این پهپاد‌ها در رادار‌ها بسیار دشوار و به یک مشکل بزرگ تبدیل شده است.

«آندریانا آرختا» فرمانده نیرو‌های اوکراینی در منطقه خرسون اذعان داشت طی هفته گذشته، روسیه پهپاد‌های وارداتی از ایران را به تعداد بیشتری در سرتاسر اوکراین مستقر کرده است که نتایج ویرانگری داشته است. برخی از آن‌ها به مواضع جنگی حمله، تانک‌ها و خودرو‌های زرهی را نابود کردند، در حالی که برخی دیگر به زیرساخت‌ها در شهر بندری اودسا ضربه زدند.

به نوشته پولیتیکو، پهپاد‌های ایرانی یک تغییردهنده بالقوه بازی برای روس‌ها هستند. آن‌ها به نسبت کوچک هستند، در ارتفاع کم پرواز و از دست رادار‌های اوکراینی فرار می‌کنند.

این افسر اعتقاد دارد: شاید بتوان آن‌ها را به سختی با موشک‌های ضدهوایی استینگر سرنگون کرد، اما این امر فقط در روز امکانپذیر است، زیرا سلاح‌های ارائه شده آمریکا به سیستم دید در شب مجهز نیستند. من باید از یک طرف در مقابل بالگرد‌های روسی قرار بگیرم و از طرف دیگر با پهپاد‌های ایرانی. کنترل منطقه و سرنگونی پهپاد‌ها بسیار سخت است.

مقام‌های نظامی اوکراین اکنون می‌گویند به تسلیحات پیشرفته Switchblade ۶۰۰ که با نام «جاولین پرنده» معروف هستند، نیاز دارند. واشنگتن عنوان داشت با شرکت سازنده (AeroVironment) قرارداد بسته است تا نسخه فوق را ارسال کند، اما این تسلیحات تا چند ماه دیگر به کی‌یف نخواهند رسید.

گذشته از این، در یک ارزیابی جامع، متخصصان نظامی در غرب نگرانی‌هایی فراتر از اوکراین دارند.

اتاق فکر آمریکایی «موسسه واشنگتن» اعتراف می‌کند چنین همکاری می‌تواند راه را برای تحویل سلاح‌های بحث برانگیزتر مانند موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد ایرانی باز کند. چنین محموله‌هایی همچنین با دیدگاه استراتژیک ایران در مورد رقابت قدرت‌های بزرگ با ایالات متحده همخوانی دارد.

از سوی دیگر برخی کارشناسان نظامی می‌گویند وقتی پهپاد‌های ایرانی این کیفیت را در میدان‌های جنگی دارند و در مقابله با بسیاری از تسلیحات روز آمریکایی و اروپایی موفق عمل می‌کنند، بقیه تسلیحات ساخت ایران به ویژه سامانه‌های موشکی و دیگر تسلیحات آن‌ها هم باید از قدرتی مشابه و حتی فراتر از این برخوردار باشند.

منبع: ایرنا