روز ۱۶ سپتامبر که امسال با ۲۵ شهریورماه مصادف شده، از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی حفاظت از لایه ازون نام‌گذاری شده‌است. این نام‌گذاری در ۱۹ دسامبر سال ۲۰۰۰ میلادی انجام شد و در حقیقت بزرگداشتی برای پیمان مونترال (معاهده بین‌المللی که در سال ۱۹۸۷ انجام شد و کشور‌ها متعهد شدند تا برای حفاظت از لایه ازون اقدام کنند) است.

لایه ازون زمین برای محافظت از همه اشکال حیات از محصولات کشاورزی گرفته تا سلامت انسان در برابر تشعشعات مضر خورشید حیاتی است. این سپر در استراتوسفر زمین برای دهه‌ها تحلیل رفته است و حیات روی این سیاره را در معرض خطر قرار می‌دهد، اما تحقیقات جدید NOAA (اداره اقیانوس‌شناسی و علوم جوی کشور آمریکا) می‌گوید که اکنون این شانس وجود دارد که لایه ازون تا حدی بهبود یابد.

در تحقیقات جدید، NOAA مشخص شد که غلظت جهانی مواد شیمیایی مضری که به لایه ازون آسیب می‌رسانند، در استراتوسفر میانی عرض جغرافیایی کمی بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است، و تقریباً به سطوحی که در سال ۱۹۸۰ مشاهده می‌شد، رسیده است.

همچنین در قطب جنوب که بیشترین مقدار آسیب به لایه ازون را دارد نیز این مواد هرچند با سرعت کمتر، اما کاهش یافته‌اند. تحقیقات NOAA نشان داد که غلظت لایه ازون از زمان اوج‌گیری در قطب جنوب در دهه ۹۰ میلادی، ۲۶ درصد کاهش یافته است و پیش‌بینی می‌شود که لایه ازون در قطب جنوب تا سال ۲۰۷۰ بازیابی شود.

استفان مونتزکا، دانشمند ارشد آزمایشگاه نظارت جهانی NOAA گفت: پیشرفتی که در برنامه حفاظت از لایه ازون حاصل شده فوق‌العاده است، اما هنوز راه زیادی برای ترمیم لایه ازون داریم. مقررات بین‌المللی و برنامه مدیریت مواد شیمیایی مخرب ازون در طول سه دهه اخیر پیشرفت داشته، اما سرعت آن آهسته و ثابت بوده است.

از جمله این ترکیبات شیمیایی مخرب ساخته دست بشر، کلروفلوئوروکربن‌ها (CFCs) هستند که در دهه ۶۰ میلادی در دستگاه‌های تهویه مطبوع، قوطی‌های اسپری آئروسل، فوم پلی‌اتیلن و محصولات پاک کننده صنعتی استفاده می‌شد. این ترکیب پس از استفاده به استراتوسفر می‌رسد و در این محدوده اشعه ماوراء بنفش ترکیبات را تجزیه می‌کند و اتم‌های کلر را آزاد می‌کند که ترکیب آن با بُرُم برای لایه ازون خطرناک است. این اتم‌ها مولکول‌های ازون را از بین می‌برند؛ فقط یک اتم کلر می‌تواند بیش از ۱۰۰ هزار مولکول ازون را از بین ببرد.

در سال‌های بعدی هیدروکلرو فلوئوروکربن‌ها (HCFCs) به عنوان جایگزین موقتی برای CFC‌ها توسعه داده شدند، زیرا این مواد طول نسبت به CFC دوام کمتری در اتمسفر دارند و کلر آن‌ها واکنش زیادی به استراتوسفر نمی‌دهند. با این حال، طبق گفته NOAA، این مواد همچنان توانایی از بین بردن ازون استراتوسفر را دارند و به همین دلیل تولید این ماده در کشور‌های توسعه یافته در سال ۲۰۲۰ ممنوع شد.

در پایان این گزارش دانشمندان خاطرنشان کردند که موفقیتی تاکنون در ترمیم لایه ازون حاصل شده، امیدوارکننده بوده، اما مبارزه تمام نشده است. بازیابی لایه ازون یک نتیجه قطعی نیست و بهبود کامل تنها با کاهش مداوم کلر و بُرُم اتمسفر در سال‌های آینده و ادامه پایبندی به محدودیت‌های تولید و مصرف که در پروتکل مونترال مشخص شده است، انتظار می‌رود.