شبکه‌های اجتماعی، نسل جدیدی از وب‌سایت‌ها هستند که این روز‌ها در کانون توجه کاربران شبکه جهانی اینترنت قرارگرفته‌اند. این‌گونه سایت‌ها بر مبنای تشکیل اجتماعات آنلاین فعالیت می‌کنند و هرکدام دسته‌ای از کاربران اینترنتی با ویژگی خاصی را گرد هم می‌آورند. شبکه‌های اجتماعی را گونه‌ای از رسانه‌های اجتماعی می‌دانند که امکان دستیابی به نحوه جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراک‌گذاری محتوا در اینترنت عضو صد‌ها شبکه اجتماعی مختلف هستند و بخشی از فعالیت آنلاین روزانه‌شان در این سایت‌ها می‌گذرد.

انواع شبکه‌های اجتماعی

شبکه‌های اجتماعی را در ساده‌ترین تقسیم‌بندی می‌توان در دو گروه عمومی و خصوصی قرارداد. در شبکه‌های اجتماعی عمومی کاربران اینترنتی باانگیزه‌ها و اهداف مختلف حضور دارند و شبکه‌سازی مجازی‌شان را از طریق این وب‌سایت‌ها دنبال می‌کنند، ولی شبکه‌های اجتماعی خاص حول موضوعی ویژه شکل‌گرفته‌اند و تعداد کاربرانشان نیز کمتر است.

فیس‌بوک، تلگرام و اینستاگرام از مهم‌ترین شبکه‌های اجتماعی عمومی در ایران هستند؛ اما این شبکه‌های اینترنتی عمومی نیز اغلب در ابتدای فعالیتشان با تعریف محدودی آغاز به کارکرده‌اند و به‌تدریج عمومی شده‌اند. چنانکه فیس‌بوک که امروزه به بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی دنیا تبدیل‌شده است در سال ۲۰۰۴ شبکه‌ی اجتماعی دانشجویان دانشگاه هاروارد بود.

دایره‌ کاربران فیس‌بوک در چند مرحله گسترش پیدا کرد تا اینکه در سال ۲۰۰۶ به همه کاربران اینترنت رسید. علاوه بر این‌ها، شبکه‌های اجتماعی خاصی نیز وجود دارد که بر محوریت موضوعی مشخص فعالیت می‌کنند. برای مثال فهرست الف. ام Last.fm از جمله معروف‌ترین آن‌هاست که علاقه‌مندان به موسیقی را گردهم جمع کرده است.

کارکرد‌های شبکه‌های اجتماعی

در هر کشور و هر جامعه‌ای متناسب بافرهنگ، تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی، کارکرد‌های شبکه‌های اجتماعی باهم متفاوت است اما برخی کارکرد‌های شبکه‌ای در تمامی جوامع باهم مشترک است. مهم‌ترین کارکرد شبکه‌های اجتماعی ایجاد گروه‌ها و دسته‌های ارتباطی Community پیرامون ویژگی یا ویژگی‌های خاص است. همچنین کارکرد‌های اقتصادی، مبتنی بر بازاریابی اجتماعی نیز از دیگر کارکرده‌های این شبکه‌هاست. کارکرد دیگری که برای این شبکه‌ها متصور است کارکرد سیاسی است.

ایجاد کمپین‌های سیاسی در یک فضای اجتماعی اینترنتی از کارکرد‌های شبکه‌های اجتماعی است. می‌گذارند، عملاً کارکرد جاسوسی دارند و به‌راحتی این امکان را به دشمن می‌دهند که به اطلاعات مکانی مراکز مهم، حساس و حیاتی بدون کمترین زحمتی دسترسی داشته باشد.

جعل هویت کاربران

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که کاربران را تهدید می‌کند موضوع جعل هویت است. بخصوص درزمانی که کاربر در زمینه­ای جزو افراد سرشناس و شناخته‌شده باشد. درصورتی‌که در حیطه‌ی کسب‌وکار یا حوزه‌ی اجتماعی خود، فرد سرشناسی هستید، ممکن است افراد دیگری با سوءاستفاده از محتوا‌ها و اطلاعاتی که شما به‌صورت عمومی به اشتراک گذاشته‌اید، با نام و هویت جعلی شما و با راه‌اندازی صفحات مشابه دست به اخاذی، کلاه‌برداری و سایر اقدامات مجرمانه بزنند.

ازاین‌رو هوشیاری در حفظ اطلاعات و محتوا‌های خصوصی کاملاً اهمیت دارد. همچنین درصورتی‌که متوجه شدید شخصی با هویت شما اقدامات مجرمانه صورت می‌دهد، موضوع را به پلیس فتا اعلام کنید.

محافظت در مقابل کرم‌های رایانه‌ای

برخی از خدمات شبکه‌های اجتماعی مثل اپلیکیشن­­ها در دل خود، کرم‌های رایانه‌ای و تروجان­­ها را انتشار می‌دهند؛ بنابراین در فضای شبکه‌های اجتماعی، به هر خدمتی که از سوی کاربران دیگر به شما پیشنهاد می‌شود اعتماد نکنید.

اعتماد نکردن به افراد ناشناس

فضای شبکه‌های اجتماعی مملو از کاربرانی است که با هویت‌های جعلی و برای مقاصد خاص مثل کلاه‌برداری، اشاعه فحشاء و سایر اقدامات غیرقانونی و مجرمانه نسبت به ارتباط‌گیری با کاربران اقدام می‌کنند. ازاین‌رو از پذیرفتن افرادی که با هویت، تصاویر و طرح مطالب اغواکننده سعی در ارتباط‌گیری و افزودن شما به لیست دوستان یا علاقه‌مندان صفحه‌ی خود رادارند، اجتناب کنید.

انجام دادن تنظیمات حریم خصوصی

تمامی شبکه‌های اجتماعی، ابزار‌هایی را در اختیار شما می‌گذارد که نسبت به تنظیم حوزه‌ حریم خصوصی خود اقدام کنید. با استفاده از این ابزار‌ها می‌توانید با خیال راحت‌تر نسبت به اشتراک‌گذاری اطلاعات با دوستان اقدام کنید و دسترسی دیگران را محدود کند؛ همچنین با استفاده از تنظیمات حریم خصوصی به‌منظور اطلاع از اینکه چه کسانی اطلاعات شخصی شمارا مشاهده می‌کند می‌توان استفاده کرد.

رعایت احتیاط در مورد کلیک کردن بر روی لینک‌ها

حتی اگر لینک در پیامی است که از سوی دوست شما فرستاده‌شده است در هنگام کلیک کردن بر روی آن بااحتیاط باشد. به‌این‌علت که ممکن است اطلاعات حساب کاربری ارسال لینک‌های مخرب به لیست تماس‌های او باشند.