یک بار رنگ آمیزی باند، یک بار وزن زیاد هواپیما و یک بار هم نقص فنی هواپیماها علت ترکیدگی‌های تکرارشونده لاستیک اعلام می‌شود، اما هرچه که هست، نگرانی مسافران یکی از پرترددترین فرودگاههای کشور را به دنبال داشته است.
آخرین پروازی که به این سرنوشت دچار شد ساعت ۵:۵۵ صبح روز یک شنبه گذشته بود که پرواز شماره ۴۳۶۷ هواپیمایی سپهران از مبدأ آبادان به مقصد مشهد با ۱۲۶ مسافر و هفت خدمه پرواز، بدون مشکل در فرودگاه مشهد فرود آمده و پس از تخلیه باند ۳۱ راست با تذکر برج مراقبت خلبان توقف کرده و پرسنل زمینی فرودگاه متوجه ترکیدگی یک لاستیک چرخ شماره یک شدند.
هرچند هنوز علت این ترکیدگی جدید مشخص نیست و تیمی برای بررسی فنی علت حادثه در حال انجام ماموریت هستند، اما پس از اعلام نقص رنگ آمیزی در باند فرودگاه مشهد توسط دفتر بررسی سوانح و حوادث هوایی کشور و تکذیب‌های عجیب شرکت فرودگاههای کشور، حالا خبر می‌رسد که شرکت فرودگاه‌ها از موضع خود عقب نشینی کرده و به زودی عملیات به سازی و رفع نواقص باند فرودگاه مشهد را آغاز می‌کند.
جزئیات عملیات به سازی باند فرودگاه مشهد
حسن جعفری مدیر روابط عمومی فرودگاههای استان با اعلام خبر عملیات اجرایی به سازی باند فرودگاه مشهد گفت: هنوز علت دقیق حادثه آخر شرکت هواپیمایی سپهران مشخص نشده و شرکت فرودگاههای کشور باید در این باره اظهار نظر کند، اما با توجه به این که موضوع باند فرودگاه مشهد مطرح شده با نظر مدیران شرکت، عملیات رفع نواقص و رنگ آمیزی مجدد باند اصلی فرودگاه مشهد به زودی آغاز می‌شود.
وی افزود: مسئولیت اجرای این عملیات برعهده شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران بوده و پیمانکار اجرای آن نیز توسط همین شرکت مشخص و معرفی می‌شود و اجرا کننده طرح خواهد بود که فکر می‌کنم بعد از تعطیلات عاشورای حسینی آغاز شود.
وی درباره جزئیات عملیات اصلاح باند نیز گفت: باند اصلی فرودگاه مشهد در ساعات غیر از پیک و به صورت مقطعی در هنگامی که پروازی انجام نمی‌شود اصلاح می‌شود و رنگ‌های قبلی تراشیده و دوباره رنگ آمیزی می‌شود.
با توجه به این که هر قسمت از ابتدا تا انتها باید در یک مرحله صورت گیرد و این کار بین پرواز‌ها انجام می‌شود تا خللی در عملیات فرودگاهی انجام نشود، احتمالا عملیات از زمان معمول بیشتر طول خواهد کشید، اما این کار اجرا می‌شود تا هیچ نگرانی درباره باند فرودگاه مشهد وجود نداشته باشد، با این که قطعا این باند از نظر استاندارد یکی از بهترین باند‌های فرودگاهی کشور است، اما برای آرامش مردم این کار انجام می‌شود. سخنگوی فرودگاههای استان با اشاره به حوادث هواپیما‌های شرکت سپهران نیز گفت: متاسفانه در دو ماه گذشته هواپیما‌های شرکت سپهران چهار بار دچار حادثه ترکیدگی لاستیک شده که در سه فرودگاه انجام شده است.
ادعای یک منبع آگاه درباره پشت پرده ترکیدگی لاستیک‌ها
همچنین یک منبع آگاه در صنعت هوانوردی با ارائه توضیحاتی درباره پشت پرده ترکیدگی لاستیک هواپیماها در فرودگاه مشهد گفت: متاسفانه بعضی ملاحظات در صنعت هوایی کشور باعث برخی مشکلات شده، مثلا اگر دقت کنید دو پرواز مشهد – نجف و یک پرواز مشهد – مسقط در زمان تیک آف دچار ترکیدگی لاستیک شد و به نظر می‌رسد سنگینی هواپیما و حجم بالای سوخت آن باعث این اتفاق بوده، چون مثلا اگر هواپیما در فرودگاه عراق سوخت گیری کند ۷ هزار دلار باید هزینه بنزین بدهد، اما این هزینه در ایران بسیار کمتر است و به همین دلیل شرکت‌ها سعی می‌کنند سوخت گیری کامل را در ایران انجام دهند و همین باعث سنگینی بیش از حد پرواز می‌شود.
بیشتر بخوانید
در پرواز تابان چند روز قبل نیز که بار مسافران در مبدأمانده بود نیز سنگینی هواپیما و به اصطلاح اور شدن پرواز باعث شد که شرکت از مسافر اضافی خود کم نکند و به جای آن بار مسافران را تخلیه کند. لاستیک‌های هواپیماها در گرید یک و دو هم نیست و به نوعی کهنه هستند که در این شرایط و سنگینی قادر به تحمل بار نیستند و دچار ترکیدگی می‌شوند که در گزارش دفتر بررسی سوانح نیز به آن اشاره شده است.
پاسخ سپهران به ماجرای ترکیدگی لاستیک هواپیماهایش
تکرار حوادث ترکیدگی لاستیک هواپیماها در شرکت هواپیمایی سپهران باعث شد، موضوع را از مدیران این شرکت نیز پیگیری کنیم. نجومی مدیر روابط عمومی شرکت هواپیمایی سپهران گفت: درباره حوادثی که در فرودگاه مشهد برای شرکت سپهران رخ داده باید بگویم که ما در سه فرودگاه دچار حادثه نشده ایم و سه هواپیمای ما در فرودگاه مشهد دچار ترکیدگی لاستیک شده است.
وی افزود: البته هیچ علت قطعی برای این حوادث اعلام نشده است و دفتر بررسی سوانح و حوادث هوایی کشور نیز طبق معمول گزارش بررسی حادثه را به صورت رسمی اعلام نکرده فقط در یک مصاحبه مدیر کل این دفتر اعلام کرده که یکی از این موضوعات مربوط به نقص فنی هواپیما بوده که همان نیز بدون گزارش و غیررسمی است.
مدیر روابط عمومی شرکت هواپیمایی سپهران درباره نواقص احتمالی فرودگاه مشهد نیز گفت: من نمی‌توانم در این باره اظهار نظر کنم و حتی این مورد نیز در گزارشی رسمی اعلام نشده و ما انتظار داریم همان طور که ما در موضوعات غیر رسمی که هنوز مشخص نشده حرفی نمی‌زنیم بقیه نیز همین کار را انجام دهند، اما درباره تعداد این حوادث برای شرکت سپهران این نکته مهم وجود دارد که هیچ شرکتی به اندازه سپهران در فرودگاه مشهد تردد ندارد و ما هر هفته حدود ۸۰ پرواز در فرودگاه مشهد داشته و بیشترین تعداد پروازمان مربوط به این فرودگاه است و اگر مشکلی در باند وجود داشته باشد طبیعی است که بیشترین تعداد نیز مربوط به شرکت سپهران باشد.
نجومی درخصوص وزن و کیفیت لاستیک‌ها نیز گفت: این موضوعات مطرح شده حداقل برای شرکت ما صدق نمی‌کند، چون تمامی این حوادث ترکیدگی برای سپهران در زمان لندینگ رخ داده و پس از دو ساعت پرواز باک هواپیما حداکثر نصف و لاستیک‌ها نیز همگی تقریبا نو بوده اند و کنترل‌های ایمنی شرکت سپهران از زمان این اتفاقات دو برابر شده و عمر لاستیکی که مثلا ۸۰ هزار کیلومتر در نظر گرفته می‌شده به نصف کاهش یافته و تعویض می‌شود.
مهر تایید سازمان هواپیمایی بر ایرادات باند فرودگاه مشهد
بعد از وقوع حوادث متعدد ترکیدگی لاستیک هواپیماها در فرودگاه شهید هاشمی نژاد و ضد و نقیض‌های سازمان هواپیمایی کشور و شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران درباره نواقص احتمالی باند این فرودگاه، حالا دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشوری در گزارش نهایی بررسی حادثه ترکیدگی لاستیک و صدمه به موتور هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی تابان در فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد که به تازگی منتشر کرده، با انتشار تصاویری مستند از وضعیت باند فرودگاه، اعلام کرده که «کیفیت نقاشی ابتدای باند اصلی این فرودگاه نامناسب بوده و روی سطح باند نیز فرورفتگی‌هایی موجود است.»
گزارش دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشوری درباره این حادثه آمده است: «در ساعت ۲۰:۳۵ به وقت محلی، روز چهارشنبه مورخ ۱۴۰۱.۴.۲۲ هواپیمای بوئینگ MD۸۸ شرکت هواپیمایی تابان با شماره پرواز ۶۲۲۸ از مبدأ اصفهان در فرودگاه مشهد فرود آمده و مسافران آن تخلیه شده و سپس مسافران بعدی هواپیما به مقصد شهر نجف اشرف سوار هواپیما شده‌اند.
مجدد در ساعت ۲۱:۲۰ به وقت محلی، هواپیما با شماره پرواز ۷۲۶۳ از مبدأ فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد به مقصد فرودگاه نجف با ۹ خدمه پروازی و ۱۶۳ مسافر (شامل دو مکانیک پرواز) در پارکینگ فرودگاه، موتور را روشن کرده و برای انجام پرواز به باند ۱۳ چپ فرودگاه هدایت شده و در ساعت ۲۱:۲۷ شروع به خزش برای پرواز کرده است.
هنگام اقدام خلبان برای برخاستن از باند، ناگهان لاستیک چرخ شماره یک ارابه فرود اصلی چپ هواپیما دچار مشکل و قطعاتی ازآن جدا شده و وارد محفظه ورود هوای موتور شماره یک شده که ناگهان باعث ایراد در تیغه‌های فن جلو و کمپرسور موتور و در نهایت افزایش دمای موتور (۵۹۵ درجه سانتی‌گراد) و شرایط واماندگی آن به همراه صدای مهیب شده است.
براساس دستورالعمل عملیاتی، خلبان به برخاستن هواپیما ادامه داده و پس از اوج گیری و کنترل هواپیما، از قدرت موتور مذکور کاسته و موضوع را به فرودگاه مشهد اطلاع داده است که فرودگاه مشهد نیز پیدا شدن قطعاتی از لاستیک روی باند را به اطلاع خلبان رسانده است.
سازمان هواپیمایی کشوری در بخش اطلاعات بهره برداری فرودگاه مشهد نیز با انتشار تصاویری نوشته است: «فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد توسط شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران بهره برداری می‌شود. این فرودگاه یکی از پررفت وآمدترین فرودگاههای کشور است که ارائه خدمت به پرواز‌های داخلی و خارجی را انجام می‌دهد.
این فرودگاه دارای دو باند پرواز در راستای ۳۱-۱۳ چپ و راست است که سامانه ILS برای باند L-۳۱R۱۳ فراهم است که باند اصلی و غالب فرودگاه مشهد فرض می‌شود. به دلیل نزدیکی باند R-۳۱L۱۳ به ساختمان‌های فرودگاه و همچنین موانع پروازی شهری، وزن برخاستن هواپیماها محدود می‌شود و به همین دلایل از این باند اغلب استفاده نمی‌شود.
فرودگاه دارای ارتفاع بالایی ازسطح دریاست و در هوای گرم هواپیماها در آن محدودیت راندمان دارند. پرواز‌ها به‌دلیل موانع موجود در آستانه خروجی باند ۳۱ و ظرفیت کامل مسافران به‌طور معمول تمایل دارند از باند ۱۳ چپ به پرواز درآیند. در یک تحقیق به عمل آمده مشخص شد، در صورت استفاده یک پرواز از باند ۱۳ چپ، حدود دو تن میزان وزن تجاری هواپیما (مسافر و بار) در شرایط مشابه بیشتر بوده که حدود ۲۰ نفر ظرفیت مجاز حمل مسافر هواپیماست.
بیشترین حوادث ترکیدگی چرخ‌ها در باند اصلی و هنگام برخاستن به وقوع پیوسته که مورد دقت دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان بوده است. گزارش‌های بررسی دفتر حوادث سازمان هواپیمایی نشان می‌دهد کیفیت نقاشی ابتدای باند اصلی مناسب نبوده و علاوه بر تولید FOD، ناهم‌سطحی نیز به وجود آورده که چرخ‌های هواپیماها در وزن و سرعت زیاد دچار مشکل می‌شوند.
علاوه بر این، روی سطح باند نیز فرورفتگی‌هایی موجود است. این مخاطره به هنگام دوران چرخ‌های سنگین می‌تواند منجر به صدمه اندک به ساختار لاستیک شود که ممکن است در دور بالا دچار ترکیدگی شود.» در بخشی از تحلیل عملیاتی پرواز نیز آمده است: «هواپیما با ۱۶۳ مسافر و ۹ خدمه پروازی (۱۷۲ نفر سرنشین) آماده پرواز از مشهد به نجف شده تا پس از تخلیه مسافران در فرودگاه نجف مجدد مسافرگیری و به سمت فرودگاه امام خمینی (ره) تهران پرواز کند.
با توجه به قیمت سوخت بالا در کشور عراق، واحد عملیات شرکت تابان مسیر پرواز و نحوه بارگیری هواپیما را طوری برنامه ریزی کرده تا ضمن رعایت وزن مجاز برخاستن، سوخت نیز به همراه ببرد تا در فرودگاه نجف سوخت‌گیری انجام نشود یا کمترین سوخت را دریافت کند. این کار غیرمجاز نیست، ولی قدرت استفاده از موتور‌ها حداکثر خواهد بود. براساس برگه توزین هواپیما، کارت پرواز و جداول راندمان هواپیما بیشترین وزن مجاز برای هواپیما با توجه به دما وشرایط زمان وقوع حادثه ۱۴۹ هزار و ۷۰۰ پوند بوده که خلبان با سوخت گیری وزن هواپیما را به ۱۴۹ هزار و ۶۴۷ پوند رسانده که در محدوده مجاز است.
خلبان با انجام بازرسی قبل از پرواز، به چرخ‌ها و لاستیک‌های هواپیما توجه کرده و نکته خاصی را روی آن‌ها مشاهده نکرده است. خلبان برای پرواز باند ۳۱ را انتخاب نکرده و علاوه بر برنامه عملیات برای برخاستن از باند ۱۳ راست، از باند ۱۳ چپ (با شرایط باد پشت) شروع به پرواز کرده است. البته هواپیما توانایی پرواز در شرایط باد پشت مذکور را داشته و پرواز در این حالت مجاز است، ولی محدودیت پرواز بیشتر است.
اعلام نهایی علت وقوع حادثه توسط دفتر بررسی سوانح
دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشوری همچنین در گزارش خود، علت نهایی وقوع حادثه برای این هواپیما در فرودگاه مشهد را این چنین اعلام کرده است: براساس مستندات ارائه شده از جمله گزارش ایمنی و FDM شرکت هواپیمایی تابان، اطلاعات تعمیر و نگهداری چرخ هواپیما و بررسی‌های عملیاتی به عمل آمده نتایج زیر حاصل شد: احتمال فرسودگی سطح رویی لاستیک باتوجه به کارکرد ۱۶۳ سیکلی آن وجود داشته که شرایط عملیاتی پرواز و محیطی باند فرودگاه باعث کنده شدن قسمتی از لایه روی لاستیک شده و با توجه به قدرت مکش موتور هواپیما، به داخل کمپرسور رفته و خسارت به آن وارد کرده است. واماندگی موتور و گسترش عیب در بخش چرخش قطعات گردنده محیط سرد آن بر اثر ورود شیء خارجی به ورودی موتور (FOD) ایجاد شده از لاستیک هواپیما بوده است.
باند فرودگاه در انتظار رفع نقص
به هرحال با وجود همه ضد و نقیض‌ها و تایید و تکذیب ها، اداره کل فرودگاههای استان در گفتگو با «خراسان رضوی» اعلام کرده که عملیات بهسازی و رفع نواقص باند فرودگاه مشهد انجام خواهد شد.
روابط عمومی اداره کل فرودگاههای استان در این زمینه اعلام کرده که «با این که قطعا این باند از نظر استاندارد یکی از بهترین باند‌های فرودگاهی کشور است، اما برای آرامش مردم این کار انجام می‌شود.» حال باید منتظر ماند و بررسی کرد که آیا با اتمام عملیات بهسازی باند فرودگاه مشهد، باز هم شاهد چنین حوادثی در این فرودگاه خواهیم بود یا خیر؟
