گاه دشمنی‌های مشترک می‌تواند دوستان صمیمی را بیشتر به هم نزدیک کند. موضوعی که به نظر می‌رسد در عرصه تعاملات بین المللی هم چندان قریب الوقوع نیست.

حالا مدتی است که کشورهایی که مورد دشمنی مشترک یک کشور قرار گرفته اند در صدد هستند که تا با فشردن دست دوستی یکدیگر بتوانند رو به روی یک دشمن مشترک قد علم کنند.

کشورهایی که براساس آمارها صرفا تا مارس ۲۰۲۲ شامل افغانستان، بالکان، بلاروس، برمه، جمهوری آفریقای مرکزی، کوبا، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی، هنگ کنگ، ایران، عراق، لبنان، لیبی، مالی، نیکاراگوئه، کره شمالی، روسیه، سومالی، سودان، سودان جنوبی، سوریه، اوکراین، ونزوئلا، یمن و زیمبابوه می‌شود.

با روی کار آمدن دولت سیزدهم در ایران هم تاکید بر روابط با همسایگان بیشتر و بیشتر شده است و به گفته عباس مقتدایی نایب رئیس دوم کمیسیون امنیت ملی مجلس «سفر اخیر آقای رئیسی به روسیه، در راستای تقویت همکاری‌های ایران با همسایگان و کشورهای آسیایی قرار داشته و این همکاری در حال گسترش است. کشورهایی نظیر ایران، چین، هند و قدرت‌های مهم آسیایی می‌توانند با همکاری‌های افزون‌تر، مسیر هموار‌تری را برای ایجاد منافع مشترک در منطقه آسیا ایجاد کنند.»

 رئیس جمهور کشورمان همچنین در سخنانی در جمع مقام‌های شرکت کننده در بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای تاکید کرد که جهت‌گیری سیاست خارجی ایران تمرکز بر «چندجانبه‌گرایی اقتصادی» و تقویت «سیاست همسایگی» به معنی وسیع آن و تقویت حضور در سازمان‌های منطقه‌ای خواهد بود.

و حالا پس از عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در نامه‌ای خواستار حمایت هند برای عضویت ایران در «بریکس BRICS» شده است.

نامی که شاید بد نباشد درباره آن بیشتر بدانیم.

همه در برابر یکی 

موضوعی که حسین کنعانی مقدم کارشناس مسائل سیاسی پاسخ آن را اینگونه به ما داده است که در سال ۲۰۰۶ میلادی جریان سالانه سازمان ملل و نیویورک سران کشور‌های برزیل، روسیه، هند، چین  با هم ملاقات کرده و گروه بریکس را تشکیل دادند.

نام این گروه که مخفف اول حرف کشورهای عضو آن است ابتدا بریک بود اما پس از پیوستن آفریقای جنوبی، در سال ۲۰۱۰ به بریکس تغییر نام یافت، نامی که جمهوری اسلامی ایران هم می‌خواهد جزوی از آن باشد.

وی در ادامه گفت که بعدها بحثی مطرح شد تحت عنوان بریکس پلاس و این ایده مطرح شد که کشورهای دیگر هم به این مجموع بپیوندند. پیشنهاداتی از جمله پیوستن پاکستان، بنگلادش،ایران ، نیجریه، کره جنوبی ،مکزیک ،ترکیه ،اندونزی ،فیلیپین و ویتنام مطرح شد که اگر این کشورها به آن پیوندند عملا می توان گفت که بزرگترین قدرت اقتصادی جهان خواهد شد که در برابر آمریکا خواهد ایستاد و دلار و یورو را از گردونه اقتصادی جهان دور خواهد کرد.

شاهد مثال موضوعی که کنعانی مقدم به آن اشاره کرد یعنی  گسترش این سازمان همین است که وانگ یی، مشاور دولتی و وزیر خارجه چین، در نشست آنلاین وزرای خارجه بریکس گفته بود مبنی بر اینکه چین پیشنهاد می‌کند روند توسعه این گروه آغاز شود، معیارها و رویه‌های توسعه بررسی شده و به تدریج با اجماع این اقدام صورت بگیرد.

شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، نیز در سخنرانی پیش از نشست وزرای خارجه بریکس، خواستار تقویت همکاری ها شده بود و از دولت آرژانتین برای شرکت در نشست بریکس دعوت کرده بود.

سازمانی که کم‌تر از ۱۰ سال آینده نصف اقتصاد دنیا را در اختیار خود دارد

مهدی خورسند هم کارشناس دیگری بود که درباره هدف گرد هم آمدن این گروه ها گفته است که با اینکه این پیمان، ماهیت اقتصادی دارد اما اعضا انتظار اقتصاد سیاسی نیز از این پیمان دارند. هند اساسا به دنبال کسب حق وتوی شورای امنیت است.

به گفته خورسند برزیل می‌خواهد با عضویت در این پیمان، مسیر عضویت در گروه هشت را برای خود هموار کند. چین در پی این است که با متنوع کردن پیمان‌‌ها و اتحادیه‌‌های مختلف در مناطق مختلف دنیا، سرعت افول هژمونی آمریکا را افزایش دهد. روس‌‌ها به دنبال احیای هژمونی خود هستند و آفریقای جنوبی نیز در پی افزایش نفوذ خود در آفریقا است.

خورسند می گويد همه این کشورها، اهداف مختلفی را پیگیر هستند و شاید نقطه مشترک همه اعضای این پیمان، توافق بر این دیدگاه است که در کنار هم نشستن آنها، عایدی بیشتری برایشان دارد تا اینکه بخواهند در صحنه تجارت بین‌‌الملل به تنهایی عمل کنند.

او این را هم گفته است که به گفته اقتصاددانان کمتر از ۱۰ سال آینده نصف اقتصاد دنیا را در اختیار خود دارد، اولین اقدامش، کاهش سهم دلار از تجارت دوجانبه و چند جانبه اعضای این پیمان بوده است. سهم دلاری تجارت متقابل کشور‌های پیمان بریکس سال به سال در حال کاهش است و طبق آخرین مستندات منتشر شده، استفاده از دلار در تجارت گروهی اعضای بریکس، به زیر ۷۰ درصد رسیده است. نوع عملکرد این اعضا کاملا در مقابله با نظم لیبرالی صحنه تجارت بین الملل است.

راهی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها 

حسین کنعانی مقدم درباره منافعی که این سازمان برای ایران دارد نیز گفته که با توجه به سیاست‌های دولت سیزدهم و تاکید بر افزایش منطقه‌ای و همسایگان و حضورش در شانگهای و عضویتش در مجموعه‌هایی نظیر اوراسیا و آسه‌آن همه اینها حاکی از این است که ایران برای رشد و توسعه خود باید به سمت اقتصاد‌های بزرگ جهانی حرکت کند و این اقدام میتواند حتی تحریم‌ها را خنثی کند و یکی از روش‌های خنثی سازی نیز همین است.

با این حال اما این تمام ماجرا نبود زیرا علاوه بر مزایایی که این سازمان برای ایران دارد کشورمان نیز راه‌های بسیاری برای آن باز خواهد کرد برای مثال کیومرث یزدان پناه کارشناس مسائل بین الملل در این باره گفته است که اگر این اتحادیه اراده کنند چند کشور را در مناطق دیگر را عضو کند می‌تواند تحولات بزرگی را رقم بزند چون کشورهایی که عضو آن هستند که به جز روسیه به منابع خام مثل نفت و گاز نیاز دارند و اگر یک کشور از حوزه ژئوپلتیکی انرژی به عضویت این اتحادیه در بیاید وزن ژئوپلیتیکی این اتحادیه را می‌تواند بالا ببرد و این اتحادیه می‌تواند در نظام معاصر جهانی که اصل بر رقابت های فشرده است عرض اندام زیادی کند.

یزدان پناه این را هم گفته است که اگر تنها سه کشور موافقت کنند ایران عضو این اتحادیه خواهد شد و همکاری های خود را با این اتحادیه شروع خواهد کرد که تحول تازه‌ای را در عرصه روابط بین الملل پدید خواهد آورد.

حال باید دید که در نهایت دست دوستی کشورهای همسایه می‌تواند بر سد دشمنی قدرت های غربی غلبه کند؟ تا چه پیش آید زین پس...

فاطمه تورانلو