عرضه خودرو در بورس کالا که قرار بود شفافیت ایجاد کند، از ۲۸ اردیبهشت آغاز، اما دیروز به دستور معاون صنایع حمل و نقل وزیر صمت، متوقف شد؛ عرضه‌ هایی که عمرشان کمتر از یک ماه بود!

این روش عرضه خودرو، پیش از این دستور نیز مخالفانی داشت؛ در ۲۲ اردیبهشت آقای حسن الهیاری مدیرکل نظارت بر کالا‌های فلزی و معدنی سازمان حمایت، در نامه‌ای با عنوان "درخواست تجدید نظر در فرآیند پذیرش خودرو" به مدیر عامل بورس کالای ایران اعلام کرده بود که باید از عرضه خودرو در بورس کالا ممانعت شود، ولی این عرضه انجام شد.

به گفته آقای احمد رحیمی مدیر عملیات عرضه بورس کالا، با عرضه خودرو در این بورس، تخصیص خودرو از فرآیند قرعه کشی خارج شده و علی القاعده زیان شرکت‌های خودروساز در صورت فروش با قیمت واقعی کاهش یافته و شرکت‌ها به سمت سودآوری خواهند رفت. همچنین مصرف کننده نهایی در یک حراج منصفانه حضور پیدا کرده و خودروی مورد نیاز خود را به قیمت نهایی که مدنظر دارد خرید خواهد کرد. 

حال عرضه خودرو در بورس کالا، باید پشت در‌های بسته شورای عالی بورس منتظر بماند تا رفع ابهام و تعیین تکلیف نهایی شود.

افزایش شفافیت حوزه خودرو با عرضه در بورس کالا رقم می‌خورد

آقای امیرحسن کاکایی کارشناس صنعت خودرو می‌گوید: روش درست فروش خودرو، فروختن این کالا در بازار با نرخ آزاد است که اکنون امکان پذیر نیست؛ با قوانین و سیاست‌هایی که داریم، عادلانه‌ترین روش، فروش خودرو در بورس است.

تنها در حالتی می‌توان انتظار کاهش التهاب بازار خودرو را داشت که خودرو به‌صورت مداوم در بورس کالا عرضه شود؛ این را آقای فردین آقابزرگی یک کارشناس دیگر صنعت خودرو گفته است. او می‌گوید: اگر خودرو به‌صورت مداوم در بورس کالا عرضه نشود، نمی‌توان انتظار داشت که اقدام جدید دولت یعنی طرح فروش خودرو در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، بتواند سبب کاهش التهاب بازار شود.

مجلس موافق عرضه خودرو در بورس کالاست

آقای بهروز محبی نجم آبادی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس می‌گوید: با اجرای طرح عرضه در بورس، خودرو به صورت شفاف و با قیمت واقعی به بازار عرضه می‌شود. در این طرح از میزان سوداگری و دلالی‌ها کاسته می‌شود و دیگر اختلاف قیمت خودرو از درب کارخانه تا بازار را نخواهیم داشت.

آقای جعفر قادری یک عضو دیگر کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز گفت: با عرضه خودرو در بورس، امکان بروز دوباره رانت در بازار خودرو از بین می‌رود؛ زیرا تمام نقل و انتقالات و میزان خرید و فروش در بستر بورس کالا، شفاف و قابل رصد است.

به گفته او، به دلیل ساز و کار شفاف در بورس کالاست که باید اجازه داد تا عرضه خودرو در بورس، تقویت شده و توسعه یابد؛ چرا که خطا‌ها و اشتباهات نحوه عرضه خودرو، با ساز و کار بورس رفع می‌شود و مجلس از طرح عرضه خودرو در بستر بورس کالا حمایت می‌کند.

فعالان بازار سرمایه چه می‌گویند؟

در پی انتشار خبر  توقف عرضه خودرو در بورس کالا فعالان بازار سرمایه بیانه‌ای در این زمینه منتشر کردند.

در بخشی از این بیانه‌ای آمده است:

"در شرایطی که حرکت اخیر عرضه برخی خودرو‌ها در بورس‌کالا روزنه‌ای از سر و سامان دادن به این بازار و شفافیت آن و همچنین کوتاه شدن دست دلالان در این صنعت را می‌گشود، ناگهان وزارت صمت که خود را متولی صنعت خودرو می‌داند، در اقدامی غیرمنتظره و تعجب‌برانگیز که بیشتر نشان از حرکت در زمین بازی دلالان خودرو و فرار از شفافیت است، اقدام به لغو عرضه خودرو در بورس کالا نمود تا یک بار دیگر بر همگان روشن شود وزن منافع مافیای این صنعت بر صنعتگران و سهامداران ارجح‌تر است."

چند دقیقه قبل از اعلام توقف عرضه  خودرو در بورس کالا، معاملات در حال انجام بود.

آقای احمد بیات یکی از فعالان بازار سرمایه می‌گوید: اشخاص حقیقیِ فاقد کد بورس کالا، می‌توانستند به صورت غیرحضوری از طریق کارگزاری‌ها نسبت به اخذ کد اقدام کنند. بعد از فعال شدن کد معاملاتی، اشخاص باید یک حساب وکالتی نیز در یکی از بانک‌های طرف قرار داد بورس افتتاح و بعد، پیش پرداخت اعلام شده در آن حساب واریز  می‌شد. آن حساب به نام شخص صاحب کد بورس کالایی است، اما در اختیار بورس بوده و بورس کالا اجازه برداشت از آن حساب را داشت.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه، با گذر از مرحله فوق، نوبت خرید فرا می‌رسد؛ در این مرحله مشتری دسترسی برخط برای خرید خودرو را ندارد و باید سفارش را به کارگزار اعلام می‌کرد که این اعلام سفارش، به دو صورت الکترونیکی و حضوری امکان پذیر بود و در همان سفارش، فرد باید سقف قیمتی خودش را هم اعلام می‌کرد و کارگزار متناسب با سقف قیمتی مشتری وارد رینگ معاملاتی می‌شد.

آقای الیاس کردی کارشناس بازار سرمایه هم گفت: اگر مشکلی از بابت عرضه خودرو در بورس وجود نداشت، طبیعتا می‌توانست تاثیر خوبی در بازار داشته باشد و باعث شفافیت شود. به این شکل دیگر نیازی به برگزاری قرعه‌کشی و لاتاری نبود و مصرف‌کننده واقعی با قیمت تمام شده کارخانه، خودرو از بورس کالا خریداری کند.

پارسال آقای رضا فاطمی امین وزیر صمت اعلام کرد که بناست در سال ۱۴۰۱ تولید خودرو به قدری زیاد شود که دیگر این کالا از طریق قرعه‌کشی به دست مصرف کننده نرسد، اما وزارت صمت امسال از طرح جدید خود برای عرضه خودرو یعنی «فروش خودرو از طریق سامانه یکپارچه تخصیص خودرو» رونمایی کرد؛ طرحی در قالب همان روش قرعه کشی!

در اولین قرعه کشی خودرو در سامانه جدید که طبق اعلام وزارت صمت با هدف افزایش شفافیت ایجاد شد، پس از حدود ۳۰ ساعت تاخیر، اسامی برندگان اعلام شد، اما پس از این اعلام نتایج، گلایه برخی برندگان از تغییر نتیجه برنده شدنشان از حالت اصلی به رزرو، باعث شد تا رئیس سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، مجبور به اقرار درباره وجود نقص در این روش عرضه خودرو شود.

آقای صدیف بیک زاده گفته، در سامانه یکپارچه، نفر اصلی یا ذخیره بودن مشخص نشد و اطلاع‌رسانی نادرست از سوی برخی خودروسازان نیز، بر ابهامات دامن زد و نگرانی‌ها را دوچندان ساخت.

پیش از این اتفاقات، آقای سید احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی و سخنگوی اقتصادی دولت گفته بود: نگاه به بورس کالا به عنوان منطق تخصیص منابع در کشور است. بورس کالا باید بیشتر از این وزن گیرد و عرضه کالا‌هایی همچون خودرو در این بورس، به حذف رانت‌ها کمک می‌کند.

گزارش از کیمیا قلی پور و فائزه شعبانی