بازی سایه و سنگ در مریخ
برخی میگویند حیات فرازمینی آن‌قدر فرصت داشته تا دور از چشم ما تونل‌هایی در مریخ حفر کند و عدهای دیگر هم از دریچههایی به سکونتگاههای سری حرف میزنند.
مریخ است و مریخی‌هایش! بخشی مهمی از جذابیت کاوش‌ها در مریخ به جست‌وجوی نشانه‌ای از حیات در این سیاره وابسته است. البته این موضوع به طور کلی از اهداف جدی و مهم ساخت و ارسال کاوشگر‌های فضایی در سال‌های اخیر بوده‌است. تصور کنید با این همه شور و شوق و تلاش بشر، مریخ‌نورد کیوریاسیتی (Curiosity به معنی کنجکاوی) که چندسالی است در سیاره سرخ مشغول تحقیق و بررسی است، ناگهان عکس روبه‌رو را به زمین ارسال کند که گویی دریچههای را به زیر سطح مریخ نشان می‌دهد.
این عکس را که مریخ‌نورد کنجکاوی در هفدهم اردیبهشت ۱۴۰۱ ثبت کرده‌است، از چند روز پیش در فضای مجازی انتشار یافت و حالا موجی از اظهارنظر‌ها درباره لو رفتن پایگاه زمینیان در سیاره سرخ یا پایگاه موجودات فرازمینی در مریخ به راه افتاده‌است.
برخی میگویند حیات فرازمینی آن قدر فرصت داشته تا دور از چشم ما تونل‌هایی در مریخ حفر کند و عدهای دیگر هم از دریچههایی به سکونتگاههای سری حرف میزنند. پیش از این نیز عکسهای دیگری بوده که انتشارشان منجر به رواج داستانهای جالبی میان مردم شد، اما شایعه‌ها درباره این عکسها تا چه حد با واقعیت قرابت دارد؟
مریخ‌نورد کیوریاسیتی سال ۲۰۱۱ به فضا پرتاب شد و بعد از یک سال به مریخ رسید تا افق‌هایی تازه از سیاره سرخ را به ما نشان بدهد و وجود حیات احتمالی تک‌سلولی را در خاک قرمزرنگ این سیاره جستوجو کند. این مریخ‌نورد در سال‌های اخیر تصاویر جالبی از مریخ به زمین مخابره کرده‌است. عکسهای این کاوشگر و دیگر کاوشگر‌های فضایی از سطح سیاره‌ها و اقمارشان، ویژگی مشترکی دارد و آن هم اینکه برای مخاطب زمینی تداعی کننده تصویر‌های آشنایی است که در سیاره زمین و طبیعت پیرامونش میبیند. در واقع این به دلیل یکی از ویژگی‌های شناختی مغز ماست که وقتی به اجسام مختلف نگاه می‌کنیم، سعی داریم المان‌هایی آشنا در آن‌ها پیدا کنیم که برایمان معنا و مفهوم مشخصی دارند؛ به این پدیده شناختی مغز پاریدولیا (Pareidolia) گفته می‌شود؛ درست مثل زمانی که به ابر‌ها نگاه می‌کنیم و آن‌ها را به شکل گل‌کلم، خرگوش، چهره و ... می‌بینیم.
اگر دریچه نیست، پس چیست؟
در عکس بالا چه می‌بینید؟ دریچه های به جایی نامعلوم؟ محققان گروه کاوشگر کیوریاسیتی در ناسا معتقدند این عکس که به ورودی بیگانگان یا ورودی مریخیها معروف شده‌است، چیزی جز ساختاری طبیعی در عوارض سطحی مریخ نیست. نیل هاجسون، زمین شناس بریتانیایی که سال‌هاست عوارض سطح مریخ را مطالعه می‌کند، در مصاحبه با لایوساینس می‌گوید: «این تصویر شبیه یک ورودی به نظر میرسد، اما همه متخصصان این حوزه بر این باورند که این چیزی جز عارضه‌ای طبیعی در میان خاک و سنگ سطح سیاره نیست. شاید چهار میلیارد سال پیش در شرایط رسوبی، احتمالا رودخانه‌های در مریخ جریان داشته که در میان سنگها حفرههای این‌چنینی ایجاد کرده‌است.» یکی دیگر از احتمالات از نگاه هاجسون این است که «باد‌های مریخی لایه های سطحی را فرسایش دادهاند و چنین شکلی ایجاد کرده‌اند.» او می‌گوید: «این مناظر کاملا طبیعی است و اگر با دقت به صخره های زمینی هم نگاه کنید، شبیه آن‌ها را می‌بینید.»
نیکلاس منگولد، زمین شناس سیارهای از دانشگاه نانت فرانسه می‌گوید: «این نمیتواند تصویر یک دریچه باشد؛ اول این که ارتفاعش از یک متر هم کمتر است (حدود ۳۰سانتی‌متر) و دوم این که به دلیل باد‌ها و فرسایش خاکی که در مریخ رخ می‌دهد، دهانههای کم عمق این چنین در میان خاک و سنگ به وفور تشکیل میشوند. منگولد به شوخی یادآور می‌شود: «البته شاید برخی بگویند خب مریخی ها کوتاه قد هستند!»
نمونه این عکسها کم نیست؛ از دونات مریخی بگیرید تا زنی که تبدیل به سنگ شده و خرچنگ و قاشقی معلق. احتمالا با رسیدن عکسهای تازه از سیاره سرخ تعداد این عکسها و تفسیر‌های عجیب و غریب‌تر درباره آن‌ها هم بیشتر خواهدشد. انتشار هر یک از این عکسها داستانهای شبه‌علمی و خرافی زیادی را در شبکههای اجتماعی به دنبال دارد، اما هاجسون، زمین شناس انگلیسی معتقد است تصاویری که از مریخ‌نورد‌های کنجکاوی و استقامت به دست میآید بسیار کاربردی است؛ زیرا کمک می‌کند محققان، زمینشناسی مریخ را بهتر از قبل دنبال کنند و اطلاعات بیشتری از سطح سیاره به دست بیاورند. آن هم زمانی که مریخلرزههای زیادی در این سیاره ثبت شده و به‌طور واضح نشان می‌دهد این سیاره در حال تغییر و تحول است و سنگها و خاک آن بر اثر اتفاقات زمینشناختی که زیر سطح مریخ میفتد، حرکت می‌کند و تغییر شکل دارند. او می‌گوید: «ممکن است بسیاری از این تغییرات مستقیما محصول مریخ لرزهها نباشد، اما قطعا در طول زمان از همه این تحولات در سطح مریخ و لایههای زیرینش اثر می‌پذیرد.»
چهرهای نقاب کشیده در خاک
یکی از عکسهای عجیبی که سال‌های گذشته از مریخ منتشر شد، تصویر چهرهای در سطح خاک سیاره‌سرخ است. گویی انسانی در خاک مدفون شده و چهرهاش از میان خاک بیرون مانده‌است. پس از انتشار این عکس و داستانهای عجیب و غریبی که دربارهاش مطرح شد، کارشناسان تیمهای تحقیقاتی مریخ در ناسا، در مصاحبههای مختلفی اعلام کردند این عکس چیزی نیست جز سنگ عظیمی که سایهها روی آن خطوطی مثل چشم و بینی و دهان ایجاد کرده‌اند. این عکس را مریخ‌نشین وایکینگ سال ۱۳۵۵/ ۱۹۷۶ گرفته‌بود.
گلی در سیاره سرخ
«گل مریخی» عنوان عکسی بود که بهمن ۱۴۰۰ سر و صدای زیادی در شبکههای اجتماعی به پا کرد. این عکس از دو جنبه مختلف مورد توجه قرار گرفت؛ عدهای معتقد بودند مریخ‌نورد کیوریاسیتی نوعی گل خاص در مریخ را پیدا کرده و این یعنی در مریخ گیاه وجود دارد. عدهای دیگر میگفتند این عکسی است، که دستکاری شده و به شکل گل درآمده‌است. در حالی که عکس کاملا واقعی بود، اما پژوهشگران تیم مریخ‌نورد کیوریاسیتی گفتند طبق بررسی صورت گرفته، این سازند معدنی است که به‌دلیل رسوب مواد معدنی ایجاد شده است.
استخوان مشکوک
سال ۲۰۱۴ عکس جالب دیگری را مریخ‌نورد کنجکاوی به زمین ارسال کرد که چیزی شبیه استخوان را در لابلای خاک سرخ مریخ نشان میداد. پس از آن هم گمانهزنیهایی درباره وجود موجودات زنده بزرگ در این سیاره شدت گرفت، اما باز هم تحقیقات بیشتر و بررسی همه‌جانبه عکسها نشان داد این هم سنگی بوده‌است که بر اثر فرسایش خاک و آب در دورانی که مریخ آب مایع داشته‌است به این شکل در آمده و ارتباطی با استخوان بدن انسان ندارد. فرسایش خاک اشکال عجیبی را پدید می‌آورد که نمونه‌های زیادی از آن را در زمین نیز می‌بینیم.
درختان در میان تپهها
یکی از عکسهای قدیمی که حاشیههای زیادی به دنبال داشت به فروردین سال ۸۷ بازمیگردد؛ عکسی که مدار گرد شناسایی مریخ (MRO) ثبت کرد، تصویری است شبیه یک تابلوی نقاشی که منظرهای در دوردست را نشان می‌دهد که پر از درخت است. این پدیده با فرارسیدن فصل بهار در قطب شمال سیاره سرخ اتفاق میفتد؛ یعنی زمانی که یخهای دیاکسیدکربن زیر نور خورشید ذوب می‌شود و روی تپهها جریان پیدا می‌کند و نمایی تیره رنگ و با شکلهای کشیده به شکل درخت می‌سازند.
منبع: جام جم
