حوزه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری این هفته با اخبار متنوع و بیشماری روبه رو بود که خلاصهای از آن را میتوانید در زیر دنبال کنید.
هدف اصلی علم رفع مشکلات جامعه است
حمیدرضا طیبی رئیس جهاددانشگاهی در مراسم اختتامیه شانزدهمین دوره طرح ملی ایران مرز پرگهر گفت: نیروی انسانی توسعه یافته از عوامل مهم توسعه و پیشرفت کشور است.
طیبی گفت: بحث خودباوری و مجهز شدن به صلاح امن و فناوری از شاخصهای مهم تربیت نیروی انسانی است.
به گفته رئیس جهاددانشگاهی، بحث خودخوری بسیار مهم است و باعث میشود تا به صلاح خودباوری مستقل شویم و مشکلات کشور را خودمان حل کنیم.
طیبی گفت: دانشجویان قبل از انقلاب با عدم خودباوری در کشور مواجه شده بودند و با توسعه علم و فناوری به اقتدار سیاسی و علمی و نظامی و فرهنگی رسیدیم.
به گفته او، ایحاد خودباوری در نسل جوان از دغدغههای ماست تا در حوزه فنی، مهندسی، کشاورزی، شناختی، علوم انسانی پیشرفت کنیم. یکی از علل تشکیل جامعه روستایی در سال ۵۹ این بود تا سازمان ملی تشکیل شود.
رئیس جهاد دانشگاهی ادامه داد: هدف اصلی علم حل مشکلات جامعه بشری در کشور است و توسعه علمی و فناوری از اهداف اصلی ما در نظر گرفته شده است.
ضرورت استفاده از ظرفیت دانشآموختگان دکترا در فعالیتهای پژوهشی
پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم در پنجاه و ششمین نشست معاونان پژوهش و فناوری دانشگاهها، پژوهشگاهها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی کشور با موضوع برنامههای اجرایی تحقق فرمان مقام معظم رهبری در سال پیشرو گفت: در همه جای دنیا استفاده از ظرفیت دانش آموختگان دکترا در قالب دوره های پسا دکترا یک اصل پذیرفته شده و جاری است. ما نیز در کشور خود نباید از این ظرفیت غافل شویم چرا که تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاهها و کادر پژوهشی دانشگاه ها تقریباً ثابت است. در حالی که نیازهای پژوهشی کشور همه ساله رو به افزایش است. در چنین حالتی تنها امکان مناسب و مطلوبی که برای ادامه فعالیتهای پژوهشی وجود دارد ایجاد دوره های پسا دکترا است که در این زمینه وزارتعلوم برنامه جدی دارد و آیین نامهها و بخشنامههای جامعی با همکاری معاونتهای آموزشی و فناوری در حال تدوین است.
صالحی افزود: برنامههای کلان معاونت پژوهشی شامل ایجاد مرجعیت علمی، افزایش اثربخشی پژوهشها، تقویت دیپلماسی علم و فناوری، نگاشت ظرفیتها و توانمندیهای کشور، اثربخشی و ماموریتگرایی در پژوهشهای علوم پایه، انسانی و اجتماعی و ترویج و فرهنگ سازی علم و فناوری است.
او تاکید کرد: نظام نوآوری، نظامی پیوسته است و هیچ حلقهای را نمیتوان نادیده گرفت ولی میتوانیم حلقههای آن را بومیسازی کنیم.پژوهشهای بنیادین تا سطح آمادگی (TRL) های یک تا چهار باید در دانشگاهها انجام شود. بنابراین تحقیقات بنیادین و کاربردی وظیفه دانشگاههاست. نوآوری از تحقیقات بنیادین شروع شده و به تحقیقات کاربردی و بعد تولید محصول میرسد.
صالحی گفت:ضریب تبدیل پژوهشهای بنیادین به فناوری مناسب نیست و باید ضریب تجاریسازی را بالا ببریم.
به گفته معاون پژوهشی وزیر علوم هر چه پژوهشهای دانشگاهی مسالهمحورتر باشد، تجاریسازی بیشتر میشود و موفقتر خواهد بود.
معاون پژوهشی وزیر علوم ادامه داد: تعداد اعضای هیأت علمی و حتی نیروهای پژوهشی در کشور ما و حتی در دنیا تقریباً ثابت شده اما نیازهای ما در پژوهش و فناوری اضافه میشود؛ بنابراین باید از ظرفیت تحصیلات تکمیلی استفاده کنیم.
وی گفت: در آمریکا سال ۲۰۲۰، حدود ۶۵ هزار و ۶۸۱ نفر دانشجوی پسادکتری، ۲۹ هزار و ۶۶۱ نفر دانشجوی دکتری، ۲۸۳ هزار و ۳۳۵ نفر دانشجوی دکتری وجود داشتهاند؛ یعنی به ازای هر ۴۰۳ دانشجوی دکتری یک پژوهشگر پسادکتری در این کشور وجود داشته است.
صالحی اظهار کرد: این آمار در ایران در سال تحصیلی ۹۸-۹۹ شامل ۱۵۰ هزار دانشجوی دکتری بوده که ۱۵ هزار نفر دانش آموخته شدهاند. همچنین فقط حدود ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفر جذب هیأت علمی میشوند. بنابراین باید از ظرفیت تحصیلات تکمیلی بیشتر استفاده کرد.
او گفت: باید سعی کنیم سهم پژوهش را که اکنون کمتر از نیم درصد از کل تولید ناخالص داخلی است به ۴ درصد برسانیم.
توسعه دانش بنیان ها در گروی توجه به امکانات آزمایشگاهی
علی خیرالدین گفت: تولید باید مبتنی بر نیاز کشور باشد و هر تولیدی فایده نخواهد داشت.
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم می گوید: شرکت های دانش بنیان نیازمند اعتماد صنایع هستند و اقتصاد دانش بنیان نیازمند حکمرانی دانش بنیان خواهد بود.
او می گوید انجام این روش باعث می شود تا قیمت تمام شده محصول کاهش یابد و کیفیت و بهره وری به تبع آن افزایش پیدا کند.
فعالان شرکت های دانش بنیان می گویند که برای رفع مشکلات خود تاکنون هیچ حمایتی از مدیران ارشد نداشته اند و آنها معتقد هستند که پیشرفت و توسعه دانش بنیان ها در گروی توجه به بودجه استارت آپ ها است.
خیرالدین گفت: ایده پس از خلق باید در آزمایشگاه به نمونه تبدیل شود که در این زمینه امکانات آزمایشگاهی به شدت کمی داریم.توجه و حمایت محصولات دانش بنیان از الزامات ضروری برای دستیابی به اقتصاد دانش بنیان محسوب می شود.
تاکنون ۳ هزار دانشجوی ایرانی مقیم خارج به کشور بازگشته اند
سورنا ستاری هم اکنون در برنامه «دیپلماسی علم و فناوری؛ فرصتها، چالشها، راهکارها» که در دانشگاه شهید بهشتی در حال برگزاری است، گفت: یک زمانی وقتی صحبت از دیپلماسی علمی و فناوری میشد؛ نمیدانستم از چه موضوعی صحبت میشود.
او با بیان این که میبینیم برداشت همه ما در بحث دیپلماسی علمی و فناوری یکی نیست گفت: باید در این خصوص صحبت و مذاکره شود تا به یک نتیجه مشخص برسیم.
به گفته معاون علمی و فناوری بخشی از صحبتهای در زمینه دیپلماسی علمی و فناوری با رؤسای دانشگاه ها است.
او در خصوص فعالیت معاونت علمی و فناوری در زمینه دیپلماسی علمی و فناوری گفت: ما از ابتدای فعالیتمان در معاونت علمی روی بازگشت محققان کار کرده ایم؛ تا الان سه هزار نفر از دانشجویان مقیم کشورهای خارجی که ۴۵۰ نفر از این تعداد در دانشگاههای برتر دنیا درس خوانده اند به کشور بازگشته اند.
ستاری با اشاره به سفرهای رئیس جمهور قبلی به نیویورک گفت: در آن زمان وقتی رئیس جمهور به نیویورک سفر میکرد، من هم با ایشان همراه بودم و در یک سفر پنج روزه جلسات مختلفی را برگزار میکردیم؛ ۷۰ جلسه طی پنج روز برگزار میشد تا بتوانیم برنامه بازگشت محققان از این کشور را به خوبی اجرایی کنیم.
معاون علمی و فناوری با بیان این که هیچ کس در آن کشور ویزا نداشت، گفت: کشورهای دیگری چون انگلیس و … نیز ویزا نداشتند.
وی با اشاره به همکاریها با نماینده آلمانی گفت: زمانی که آلمانیها به کشور ما آمدند به تفاهم نامه منعقد شده در سال ۵۶ اشاره کردند؛ در حالی که با حضور آنها در کشور بین روسای دانشگاهها دعوا بود که بتوانند با نماینده آلمانی به گفت و گو بپردازند.
ستاری با تاکید بر این که وقتی یک هیئت درجه سه به کشورمان میآمد، دانشگاهها برای دعوت از این هیئت نیز دعوا میکردند، گفت: این همان دیپلماسی علمی است. ما روی بازگشت دانشجویان ایرانی غیرمقیم برنامهای را اجرایی کردیم که به نظرم این درستترین برنامه بود و به راحتی از این پتانسیل استفاده کردیم؛ زیرا این که بخواهیم دانشجویی را به خارج از کشور بفرستیم و بعد از ۱۰ سال نتیجه مطالعات آن را بچشیم خیلی زمان بر است.
ستاری با اشاره به فعالیتهای معاونت علمی در حوزه دیپلماسی علم و فناوری گفت: ما توانستیم ارتباطات خوب فناورانهای را با روسیه و چین فراهم کنیم تا بتوانیم بیش از گذشته محصولات فناورانه شرکتهای دانش بنیان را به مرحله صادرات برسانیم.
وی با بیان این که۶۰ الی ۷۰ پروژه فناورانه با چین در حال اجرا هستند، گفت: در موضوع دیپلماسی علمی و فناوری چه بخواهیم چه نخواهیم دانش بنیانها تاثیرگذارند. مخصوصاً این شرکتها و فناوریهای آنها از بحثهای جدی کشور محسوب میشوند و میتوانند همه چیز را متحول کنند.
به گفته وی، چنین تحولاتی در دانش بنیانها باید در دیپلماسی علمی و فناوری باشند.
راه اندازی خانههای نوآوری برای افزایش صادرات
ستاری با بیان این که معاونت علمی خانههای نوآوری را برای افزایش صادرات محصولات دانش بنیان در کشورهای مختلف از جمله کنیا، روسیه، سوریه، ترکیه و … راه اندازی کرد، گفت: در حال حاضر ۷۰ استارت آپ در خانه نوآوری مستقر در کنیا فعالیت میکنند و بسیاری از محصولات و تجهیزات ساخته شده دست متخصصان در این خانه به معرض نمایش گذاشته شده اند.
معاون علمی و فناوری با بیان این که دو بیمارستان را قرار است به یکی از این خانههای نوآوری که ساخته دست محققان شرکتهای دانش بنیان است ببرند، گفت: ما در شرق آفریقا حتی صد ایرانی هم نداریم و اکثر ایرانیها به آمریکای شمالی و اروپا میروند. از آن جایی که ساختار کشور کنیا صادراتی است، لازم است با چنین کشورهایی ارتباط بگیریم.
رئیس بنیاد ملی نخبگان گفت: همه کتابهای ما در دوران تحصیل ترجمه شده بودند، اما اکنون به مرحلهای رسیده ایم که تجهیزات آزمایشگاهی ایرانی در بسیاری از دانشگاههای خارجی مستقر هستند. به طوری که میتوان گفت ۹۵ درصد تجهیزات آزمایشگاهی را محققان خودمان ساخته اند و آنها را صادر کرده ایم.
ستاری با بیان این که تمرکز ما برای صادرات به کشورهای CIS آسیای جنوبی، آسیای شرقی و آفریقا است، گفت: صادرات به اروپا راحت نیست و برای دریافت تاییدیهها شاید ۱۰،۱۲ سال زمان نیاز باشد.
معاون علمی و فناوری با تاکید بر این که ما باید به یک اجماع در کشور در حوزه دیپلماسی علمی و فناوری نیاز داریم، گفت: مشکلات ما زیاد است؛ از آن جایی که کشور ما وارداتچی بوده و نفت میفروخته باید بیش از گذشته به دیپلماسی علمی و فناوری توجه کنیم.
ستاری با اشاره به یکی از چالشها در زمینه دیپلماسی علمی و فناوری گفت: کشور ما مهاجرپذیر نیست و باید به این موضوع توجه ویژهای شود؛ زیرا بسیاری از متخصصان که خواستار فعالیت در کشور ما هستند برای دریافت مجوزهایشان باید دوندگی کنند.
بیش از ۳۵ درصد اسناد علمی ایران بین المللی هستند
محمد علی زلفی گل گفت: در بحث پژوهشی دانشجویان ارشد و دکتری ایرانی در سال ۲۰۲۱ بیش از ۷۶ هزار سند علمی بین المللی منتشر کرده اند.
او میگوید که حس خودباوری در بین جامعه فرهیخته دانشجویی وجود دارد و این امر کمک کرده است تا دانشجویان به صورت بین المللی نتایج پژوهشی خود را منتشر کنند.
وزیر علوم گفت: در بعد پژوهشی دانشمندان و اعضای هیئت علمی کشور میتوانند به دانشجویان حس خودباوری و هویت مداری را منتقل کنند و به آنها بفهمانند که میتوان مرزهای علمی را شکافت و افقهای جدید علم را کشف کرد.
او میگوید: رتبه اول علمی ایران در منطقه نشان میدهد که در ایران خیلی از جنبهها و مرجعیتهای علمی را داریم و بیش از ۳۵ درصد از ۷۶ سند علمی کشور که سال گذشته در ابعاد بین المللی منتشر شده با مشارکت بین المللی بوده است.
وزیر علوم گفت: دانشمندان بین المللی دانشمندان داخل کشور را به رسمیت شناخته اند که حاضر شده اند مشارکتهای بین المللی خود را با ایران ادامه دهند.