ایل بزرگ قشقایی یکی از دو ایل بزرگ و کهن سرزمین ایران است که بیشتر مردمان آن در استان فارس ساکن هستند. بسیاری از آن ها هنوز کوچ می کنند و در اوایل بهار از ییلاق به قشلاق می روند و در اواخر تابستان بر می گردند و برخی نیز یکجا نشین شده اند.

قشقایی‌ها ترک تبار و ترک زبان هستند، اما ترکی قشقایی آمیخته به فارسی است و همه آن ها فارسی را خوب می‌دانند و صحبت می کنند و قومی دلیر و غیرتمند که به گواهی تاریخ، برای دفاع از وطن و غیرت و شرف میهن، فداکاری های بسیاری کرده اند و خون های زیادی تقدیم کرده اند.

جمعیت ایل قشقایی نزدیک به ۳۰ هزار خانوار و حدود ۱۵۰ هزار نفر است و از پنج طایفه بزرگ دره‌شوری، شش بلوکی، کشکولی بزرگ و کشکولی کوچک و قراچه،فارسیمدان و عمله تشکیل شده است.

سازمان ایل قشقائی به ترتیب از فرد تا ایل به صورت زیر است: نفر، خانوار، ایشوم، تیره، طایفه، ایل، در مناطق و نواحی سمیرم، دامنه کوه دنا، سرحد چهاردانگه، کامفیروز، کاکان، پیرامون شهر‌های آباده، شهرضا، اردکان، کوهمره و کرانه‌های خلیج فارس و بهبهان، ماهور میلاتی، کازرون، فراشبند، قیر و کازرین، خنج، افزر، خشت، فیروزآباد، خواجه‌ای، دشتی و دشتستان، بسته به فصل و موقعیت زمانی می‌توان قشقایی‌ها را یافت.

چادر‌های ایل بوهون را از موی بز و به رنگ سیاه می‌بافند. این چادر‌ها به شکل مستطیل است و شامل سقف، لتف‌های اطراف چادر، تیرکها، بندها، میخ‌های چوبی و نی چی می‌شود.

پوشاک زنان قشقایی بسیار زیبا و دیدنی است و از چهار یا پنج دامن چین دار که تنبان یا زیر جامه نامیده می‌شود تشکیل شده و پیراهنی یقه بسته و آستین بلند تا ساق پا که در دو طرف پائین چاک دارد و روی دامن‌ها قرار می‌گیرد.

دامن‌ها را روی هم می‌پوشند و هر کدام از آن‌ها از ۱۲ تا ۱۴ متر پارچه دوخته می‌شود و دامن‌های رویی از پارچه‌های بهتر مانند مخمل یا زری و تور است و در پایین حاشیه یا تزئین دارد.

روی پیراهن آرخالق کوتاهی با آستین سنبوسه‌ای می‌پوشند که از زری گلدار یا مخمل است.

بر دو گوشه کلاهچه سه گوشی از جنس آرخالق کش می‌اندازند و پس از آنکه آن را سر گذاشتند کش را به زیر می‌آورند و مو‌ها را دور کش می‌پیچند و روی کلاهچه چارقد تور یا زری سه گوش بزرگی سر می‌کنند و آن را با سنجاقی محکم زیر گلو می‌بندند و روی آن را از قسمت جلوی سر و بالای پیشانی دستمال کلاغی رنگی می‌بندند و کلاغی را از پشت سر گره می‌زنند و قسمت زیادی آن را از پشت آویزان می‌کنند. وجه تمایز زنان قشقایی چتر زلف ویژه آن‌ها است.

زیور زنان گلوبند زرین یا اشرفی همراه با دانه‌های میخک خوشبو و همچنین النگو و دست بند طلا است.

لباس مردان کت و شلوار بوده و آرخالق آستردار بلندی است که تا مچ پا می‌آید و آستین بلند و گشاد و چاک دار دارد و ساده یا گلدار است و بر روی آرخالق (در قسمت کمر) شال پهنی می‌بندند و کلاه دو گوشی از جنس کرک شتر به سر می‌گذارند.

کلاه دو گوشی ویژه قشقایی‌ها است و پیر و جوان، بزرگ و کوچک به این کلاه علاقه خاصی دارند.

چُقِّه  ویژه جنگ و شکار مردان قشقایی بوده  که دارای پوششی جلو باز، آستین دار سفید رنگ و نازکی بوده که بلندی آن تا زانو می‌رسد و در پشت بند رنگینی قرار دارد که زِنْهارِه نامیده می‌شود و دو سر آن منگوله زیبایی دارد و کفش آن‌ها گیوه ملکی است.

قشقایی‌ها مردمانی سرخوش و دلشاد و اصیل هستند و به جشن، پاکوبی و رقص بسیار علاقمندند و از اندوه و سوگواری گریزان هستند و در تمام سال تنها در ده روز آغاز ماه محرم، سوگواری می‌کنند.

در جشن‌ها و عروسی‌ها رقص گروهی قشقایی‌ها زیبا و جالب است.

در این جشن‌ها مهمانان هر یک دو دستمال در دست می‌گیرند و پیرامون یک دایره بزرگ می‌ایستند و با آهنگ سرنا و دهل دستمال‌ها را تکان می‌دهند و با حرکات موزون پیش می‌روند.

چوب بازی یا ترکه بازی نیز یکی دیگر از آداب و رسومی است که مردان قشقایی در عروسی‌ها به آن می‌پردازند و دوتا دو تا و به نوبت با چوب‌های کوتاه و بلندی که در دست دارند به آهنگ ساز و دهل با یکدیگر می‌رقصند و مبارزه می‌کنند.

در مراسم جشن و عروسی، زنان و مردان قشقائی، آداب و رسوم بسیار زیبا و جالبی دارند که حاکی از اصالت و محبت این مردم پاک است.

بیشتر قشقایی‌ها، مردمانی بلندقامت و خوش صورت و دلاورن و چهره آن‌ها گندمگون و چشمانشان سیاه یا میشی و مویشان مشکی است و در میان طایفه فارسیمدان و دره شوری گروهی سفید پوست با موی زرد یا بور نیز دیده می‌شوند.

برای دیدن تنوع رنگ و شادابی و زیبایی و هماهنگی رنگ ها، پیشنهاد می‌کنم که به یک عروسی قشقایی بروید و سادگی، زیبایی و اصالت را یکجا تجربه کنید.

منبع: فارس