با شنیدن کلمه جهاد شاید اولین فکری که به ذهنمان خطور کند جنگ باشد، اما اگر کمی به مفهوم آن فکر کنیم متوجه خواهیم شد که همه جنگ‌ها و مخالفت‌ها از نوع تفکر افراد ریشه می‌گیرد، سرمنشاء تمامی جنگ‌ها از نوع تفکرات آدم هاست. حال با وجود کلمه‌ای مانند جهاد که به معنای کوشیدنِ همراه با فداکاری در راه خدا با جان، مال و دیگر داشته‌های انسانی است، به جنگ‌ها و مبارزاتی که با هدف گسترش اسلام و یا دفاع از آن انجام می‌شود، جهاد می‌گویند. مقام معظم رهبری هم در چند ماه اخیر بر جهاد تبیین تاکید کرده اند و آگاهی بخشی را برای همه افراد جامعه لازم دانسته اند.

در این زمینه گفت‌وگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین محمد مهدی ایمانی پور رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی را می‌خوانید.

چنانچه در خصوص شعار سال و نسبت آن با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نکته‌ای دارید، بفرمایید.

امیدوارم در سالی که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان «تولید؛ دانش بنیان و اشتغال آفرین» نامگذاری شده است، فارغ از نگاه‌های سطحی، شاهد شکل گیری اقداماتی عملی جهت وصول به نتیجه مورد انتظار معظم له باشیم و این شعار، به سرمشق و نقطه آغازی جهت پیشرفت و تعالی نظام و ملت عزیزمان در عرصه‌های مختلف افتصادی، فرهنگی و سیاسی مبدل گردد. پر واضح است که پیشرفت و توسعه فراهم نمی‌شود مگر آنکه هر کس در  جایگاه خود در چارچوب این شعار، تلاشی سازنده، داشته باشد.

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بر این باور است که با یک هدف گذاری صحیح و در چارچوب "دیپلماسی فرهنگی دانش بنیان"، می‌توان به توسعه صادرات محصولات و خدمات فرهنگی در عرصه بین المللی کمک کرد و اگر این مهم محقق شود عملا کارآفرینی در حوزه کنشگران فرهنگی، محقق می‌گردد.

چگونه می‌شود در عرصه جهاد تبیین اثرگذار بود؟

«جهاد تبیین» موضوعی است که ماه‌های اخیر در بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بار‌ها مورد تأکید قرار گرفته است. ایشان «جهاد تبیین» را در قالب یکفریضه ترسیم و تشریح فرموده اند. به عبارت بهتر، ما در اینجا از یک اقدام اداری یا حتی یک اقدام شایسته، سخن نمی‌گوییم، بلکه از فریضه‌ای قطعی سخن می‌گوییم که وجوب آن بر هر نهاد، ارگان و فرد دغدغه مندی که دل در گرو اسلام و گفتمان انقلاب دارد غیر قابل انکار است.

تبیین حقایق موجود و ایستادگی در برابر انحرافاتی که مانع از مشاهده و درک حقیقت می‌شود، به معنای خلع سلاح دشمنان در میدان جنگ نرم خواهد بود. بر خلاف آنچه بعضاً تصور می‌شود، قرار نیست در عرصه جهاد تبیین، ما تلاشی نسبت به کنش دشمنان داشته باشیم و واکنش خود را نسبت به آن کنش و اقدام ترسیم کنیم. بلکه در عرصه جهاد تبیین، باید بیشتر کنشگر باشیم. در این خصوص لازم است در عین شناخت ماهیت دشمن و ابزار‌های آن در میدان جهاد تبیین و مهار و تحدید آنها، لحظه‌ای از اصل "کنشگری در عرصه تبیین" غافل نشویم. این یک حقیقت است که افکار عمومی دنیا تشنه شنیدن و تبیین بسیاری از حقایق و الگوواره‌های دینی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است که با باور‌های برخاسته از لیبرال دموکراسی همخوان نیست. پیام‌هایی که با فطرت پاک بشری انطباق داشته و از ایران اسلامی مخابره می‌شود.

استقبال جوانانی که در جریان ارسال نامه‌ رهبر معظم انقلاب اسلامی به جوانان اروپایی و آمریکا قرار گرفتند، به وضوح نشان داد که زمینه‌های مساعد و بسیار مناسبی دراین خصوص وجود دارد. جهاد تبیین، سنخیتی با "انفعال" یا " واکنش محض" ندارد، بلکه "پویایی" و " کنشگری" نیروی محرکه آن محسوب می‌شود.

جهادگران عرصه تبیین با چه مخاطبانی مواجه هستند؟ 

از بعد فرهنگی، ما با دو نوع مخاطب در عرصه جهاد تبیین مواجه هستیم. یکی مخاطبان داخلی و دیگری، مخاطبان بین المللی. بدیهی است که جهاد گران عرصه تبیین، باید در قبال هر یک از این دو، قواعد، مجاری، چارچوب ها، اصول و ابزار‌های متناسب و موثر را در نظر بگیرند. مخاطبان عرصه جهاد تبیین در دیگر نقاط دنیا، حکم جامعه هدف ما را در آن سوی مرز‌ها دارند. بسیاری از این افراد، نه تنها اسیر قرائت معکوس و دروغین بسیاری از رسانه‌ها و دولت‌های غربی در قبال اسلام، انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی هستند، بلکه نسبت به مبانی و بدیهیات دینی، فرهنگی و تاریخی غنی کشورمان کمترین آشنایی و شناختی ندارند. بنابراین، اقدامات ما باید در حوزه‌های شناختی و عملیاتی، جامع و فراگیر باشد. ارائه قرائتی از اسلام که فاقد جامعیت است و پاسخگویی نیاز‌های دنیای معاصر نبوده و ابعاد سیاسی و اجتماعی اسلام را به درستی معرفی نمی‌کند، نسخه شفا بخشی برای عصر حاضر نخواهد بود.

چه نیاز‌هایی برای فراگیر شدن جهاد تبیین در جامعه می‌بینید؟

در پاسخ به این سوال باید تاکید کنم که ما اکنون در میانه میدان نبرد با دشمنان قرار داریم و به تعبیر مقام معظم رهبری "مستکبران جهان، در سنگین‌ترین جنگ نرم تاریخ با ملت ایران درصددند کسانی را که عنوان، امکان و احیاناً سوادی دارند اغوا کنند تا آنها، توده‌های مردم را بفریبند و از حقیقت و واقعیت دور سازند. "

تلاش جدی، پرحجم و همه جانبه دشمنان انقلاب اسلامی ما را به جهادی فراگیر و جمعی رهنمون می‌سازد. نهاد‌ها و سازمان‌های فرهنگی، دینی و تبلیغی گرچه موظفند با تمام توان و تمام قد وارد این نبرد شوند، ولی واقعیت این است که موفقیت در این عرصه وابسته به مشارکت جمعی جبهه فرهنگی انقلاب است.

آحاد مردم هریک به قدر توان خود می‌بایست در این جهاد همگانی مشارکت نمایند. در عرصه جهاد تبیین، باید رصد دائمی و مستمری در قبال رویکرد و نقشه جنگ فرهنگی –اعتقادی دشمنان صورت داد و بر اساس این رصد هوشمندانه، کنشها، واکنش‌ها و نسبت میان این دو را تنظیم نمود. نمی‌توان بدون شناخت محیط و بستری که جهاد تبیینی در آن صورت می‌گیرد، نقشه دشمنان، نقاط قوت و ضعف خود و رقیب و ابزار‌های دخیل در این مواجهه، موفقیتی در این عرصه به دست آورد. بنابراین، آگاهی و شناخت مهم‌ترین مولفه و پیش شرط موفقیت ما در عرصه جهاد تبیین محسوب می‌شود. بدیهی است برای تاثیر و نتیجه بخش بودن پیام در اذهان مخاطبان می‌بایست از منطق جذاب و تأثیر گذار بر دیگر ملت ها، بهره گرفت. در این صورت است که ما توانسته ایم پیام خود را منتقل و  تثبیت کنیم. پس می‌توان در یک جمع بندی کلی، سه مرحله را برای جهاد تبیین در نظر بگیریم: "شناخت مسئله و شبهه"، "انتقال حقایق و پاسخ مناسب با فهم مخاطب "و "تثبیت حقایق در اذهان و قضاوت مخاطبان".

 آیا جهاد تبیین نیاز به صرف هزینه‌های کلان دارد یا نیاز به رشد و تقویت فکری مبلغین و رسانه‌ها برای اثر گذاری بر مردم؟

وقتی موضوع اختصاص بودجه‌ای کلان برای جهاد تبیین در مجلس شورای اسلامی مطرح شد، مقام معظم رهبری این کار را تقبیح فرموده و اظهار داشتند که با این شیوه برخورد با مسائل موافق نیستند و تجربه گذشته نیز نشان داده که این بودجه‌ها غالباً هدر می‌رود. در نگاه رهبری مسئله بصیرت نخبگان دانشگاهی و حوزوی از یک سو و به‌روزرسانی ابزار‌ها در جنگ نرم را از سوی دیگر، شرط موفقیت درجهاد تبیین می‌دانند. البته باید توجه داشت که امروز دشمنان رو به جنگ ترکیبی با کشورمان آورده اند. آن‌ها می‌گویند باید از هر فرصت و زمینه‌ای برای آسیب زدن به حرکت رو به جلوی ذاتی و اکتسابی انقلاب اسلامی ایران استفاده کرد. در این جنگ ترکیبی، ما شاهد هم پوشانی حوزه‌های نبرد دشمن با یکدیگر هستیم. امروز نمی‌توان بدون آنکه شناختی نسبت به ابعاد جنگ فرهنگی دشمنان داشت، جنگ اقتصادی یا سیاسی آن را مورد واکاوی قرار داد.

توجه همزمان به همه مولفه‌های جنگ تحمیلی دشمنان، قدرت تاثیرگذاری ما در عرصه جهاد تبیین و تثبیت پیام‌های انقلاب اسلامی در ذهن و ضمیر مخاطبان را افزایش خواهد داد. رشد و نگاه نو و روزآمد رسانه‌ها، سخن آن‌ها بر روی افکار عمومی را تاثیرگذارتر خواهد کرد. در عرصه جهاد تبیین، نمی‌توان از رجحان یک حوزه بر حوزه دیگر سخن به میان آورد. این هنر و توان ماست که بتوانیم تمامی ظرفیت‌های کشور را در چارچوب جهاد تبیینی تجمیع و آن‌ها را به سوی نقطه نهایی، یعنی تثببیت گفتمان انقلاب اسلامی در جهان سوق دهیم.

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی چه برنامه‌هایی برای اهداف جهاد تبیین در نظر دارد؟

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در عرصه جهاد تبیین می‌تواند دو نقش را ایفا کند که هر دوی آن‌ها لازم خواهد بود؛ نخست اینکه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و نمایندگان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور به عنوان دیده بانان هوشمند و صدیق نظام، در رصد و شناخت همه جانبه شبهات و مخاطبان عمومی و اختصاصی انقلاب اسلامی ایران در جهان و متعاقبا انتخاب ابزار مناسب جهت انتقال پیام‌های تبیینی و در نهایت تثبیت آنها، نقش محوری و بسزایی ایفا می‌کنند. "دشمن شناسی"و " مخاطب شناسی" مقدمه‌ جهاد فرهنگی است و رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به عنوان سربازان خط مقدم نبرد فرهنگی از همه مجاری و ظرفیت‌های خود در این عرصه (جهاد تبیینی) استفاده می‌کنند.

اما در اینجا می‌توان یک نقش آفرینی دیگر نیز برای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی متصور بود و آن، نقش هماهنگ کننده است. در اینجا، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به عنوان قرارگاه جهاد تبیین در خارج از کشور، به خوبی می‌تواند در عرصه جهاد تبینی، نقش نقطه اتصال و هماهنگ کننده نهاد‌ها، افراد و سازمان‌های حاضر در این عرصه حساس را ایفا کند. این نقش آفرینی، به دلیل جایگاهی که فرهنگ در عرصه جهاد تبیین دارد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سازمان فرهنگ و ارتباطات در تشریح ماهیت جنگ فرهنگی دشمنان و نیاز‌ها و دغدغه‌های مخاطبان (بر اساس هر حوزه جغرافیایی و فرهنگی)، نقش یاری دهنده سایر اضلاع و اجزای عرصه جهاد تبیین را ایفا می‌کند.