با توجه به کلمه جهاد شاید اولین فکری که به ذهنمان خطور کند جنگ باشد اما اگر کمی به مفهوم آن فکر کنیم متوجه خواهیم شد که همه جنگ‌ها و مخالفت‌ها از نوع تفکر افراد ریشه می‌گیرد، سرمنشاء تمامی جنگ‌ها از نوع تفکرات آدم هاست. حال با وجود کلمه‌ای مانند جهاد که به معنای کوشیدنِ همراه با فداکاری در راه خدا با جان، مال و دیگر داشته‌های انسانی است، به جنگ‌ها و مبارزاتی که با هدف گسترش اسلام و یا دفاع از آن انجام می‌شود، جهاد می‌گویند. اکنون نیز مقام معظم رهبری بر جهاد تبیین تاکید کرده اند و آگاهی بخشی را برای همه افراد جامعه لازم دانسته اند.

در این زمینه گفت‌وگوی ما با حجت الاسلام والمسلمین اسماعیلی کارشناس مذهبی را می‌خوانید.

جهاد در اسلام چه معیار‌ها و ملاک‌هایی دارد؟

با توجه به آیه ۲۴ سوره توبه ملاک و معیار‌هایی در باب اهمیت جهاد وجود دارد که ۸ چیز را این آیه در مقابل ۳ چیز قرار می‌دهد. آیه می‌فرماید که: قُلْ إِنْ کَانَ آبَاؤُکُمْ وَأَبْنَاؤُکُمْ وَإِخْوَانُکُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ وَعَشِیرَتُکُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّىٰ یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ ۗ وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ

(ای رسول ما امت را) بگو که اگر شما پدران و پسران و برادران و زنان و خویشاوندان خود و اموالی که جمع آورده‌اید و مال‌التجاره‌ای که از کسادی آن بیم‌ناکید و منازلی را که به آن دل خوش داشته‌اید بیش از خدا و رسول و جهاد در راه او دوست می‌دارید، منتظر باشید تا خدا امر خود را جاری سازد (و اسلام را بر کفر غالب و فاتح گرداند و شما دنیاطلبان بدکار از فعل خود پشیمان و زیانکار شوید) و خدا فسّاق و بدکاران را هدایت نخواهد کرد.

طبق این آیه پدران، فرزندان، برادران و خواهران، همسران و عشیره و طایفه تان و ملیتتان ،اموالی که به دست می‌آورید و خانه‌هایی که اکنون به آن راضی هستید، اگر کسی این ۸ چیز را در مقابل ۳ چیز یعنی خدا و رسولش و جهاد در راه خدا  ترجیح دهد فاسق است و از حالت طبیعی و عادی اش خارج شده، پس صرف این‌که این ۸ چیز را به خدا و رسول و جهاد در راه خدا ترجیح بدهیم طبق این آیه ما فاسق شده‌ایم و در انتهای این آیه آمده‌است که منتظر باشد تا اینکه فرمان عذاب الهی برسد، چون خود را به مادیات محدود کرده، رشد نمی‌کند و فاسق شده و باید منتظر عذاب الهی باشد.

با توجه به زمان اکنون که پیامبری در میانمان نیست و امام مهدی (عج) نیز غایب است وظیفه یک مسلمان چیست؟

همان‌طور که ما مأمور هستیم که از رسول خدا اطاعت کنیم، مأمور هستیم که از اهل‌بیت نیز اطاعت کنیم؛ در زمان غیبت صغری امام‌زمان عج مردم از نُوّاب اَربَعه ایشان اطاعت می‌کردند که نائب خاص امام زمانه بودند، نُوّاب اَربَعه، به چهار نماینده یا نایب خاص امام مهدی (عج) در دوران غیبت صغری گفته می‌شود که رابط میان شیعیان و امام بودند: عثمان بن سعید، محمد بن عثمان، حسین بن روح و علی بن محمد سَمُری. نواب اربعه از اصحاب باسابقه و مورد اعتماد امامان بودند که یکی پس از دیگری از طرف امام زمان و با معرفی نایب پیش از خود شناخته می‌شدند.
در دوره زمانه ما که غیبت کبری شروع‌ شده، امام زمان عج طبق این حدیث که می‌فرماید: اَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعوُا فی‌ها اِلی رُواةِ حَدیثِنا، فَاِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیْکُمْ وَاَنَا حُجَّةُ اللّهِ عَلَیْهِمْ.
«امّا در رویداد‌های زمانه، به راویان حدیث ما رجوع کنید. آنان، حجت من بر شمایند و من، حجّت خدا بر آنانم»، ما را به راویان حدیث ارجاع داده که در رأس این افراد، ولی فقیه است. در زمان غیبت امام زمان (عج) باید، ولی فقیه نزد ما از پدران، فرزندان و برادران و اموالمان محبوب‌تر باشد، چون همان‌طور که اهل‌بیت جانشین رسول خدا هستند در زمان غیبت هم علما که در رأس آنها، ولی فقیه است جانشین اهل بیت می‌شوند.

آیا دوست داشتن خدا طبق این آیه تکمیل می‌شود؟

این آیه هشت چیز را در مقابل با خدا و رسول خدا قرار داد، ولی صرف دوست داشتن خدا و رسول در مقابل آن هشت چیز کافی نیست، زیرا این دوست داشتن باید نشانه‌ای داشته باشد و خودش را بروز و ظهور دهد، این بروز و ظهورش در اعمال و رفتار ماست که به آن جهاد می‌گویند.جهاد در راه خدا و جهاد در راه رسول اگر نباشد نمی‌توانیم متوجه شویم که آیا ما خدا و رسول را به آن هشت چیز ترجیح می‌دهیم یا خیر.

فلسفه جهاد تبیین چیست؟

 یک زمانی خداوند متعال به رسولش می‌گوید که در راه من جهاد کنید و یک زمانی می‌گوید صلح کنید و یک زمانی خود اهل بیت تعیین می‌کنند که جهاد چیست. اکنون که زمان غیبت امام زمان (عج) است، ولی فقیه جانشین رسول و اهل بیت است و مدیریت معنوی، اداری، اجتماعی و سیاسی مملکت و امت اسلامی را به دست دارد، امروز برای ما تکلیف کردند که بالاترین جهاد، جهاد تبیین است، یعنی باید مبانی اسلامی، انقلابی و فرهنگی مان را برای نسل جدید تبیین و آنها را آگاه کنیم، مسائل را شرح دهیم و علت آن‌ها را بیان کنیم و در این راه خودمان طبق آن‌چیزی که انسان از لفظ جهاد می‌فهمد باید در زندگی بروز و ظهور کند تا الگوی دیگران قرار بگیرد.

آیا بی اعتنایی به این موارد عواقبی در پیش دارد؟

اگر جهادی که خدا و رسولش فرمودند را انجام ندهیم،  این جهادی که موردنظر رهبری که می‌گویند ضرورت حال فعلی است هم بعداً اتفاق بیفتد  تأثیر این زمان را ندارد و جهاد فوری در زمان حال است.

طبق این قسمت از آیه فتربصو که می‌گوید اگر این اتفاق نیفتد و جهاد‌ی که لازم است آنگونه که باید و شاید اتفاق نیفتد پس باید منتظر عذاب الهی باشیم، جهاد تبیین همان طور که مقام معظم رهبری فرمودند اگر اکنون اتفاق نیفتد، قطعا یک گرفتاری بزرگی گریبان جامعه ما را خواهد گرفت. آیه ۲۴ سوره توبه ضرورت جهاد را در کل می‌رساند که به شکل خیلی خاص، جهاد امروز ما یعنی جهاد تبیین را به خوبی مشخص می‌کند.  این آیه تأکید می‌کند که اگر جهاد صورت نگیرد اول این‌که فاسق هستیم، دوم این‌که خداوند ما را هدایت نخواهد کرد. وقتی که خداوند قومی را هدایت نکند قطعا از گردنه‌ها و گرفتاری‌هایی که در راه دارد عبور نخواهد کرد و به دره می‌افتد و گرفتار می‌شود.