نیشابور که در طول تاریخ تا به امروز مهد بسیاری از دانشمندان، شاعران، عارفان و دیگر بزرگان بوده و به عنوان نماد تاریخ و فرهنگ ایران مطرح است، یکی از پرجاذبه‌ترین شهر‌های خطه زرخیز خراسان رضوی برای گردشگران داخلی و خارجی است.

نیشابور پس از مشهد به عنوان دومین شهرستان پرجمعیت در خطه خراسان و سومین شهر پرجمعیت شرق کشور شناخته می‌شود. این شهرستان در طول تاریخ یکی از مراکز دانش اسلامی و مهد بسیاری از دانشمندان، علما، شعرا، متصوفه و دیگر بزرگان بوده و شماری از هنرمندان، دانشمندان، شاعران و بزرگان معاصر نیز از این خطه برخاسته‌اند.

این شهر، در دوره ساسانیان، در حدود دهه‌های میانی سده سوم میلادی به دستور شاپور اول ساسانی تاسیس شد. علاوه بر این نیشابور، پایتخت اولین حکومت نیمه مستقل ایرانی پس از دوره امویان هم بود. در افسانه‌های مربوط به ایران باستان، بنای این شهر را به دوران اساطیری ایران و به عهد طهمورث، نسبت داده‌اند.

این زمان، حدودا با هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح، که شهرنشینی رونق یافته بود، قابل انطباق است. می‌توان چنین انگاشت که این شهر، از جهت موقعیت اقلیمی و سوق‌الجیشی (استراتژیک)، در سراسر دوران عهد باستان تا زمان ساسانیان، شکوفا و پیوسته رو به پیشرفت بوده‌است. در زمان هخامنشیان، شهری که بعد‌ها نیشابور خوانده شد، جزو ساتراپی پارت (پرثو) بوده‌است.

بیشتر بخوانید

• چنار قنات قصبه گناباد در فهرست میراث طبیعی کشور ثبت شد

شهر تاریخی نیشابور به عنوان شهری کهن در دل سرزمین پهناور و تاریخی خراسان رضوی به مثابه نگینی درخشنده از جاذبه‌های فراوانی برای گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است و همین جایگاه تاریخی این شهر را در مرتبه نخست هفت شهر هدف گردشگری استان قرار داده است.

در نیشابور بیش از ۴۰۰ بنا، تپه، محوطه و اثر تاریخی شناسایی‌شده است که از این تعداد ۸۸ اثر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

نیشابور شهر گردشگری

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: تا قبل از شیوع ویروس کرونا این شهر به عنوان یکی از مقاصد پرجاذبه برای گردشگران داخلی و خارجی بود و اینک نیز یکی از مقاصد مسافران نوروزی است.

سیدجواد موسوی گفت: جاذبه‌های تاریخی فراوان از جمله آرامگاه عطار، خیام، سایت موزه شادیاخ، قدمگاه، بقایای شهر کهن نیشابور در کنار صنایع دستی از جمله فرش بافی و بخصوص سنگ فیروزه و محصولات تولید شده از این سنگ ارزشمند، موجب خاطره‌سازی فراوان برای مسافران می‌شود.

او گفت:  نیشابور همچون سایر شهرستان‌های استان در نوروز پیش رو، که پیش‌بینی بیشترین حضور مسافران را برای خراسان رضوی بعد از ۲ سال محدودیت داریم، مراحل مختلف کسب آمادگی به منظور میزبانی از مسافران را طی کرده و آمادگی لازم برای جذب و میزبانی را دارد.

موسوی گفت: سرزمین هنرپرور و دانشمندآفرین نیشابور تاریخ ساز بوده و پاسخگوی نیاز فرهنگدوستان، تاریخ پسندان و هنرمندان و عاشقان هنر است و توصیه می‌شود زائران و مسافرانی که با هدف سفر به مشهد سفر می‌کنند به این شهر ارزشمند نیز سفر نمایند.

ویژگی طبیعی و جغرافیایی

 نیشابور بین ۵۸ درجه و ۱۹ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۳۰ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۵ درجه و ۴۰ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۳۹ دقیقه عرض جغرافیایی در حاشیه شرقی کویر مرکزی ایران واقع شده است.

بخش اعظم این شهرستان در دشت نسبتاً وسیعی قرار گرفته که از شمال به وسیله ارتفاعات بینالود به شهرستان‌های چناران و قوچان، از شرق به شهرستان مشهد، از جنوب به شهرستان‌های تربت حیدریه و کاشمر، از غرب به شهرستان سبزوار و از شمال غربی به فاروج در خراسان شمالی محدود است.

نیشابور نیز در ۱۱۰ کیلومتری غرب مشهد و ۷۶۸ کیلومتری شرق تهران واقع است. وسعت نیشابور بالغ بر هشت هزار و ۷۲۲ کیلومتر مربع است.

تاریخ پیدایش

اطلاعات دقیقی از تاریخ پیدایش نیشابور و یا نام اولیه آن در دست نیست، اما به گواهی متون کهن این شهر در هزاره سوم پیش از میلاد به لحاظ وجهی فرهنگی – هنری و تجاری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است.

به روایات اساطیری اولین کسی که بنای کهن دژ نیشابور را نهاد 'انوش بن شیث بن آدم' بود و 'ایرج بن افریدون' بر آن عمارت‌های دیگری ساخت.

نیشابور در سال ۳۱ هجری به دست مسلمانان فتح و در اوایل قرن سوم هجری مرکز حکومت طاهریان شد.

این شهر در سال ۵۴۸ هجری قمری و پس از آن در سال ۶۱۸ قمری آماج حملات ویرانگر قرار گرفت و در دوره ایلخانان شهر جدیدی احداث شد، اما این منطقه نیز در سال ۸۰۸ هـجری قمری در زلزله‌ای مهیب با خاک یکسان شد.

سکونت و فرهنگ

نیشابور در رهگذر تاریخ پرفراز و نشیب خود به واسطه برخورداری از موقعیت خاص جغرافیایی، خاک حاصلخیز و آب و هوای مناسب همواره مورد توجه اقوام مختلف بوده است.

قبل از ورود آریایی‌ها مشخص نبوده که چه اقوامی در آن سکونت داشته‌اند، اما هنگام ورود قوم آریایی به ایران، تیره‌ای از آنان به نام "پارت‌ها " (اقوام داهه) در منطقه خراسان و نیشابور سکونت گزیده و به آبادی و عمران آن پرداخته‌اند.

این اقوام قبل از تسلط اسلام چندان با اقوام همسایه در نیامیختند، ولی پس از آن با موقعیت خاص نیشابور، این سرزمین مورد توجه اعراب قرار گرفت و عده‌ای از لشکریان عرب در آن مسکن گزیدند.

پس از آن، جمعیت‌ها و اقوام ساکن در نیشابور یا همواره مورد توجه و هجوم اقوام مختلف همچون ترکان غز، ترکمن ها، ازبکان، مغولان، تیموریان و افغان‌ها قرار گرفتند که این موجب آمیختگی نژاد‌های مختلف در این شهر شد و یا توسط زلزله‌های مکرر و بنیان کن، بخش زیادی از جمعیت‌ نیشابور به کام مرگ رفته و جوامع و گروه‌های جدیدی جایگزین آن‌ها گردیدند.

به هر حال این شهرستان میدانگاه مبارزه و برخورد افکار و عقاید مختلف و پایگاه منازعات و تعصبات متفاوتی بوده که از یک سو سبب بروز جنبه‌های رنگارنگ قومی و فرهنگی شده و از سوی دیگر این امر، غنای فرهنگی و تمدنی آن را در دوره‌های مختلف حیات تاریخی نیشابور به دنبال داشته است.

به عبارتی دیگر، پایتختی نیشابور در دوره اساطیری تاریخ ایران، وجود آتشکده آذر برزین‌مهر یکی از سه آتشکده مقدس و اهورایی زرتشتیان، در این شهر، دومین شهر ایران در عصر صفاریان، سامانیان، سلجوقیان و غزنویان بوده است.

علاوه بر این وجود ۲۷ باب از ۳۳ باب اولین مدارس و دانشگاه‌های جهان اسلام در آن، تاسیس نظامیه نیشابور قبل از نظامیه بغداد، ثبت حدیث معروف "سلسله الذهب" از حضرت علی بن موسی الرضا (ع) توسط چندین هزار نویسنده با قلمدان‌های مرصع در این شهر به سال ۲۰۰ هـجری قمری، این شهر را به مأمن تشنگان علم و معرفت سرزمین‌های اسلامی تبدیل کرده بود.

این شهر اساطیری در قرون چهارم و پنجم هجری قمری زادگاه چهار فرقه عرفانی ملامتیه، کرامیه، بکتاشیه و جوریه و مرکزیت تصوف و عرفان جهان اسلام در قرن چهارم بوده است.

همچنین ظهور بیش از چهار هزار و ۳۰۰ نفر شخصیت برجسته علمی و فرهنگی تا ربع اول قرن ششم در این شهر، پرورش مشاهیری، چون عطار (یکی از سه ضلع مثلث ادبیات عرفانی ایرانی)، حکیم عمر خیام (شاعر، منجم و ریاضیدان برجسته جهان اسلام و بزرگترین عالم جبر دوران هزار ساله قرون وسطی)، فضل بن شاذان و غیره، همه و همه شواهدی بر سابقه درخشان تمدن و فرهنگ غنی این شهرستان در گذشته است.

سایت موزه شادیاخ

نیشابور در سال ۲۰۵ هجری مرکز حکومت طاهریان شد و در همان ایام در شادیاخ عمارتی امیرنشین و منازلی برای سپاهیان بنا گردید، از آن پس این منطقه دارالحکومه خراسان و محل اقامت امرا و پادشاهان گشت و سرانجام با حمله مغول از میان رفت.

شادیاخ در جنوب شرقی آرامگاه عطار با وسعت بیش از ۲۰۰ هزار متر مربع واقع شده و از سال ۱۳۷۸ مورد کاوش‌های باستان شناسی قرار گرفته است. این مکان یکی از سایت موزه‌های باستان شناسی در استان خراسان رضوی است.

سایت‌موزه شادیاخ در حدود ۳ کیلومتری جنوب شرقی شهر فعلی نیشابور و در مجاورت آرامگاه عطار، یکی از مناطق مسکونی بوده که براساس شواهد باستان شناسی مربوط به دوره طاهریان تا ایلخانیان است.

این محوطه که در فهرست آثار ملی به  ثبت رسیده، یکی از مراکز باستان‌شناسی در نیشابور است که بخشی از بقایای شهر کهن نیشابور را در خود جای داده است. "شادیاخ" یا "شادی کاخ" یا "شادی یاخ"  یکی از محله‌های شهر کهن نیشابور بوده که از اوایل سده سوم هجری مسکونی شده و تا زمین لرزه مخرب ۶۶۹ هجری اهمیت ویژه‌ای داشته است.

این محله به سبب کاخی که عبدالله بن طاهر به نام شادیاخ در آن بنا نهاد، به این نام شهرت یافت و یکی از محله‌های اشراف نشین نیشابور در گذشته و محل سکونت و زندگی پادشاهان، امیران، هنرمندان و نویسندگان بوده است.

کاوش‌های باستان‌شناسی در شادیاخ و دستیابی به معماری گسترده که در دوره‌های مختلف مورد استفاده و بازسازی قرار گرفته، سنگفرش‌هایی وسیع، ستون‌ها و آجر‌ها حکایت از وجود بنا‌هایی باشکوه، زیبا و اشرافی دارد که با حمله مغول و زلزله‌های پی در پی از بین رفته است.

کشف اسکلت‌های انسانی درهم و متلاشی شده گویای آن است که امکان دارد زمانی شاید پیش از حمله مغول، زلزله‌ای هولناک بخش‌هایی از شادیاخ را از بین برده باشد.

شهر کهن نیشابور

در جنوب شهر فعلی، ناحیه‌ای به وسعت ۳۵۰۰ هکتار قرار دارد که به استناد متون و شواهد زیستگاهی از صدر اسلام تا اوایل دوره ایلخانی بوده است.

قسمت اعظم نیشابور کهن امروزه در دل خاک نهفته است و آثار آن محدود به چند تپه اصلی از جمله آلپ ارسلان، تپه مدرسه، آهنگران، سبزپوشان، بازار، طرب آباد، کهن دژ، تپه قنات و شادیاخ است.

از این میان تپه‌های طرب آباد، سبزپوشان و قنات در سال‌های ۱۳۱۵ و ۱۳۱۸ هجری شمسی توسط هیات باستان شناسی موزه متروپولیتن و شهر کهنه نیشابور در سال ۱۳۸۴ به دست هیاتی ایرانی – فرانسوی مورد کاوش قرار گرفت.

قدمگاه رضوی

بنای قدمگاه واقع در ۲۴ کیلومتری شرق نیشابور در گذشته منزلگاهی به نام الحمرا، پس از نیشابور در شاهراه اعظم (راه ابریشم) بوده است. اهمیت این بنا به سبب توقف حضرت امام رضا (ع) در زمان هجرت تاریخی ایشان از مدینه به مرو است و به همین سبب تسهیلاتی برای کاروانیان در این ناحیه ایجاد شده است.

نام این بنا برگرفته از قطعه سنگ سیاهی است که مشهور است جای قدوم مبارک حضرت رضا (ع) بر آن نقش بسته است. احتمالا این بقعه بر روی عمارتی مخروبه در زمان شاه عباس صفوی بازسازی شده و در زمان شاه سلیمان به سال ۱۹۰۱ هجری قمری تکمیل گردیده است.

در جوار این بنا چشمه‌ای موسوم به حضرت قرار دارد که زائران آب آن را نوشیده و به عنوان تیمم و تبرک با خود می‌برند.

آرامگاه عطار

شیخ فریدالدین عطار، عارف، شاعر و ادیب ایرانی در سال ۵۴۰ هجری قمری در نیشابور متولد شد و در طول عمرش خدمات علمی و تألیفات ارزشمندی مانند تذکره الاولیا، منطق الطیر، الهی نامه را از خود به یادگار گذاشت.

وی مقارن با حمله مغولان به خراسان در سال ۶۱۸ هجری قمری جانش را از دست داد بنابر شواهد نخستین بنای آرامگاه او توسط یحیی بن صاعد، قاضی القضات نیشابور در سده هفتم هجری برپا گردید.

سپس امیرعلیشیر نوایی، وزیر آخرین حکمران تیموری بنایی دیگر بر آرامگاه عطار ساخت که اکنون تنها سنگ افراشته سیاه رنگ کتیبه داری از آن باقی مانده است.

سرانجام در سال ۱۳۴۱ هجری شمسی انجمن آثار ملی، بنای ویران شده را مرمت و بازپیرایی نمود و با کاشی‌های الوان آن را به شکلی زیبا آراست. مقبره عطار همواره مورد توجه گردشگران و ادب دوستان سراسر دنیا بوده است.

آرامگاه خیام

حکیم 'ابوالفتح عمر بن ابراهیم' مشهور به خیام نیشابوری، ریاضیدان، منجم، شاعر و اندیشمند والای ایرانی است که در سطح بین المللی از شهرت بسزایی برخوردار است.

وی در سال ۴۳۹ هـجری قمری پس از وفات، در گورستان "حیره" که امروزه در پنج کیلومتری شرق نیشابور واقع شده است به خاک سپرده شد.

بنای یادبود مزار این دانشمند بزرگ به سال ۱۳۴۱ هجری شمسی با طرح و نقشه مهندس 'هوشنگ سیحون' ساخته شد.

اثر مزبور با ترکیبی از مصالح آهن، بتون و تزیینات کاشیکاری به شکل لوزی‌های به هم پیوسته برگرفته از اندیشه‌های ریاضی عمر خیام طراحی و بنیان گردیده است.

در سوی دیگر باغ مزار و بنای یادبود حکیم عمر خیام، بنای مذهبی با منظره‌ای زیبا از کاشیکاری معرق جلب نظر می‌نماید که مدفن امام زادگان محمدمحروق از نوادگان حضرت امام سجاد (ع) و ابراهیم از اعقاب امام موسی کاظم (ع) است.

این مجموعه مشتمل بر یک ایوان، دو بنای مرکزی، مسجد، تالار و شبستان بوده و در دوره صفویه بنیان شده است.

موزه خیام

موزه تخصصی نجوم در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۷۹ هجری شمسی مقارن با بزرگداشت حکیم عمر خیام و در جوار آرامگاه وی با موضوع هیات و علم الافلاک افتتاح گردید.

این مکان با وسعتی نزدیک به ۱۲۰ متر مربع دارای اشیای نفیسی از جمله اسطرلاب، قطب نما و تصاویری از صور فلکی، ظروف فلزی سده پنجم تا هفتم هجری قمری، ظروف سفالین سده سوم تا هفتم هجری قمری و نسخ خطی علم نجوم است.

مسجد جامع نیشابور

مسجد جامع، واقع در نیشابور، در دوره تیموری و به سال ۸۸۹ هجری توسط پهلوان علی کرخی بنیان نهاده شده است که از انواع مساجد چهار ایوانی به شمار می‌رود.

بنای این مسجد با وسعت نزدیک به هفت هزار و ۲۷۶ متر مربع مشتمل بر ایوان‌های ضلع شمالی، جنوبی، رواق و شبستان است. نمای ایوان‌ها و تاق نما‌های این مسجد با تزئینات آجری آراسته شده و کهن‌ترین بنای بر جای مانده در شهر نیشابور است.

گنبد‌های شه میر

در حدود ۱۰ کیلومتری جنوب نیشابور در کنار جاده این شهر به کاشمر در میان قبرستان قدیمی دو بنای آجری به فاصله کمی از یکدیگر با ساختار و اندازه‌ای متفاوت قرار دارند که به مهروا، مهرآباد و شادمهر معروفند. ویژگی‌های معماری موید انتساب گنبد بزرگ به دوران سلجوقی است و گنبد کوچک به عصر ایلخانی مربوط است.

احتمالا این دو بنا بر فراز مقابر اشخاصی صاحب نام یا عرفانی مشهور ساخته شده اند که هویت آن‌ها مشخص نیست.

باغ و امارت امین الاسلامی

این خانه‌باغ زیبا در گذشته متعلق به مرحوم "ابوالحسن امین الاسلامی" بوده و امروزه در خیابان امام خمینی (ره) در مجاورت باغ ملی نیشابور واقع گردیده است.

بنای واقع در میان باغ با زیربنای تقریبی هزار و ۳۰۰ مترمربع، در دو طبقه ساخته شده و دارای فضا‌هایی نظیر سالن مرکزی، اتاق ها، پیشخوان ستوان دار، سردابه بوده است.

عمارت امین الاسلامی و باغ پیرامون آن با درختان بلند، مثمر و غیرمثمر از جمله چنار، کاج، شمشاد، توت، گردو در زمان پهلوی ساخته شده و الگویی از هنر باغ سازی اصیل ایرانی است.

روستا‌های دیدنی

در ۲۰ کیلومتری شرق نیشابور و در مسیر جاده مشهد روستای "خرو علیا" قرار گرفته است. این روستا دارای دره‌ای خرم و مصفا و پوشیده از درختان گوناگون میوه و نیز غیرمثمر است. آبشاری نیز از ارتفاعات این منطقه کوهستانی به پایین می‌غلتد که بر جذابیت‌های طبیعی ناحیه افزوده است. روستای خرو در تابستان، به عنوان جایگاهی مطبوع به عنوان استراحتگاه مردم نیشابور و گردشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روستای "دیزباد" در ۳۰ کیلومتری شرق نیشابور و در مسیر جاده مشهد واقع گردیده است، این روستای کوهستانی دارای پوشش گیاهی متنوع و آب و هوایی مطبوع و خنک است.

همچنین روستای "بوژان" از توابع بخش مرکزی شهرستان نیشابور است که وجود ارتفاعات، باغ‌های انبوه، آبشار، حواشی رودخانه و بافت مسکونی پلکانی، این روستا را به یکی از مراکز مهم گردشگری شهرستان نیشابور تبدیل کرده است.

بوژان از طریق نیشابور با جاده‌ای آسفالت قابل دسترسی است. باغ‌های میوه، پیرامون روستای بوژان گسترده شده‌اند که در فصول مختلف سال، چشم‌انداز‌های رویایی و رنگارنگی پدید می‌آورند. روستای بوژان در دامنه ارتفاعات جنوبی رشته کوه بینالود قرار گرفته است که دامنه این ارتفاعات سرسبز و مرتعی از انواع گل‌ها و گیاهان دارویی و صنعتی پوشیده شده‌اند.

چشم‌انداز دره سرسبز روستا و رودخانه جاری آن، همراه با منظره کشتزار‌ها و باغ‌های گسترده، جلوه بسیار زیبا و تماشایی دارند که طبیعت گردان و گردشگران را به سوی خود جلب می‌کنند.

دره هفت غار نیشابور

نیشابور علاوه بر جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی، در طبیعت و داشته‌های این بخش نیز دارای ظرفیت‌های بالایی است که وجود مجموعه روستا‌های متعدد دیدنی، شاهدی بر این مدعاست.

در میان جا‌های دیدنی نیشابور، مکانی وجود دارد که زیبایی ساده و در عین حال خاصی از جنس طبیعت دارد؛ دره هفت غار از ییلاق‌های پرطرفدار نیشابور است که صخره‌های سرخ رنگی دارد و یکی از دلرباترین طبیعت‌هایی است که در بهار و تابستان خواهان بسیار دارد.

برای رفتن به سمت چشمه‌ای که در این نواحی وجود دارد باید از مسیر پر رمز و راز هفت غار، در دل سرسبزی بگذرید. در میان راه آبشار‌های فراوانی وجود دارد که از بارش‌های این منطقه متولد شده‌اند و زیبایی باصفایی به این هفت تنگه داده‌اند.

معدن فیروزه نیشابور

فیروزه، سنگ آبی‏ رنگ و گرانبهایی است که از جواهرات معروف جهان شمرده می‏ شود و معدن آن در دنیا در چند کشور بیشتر وجود ندارد.

از آن جمله در ترکمنستان و آسیای صغیر و همچنین در جنوب غربی ایالات متحده امریکا در نیومکزیکو، آریزونا، کلرادو و نوادا یافت می‌شود، اما از بین تمام معادن فیروزه جهان، فیروزه معادن نیشابور از همه مرغوب‌تر و گرانقیمت‌تر است.

معادن فیروزه نیشابور در ۶ دره از کوه‌های موسوم به بار معدن در ۵۰ کیلومتری شمال غربی نیشابور در بلوک ریوند واقع است و تاکنون به منظور به دست آوردن فیروزه، بیش از صد غار در این دره ‏ها ایجاد شده است. شهرت فیروزه نیشابور از روزگاران قدیم بر سر زبان‌ها بوده و گویندگان و نویسندگان در وصف آن سخن‌ها گفته‌اند.

سوغات نیشابور

نیشابور علاوه بر اینکه در دوره‌هایی از تاریخ تمدن اسلامی مهد علم و فرهنگ و زادگاه گروهی از دانشوران و مردان نامدار تاریخ ایران بوده است، از دوره‌های بسیار کهن به داشتن جواهری گرانبها به نام فیروزه به شهرت جهانی رسیده است.

از تاریخ دقیق کشف فیروزه و نحوه استخراج آن از گذشته‌های دور و به ویژه تا پیش از زمامداری پادشاهان صفوی، اطلاعات جامعی در دست نیست، اما احتمال می‌رود که در اوج شهرت و آبادانی نیشابور، ساکنان این منطقه از وجود فیروزه و نحوه استخراج آن آگاهی داشته اند.

صنایع دستی به یادماندنی

مهمترین صنایع دستی رایج در نیشابور، صنایع قالیبافی و گلیم‌بافی است، صنعت قالیبافی در بیش از ۴۷۰ روستا و صنعت گلیم بافی در ۲۷ روستای این شهرستان عمدتا به صورت کار اصلی و یا به صورت فعالیت جنبی و مکمل در کنار سایر فعالیت‌های اقتصادی رایج انجام می‌گیرد.

آمادگی و توانمندی نیشابور در بخش صنعت قالیبافی به گونه‌ای است که بعضا هنرمندان این شهرستان اقدام به بافتن قالی‌هایی با متراژ چند هزار متری می‌کنند که در نوع خود بزرگ‌ترین در سطح جهان می‌نماید.

از دیگر صنایع دستی موجود در نیشابور می‌توان به سفالگری، نمدمالی، پارچه‌بافی، ریسندگی نخ، گیوه‌بافی و حصیربافی اشاره کرد.

همچنین دیگر هنر‌های دستی این شهرستان، ساخت برخی ابزار موسیقی است که عبارتند از قوشمه (دوعدد فلوت به هم چسبیده)، سرنا، دهل، دوتار، سه تار، تار و دایره زنگی که توسط خراط‌ها ساخته می‌شود.

هنرنمایش شبیه خوانی از دیگر هنر‌هایی است که گروهی از شمایل گردان‌ها و بازیگران این نمایش در ماه‌های محرم و صفر، نقش‌هایی را از قهرمانان اصلی قیام عاشورا ایفا می‌نمایند تا حوادث و وقایع شهادت امام حسین (ع) را احیا و در خاطره مردم زنده نگه دارند.

بازار‌های سنتی و مشاغل بومی

نیشابور یکی از معدود شهر‌های خراسان رضوی است که همچنان امروزه دارای بازاری سنتی است که در عصر صفویه بنا شده است، این بازار سرپوشیده که معروف به بازار سرپوش است در خیابان امام (ره) واقع شده است و دارای راسته بازار، سرا‌ها و حجره‌های متعدد است.

در بازار سرپوش حجره‌های مشاغل سنتی و بومی از قبیل فرش فروشی، رویگری، مسگری، رنگرزی، آهنگری، پارچه فروشی مشاهده می‌گردد. از سایر بازار‌های نیشابور می‌توان به چهارشنبه بازار میدان فردوسی، بازار رباط شاه عباسی و پاساژ‌های ناصرانی، قریشی، مروارید، ولی عصر، فردوسی، سید، تنباکوچی و بکاییان اشاره کرد.

ریواس

ریواس، نوعی میوه کوهستانی نیشابور است که در اصل گیاهی مرتعی و خودرو بوده و در فصل بهار بر دامنه‌های ارتفاعات شمالی و شرقی شهرستان و عمدتا کوه‌های بینالود می‌روید و از بهترین و مرغوبترین نوع آن در ایران محسوب می‌گردد.

این گیاه از زمان‌های بسیار دور در این شهرستان به عمل می‌آمده است، به طوری که در "بندهش" یکی از متون کهن ایرانی به این گیاه با دید اساطیری اشاراتی شده و در کتب برخی مورخین و سیاحان ایرانی و خارجی نیز طعم و طراوت ریواس نیشابور توصیف‌ها شده است.

ریواس دارای ساقه‌هایی سفید تا ارتفاع ۸۰ سانتی متر است که در سرساقه‌های آن برگ بزرگ و پهنی شبیه پنجه مرغابی وجود دارد و تنها قسمت ساقه‌های آن خوردنی است.

ساقه‌های این گیاه، لطیف و آبدار و طعم آن ترش و مطبوع است و علاوه بر وجود مقدار زیادی املاح معدنی و انواع ویتامین‌ها در آن، خاصیت دارویی نیز دارد.

از ریواس در انواع خوراکی ها، مربا، شربت و خورش استفاده می‌کنند و شربت ریواس، مهم‌ترین محصول فرآوری شده آن به عنوان سوغات نیشابور به سایر نقاط ایران و خارج از کشور، به ویژه کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس صادر می‌شود.

در آخر سخن اینکه هر آنچه از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، گردشگری و دیدنی شهر و دیار نیشابور گفته شود باز هم باید گفت که "شنیدن کی بود مانند دیدن".

منبع: ایرنا