گردو تویسرکان یکی از بهترین ارقام گردو در کشور است. مهمترین ویژگی این رقم که نظر بسیاری از باغداران را نیز به خود جلب کرده، سرعت رشد آن است.

این نهال قابلیت کاشت در مناطق مختلفی از کشور را  دارد و شما با محدودیت خاصی برای کاشت آن در منطقه‌ای خاص مواجه نخواهید بود، اما با این وجود گردوی تویسرکان از مزایا و ویژگی‌های شاخصی برخوردار است.

همه ما می‌دانیم که هر گل و گیاهی طول عمر مشخصی دارد که بخشی از آن عمر مفید محسوب می‌شود.

منظور از عمر مفید، بازه زمانی است که در آن درخت باردهی و رشد مطلوب و مؤثری دارد. بیشترین زمانی که گردوی تویسرکان باردهی مطلوبی دارد در حدود ۶۰ سال است که این عدد هم با رسیدگی‌های مناسب می‌تواند تا بیش از ۱۰۰ سال  برسد. اما باید گفت، این محصول گرانبها به عنوان طلای سبز معایبی هم به همراه دارد که یکی از معایب درخت گردو تویسرکان، حساسیت بالای آن به تغییر دما است. هر گونه تغییر دمای گرم و سرد در فصول مختلف سال، می‌تواند به آن آسیب وارد کند.

برای جلوگیری از این آسیب ها، نخستین بار در کشور، باغ مادری، گلخانه و خزانه نهال گردو در قالب یک مجموعه پیوسته  با عنوان زنجیره تولید نهال پیوندی گواهی شده، سال ۹۸، در تویسرکان راه اندازی شد.

 اتحادیه تعاونی روستایی استان همدان این مجموع این سه بخش زنجیره را با  ۱۴ هکتار وسعت، در روستای مرادآباد تویسرکان ساخته است.

این مجموعه سال ۹۶ کلنگ زنی شد و مجموع سرمایه گذاری این طرح زنجیره تولید نهال ۹ میلیارد تومان بود.

نهال‌های پیوندی اصلاح شده این مجموعه , ۴ سال پس از کاشت به محصول اقتصادی و هشت سالگی به اوج باردهی می‌رسند.

در این فن آوری نوین، نهال‌های پایه بذری در مدت دو سال در گلخانه و خزانه این زنجیره پرورش می‌یابد، سپس جوانه‌ای که از نهال‌های پایه رویشی در باغ مادری تهیه شده برروی آن پیوند زده می‌شود.

به گفته کارشناسان ظرفیت تولید این مجموعه ۱۵۰ هزار اصله نهال در سال است که اسفند ماه، روانه بازار و آماده کاشت در باغ‌ها می‌شوند.

صدور نخستین شناسه آبی رنگ نهال گردو برای تولیدات اتحادیه تعاونی روستایی استان همدان

شناسه آبی که بر روی نهال نصب می‌شود نشان دهنده اصالت و سلامت نهال تولید شده است از این جهت که پیوندک‌ها از باغ مادری این نهالستان تهیه و بر روی نهال پیوند زده می‌شود و از سوی دیگر از نظر قرنطینه و سایر موارد بهداشتی، سلامت این محصول، آزمایش و تضمین می‌شود.

پس از انعقاد قرارداد با موسسه علوم تحقیقات باغبانی کشور، انحصار پرورش و توزیع ۴ رقم نهال گردوی ایرانی اصلاح شده به نام‌های کاسپین، الوند، پرشین، چالدران به این زنجیره تولید واگذار شد که برنامه ریزی برای به تولید انبوه آن‌ها انجام شد.

برای اجرای طرح سرشاخه کاری بر روی درختان کهنسال و یا کم ثمر، جهت افزایش کمی و کیفی محصول، به پیوندک و یا همان شاخه‌های گونه‌های برتر نیاز است که زنجیره تولید نهال گواهی شده تویسرکان با تولید ۶ میلیون چشمه پیوندک، تمام نیاز کشور را تامین می‌کند.

اهمیت این طرح در جلوگیری از قاچاق نهال از خارج به داخل کشور است که با توجه به وارد کردن نهال از کشور‌های همسایه به خصوص مرز شمال شرقی کشور، رشد فزاینده‌ای داشته، تهدید بزرگی برای صنعت باغبانی کشور است.

نهاده‌های این نهالستان از طریق کشت بافت، تکثیر داده شده اند

در فعالیت‌های بالادستی زنجیره تولید گردو نقطه ضعف نداشتن باغ مادری سالم، بااصالت و شناسنامه دار در کشور بود که نخستین بار در شهرستان تویسرکان، چنین زنجیره‌ای ساخته شد.

نخستین طرح زیرساختی در صنعت گردوی کشور است که با تامین پیوندک‌های برتر گونه‌های اصیل تجاری و البته بدون ویروس، به طور قطع نقش اساسی در توسعه سطح زیرکشت و افزایش محصول دارد.

نهال‌ها و پیوندک‌های این طرح، در سال‌های متمادی، مبنای ایجاد باغ‌های با درختان رقم‌های تجاری در نقاط مختلف کشور با محصول بازارپسند و یکنواخت می‌شود.

با نهال‌های تولید شده در این نهالستان هم افزایش کیفی و کمی محصول و هم امکان کاشت، داشت وبرداشت باغ‌های ایجاد شده به صورت مکانیزه را شاهد خواهیم بود و در آینده نزدیک، نهال‌های تولید شده در این زنجیره به خارج از کشور هم صادر وشاهد ارزآوری آن هم خواهیم بود.

سرمازدگی بیشترین دغدغه باغداران گردو

یکی از مشکلاتی که کشاورزان با آن دست به گریبان هستند خسارت وارده بر اثر سرما زدگی به درختان گردو است.

آقای اکبری یکی از کشاورزان تویسرکانی می‌گوید:با نزدیک شدن فصل سرما این احتمال وجود دارد که در ختان گردو در معرض سرمازدگی و آسیب‌های ناشی از تغییر دما قرارگیرد.

او می‌گوید: دقیقا در اواخر پاییز و حتی تغییر دما در اوایل فصل بهار و یا بارش شدید باران به‌صورت تگرگ درختان را بیشتر درگیر می‌کند که باعث می‌شود کشاورزان و باغداران دل پر دردی داشته باشند.

آقای اکبری در ادامه می‌گوید: یادم می‌آید سه چهار سال پیش بود که آخرین رعشه‌های سرمای زمستان تا داغش را بر دل درختان بهار دیده نگذاشت و دستبردی بر دسترنج باغداران نزد، رخت بر نبست و بهاردرختان رنگ پاییزی به خود گرفت طوری شد که داغ سرما بردل درختان ماند و زانوی غم دربغل ما باغداران.

او گفت: همه چیز یک شبه رخ داد. یک شب بهاری که به یک باره سرما آمد و برگ‌ها و شکوفه‌های جوان درختان میوه را جوان مرگ کرد گمان نمی‌کردیم در میانه بهار که درختان جامعه سبز برتن کرده و رخت نو پوشیده اند، سرمایی بیاید و جامه بسوزاند و آتش بر دار و ندارشان بزند سوز سرمایی که خود نمی‌دانست چه زخمی بر پیکر نحیف درختان گردو گذاشت.

اکبری گفت: در آن سال باغداران آنقدر محصولی نداشتند که حاصل دسترنجشان را بر سر سفره ببینند چه برسد که به بازار به فروش برسانند.

این کشاورز و باغدار تویسرکانی می‌گوید: برای رفع این مشکل مدتی است که مرکز تخصصی تولید گردو راه اندازی شده که توجه باغداران را به خود جلب کرده و استقبال خوبی نسبت به آن داشته اند.

اکبری گفت: از وقتی که طرح زنجیره تولید نهال گواهی شده گردوی پیوندی راه اندازی شد مشکلات ما در خصوص حفاظت و تولید گردو برطرف شد.

آقای اکبری مزایای طرح را شامل کاهش دوره نونهالی باغ‌های گردو و ثمر دهی زودتر، افزایش چشمگیر کیفیت محصول، یکنواختی محصول تولیدی، کاهش چشمگیر هزینه‌های تولید، افزایش ضریب مکانیزاسیون باغبانی، ایجاد زمینه صادرات محصول و تأمین نیاز کشور به پیوندک و نهال گردوی پیوندی نام برد و در این خصوص احساس رضایت می‌کرد.

البته او گفت که ۶۰ الی ۷۰ درصد روزی مردمان این دیار از فروش گردوست.

با مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی همدان هم صحبت شدیم.

۱۲ درصد سطح زیر کشت گردوی کشور در استان همدان

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت: با توجه به اقلیم گوناگون تویسرکان گردوی تولید شده در باغ‌های یک روستا با روستای دیگر متفاوت است.

کاشت و پرورش این نهال گردو تویسرکان مناطقی با آب و هوای کوهستانی است. البته کاشت آن در مناطق مرطوب، معتدل و نیمه خشک نیز امکان‌پذیر است. با این حال توصیه می‌شود از کاشت این رقم در مناطقی با آب و هوایی کاملا خشک خودداری کنید.

حجت الله شهبازی گفت: ۱۴ درصد سطح زیر کشت گردو جهان و ۷ درصد تولید دنیا در کشور ایران است.

او در ادامه گفت:استان همدان ۱۲ درصدسطح زیر کشت گردوی کشور را درخود جای داده که ۲۱ درصد تولید گردو کشورمتعلق به این استان است که در این خصوص رتبه نخست کشور کسب کردیم.

شهبازی گفت: یکی از مشکلات تولید گردو در استان تولید گردو به شکل غیر یکنواخت با عملکرد پایین در هکتار است همچنین خسارت سرمای بهاره نیز یکی دیگر از دغدغه تولید این محصول کشاورزی به شمار می‌رود که برای رفع آن باید از سرشاخه کاری استفاده کرد که با اجرای طرح پیوندک‌های مناسب می‌توان مشکل را رفع کرد و این موضوع هدف اصلی است که برای اجرای این باغات جدیدی ایجاد شده که برای درختان گردو پیوند شده گواهی صادر می‌شود.

او گفت: با این دو هدف زنجیره تولید نهال گواهی شده گردو پیوندی نخستین در استان همدان و در شهرستان تویسرکان انجام شد که دارای ۳ مرحله است.

شهبازی در ادامه گفت:در مرحله نخست باغ مادری در سطح ۵ هکتار و با هدف تولید ۶ میلیون چشمه پیوندک ایجاد شده که هم اکنون موفق به تولید پیوندک مورد نیاز استان و بخشی از نیاز‌های خارج استان شده است.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در ادامه گفت: در مرحله دوم طرح خزانه تولید پایه نهال گردو با مساحت ۳ هکتار و با هدف تولید پایه نهال گواهی شده گردو مناسب جهت پیوندزنی و در نهایت تولید نهال گواهی شده گردو ایجاد شده که برای هر سال حدود ۱۵۰ هزار پایه نهال گردو تولید می‌شود.

شهبازی گفت: در مرحله سوم نیز گلخانه تولید نهال گردو پیوندی به مساحت ۲ هکتار و با تجهیزات ویژه ساخته شده که این گلخانه  نخستین بار در کشور و در همدان ایجاد شد که تولید سالانه بیش از ۱۰۰ هزار نهال گردو پیوندی گواهی شده در این مکان انجام می‌شود و تامین بخشی از نیاز‌های کشور و استان همچنین افزایش درآمد باغداران و افزایش کیفیت و کمیت این محصول از این گلخانه خواهد بود.

او گفت: باغداران و کشاورزان استقبال چشمگیری نسبت به اجرای این طرح‌ها داشته اند و قبل از اینکه محصول خود را عرضه کنند آن‌ها را پیش خرید می‌کنند تا با این کار مشکل تولید محصول برطرف شود.

او گفت: این مرکز به تولید یکنواخت و یکدست محصول و برداشت مکانیزه کمک کرده و از سوی دیگر بهره وری و افزایش تولید را برای باغداران این دیار به ارمغان می‌آورد که ایجاد نخستین زنجیره تولید گردوی پیوندی ایران در تویسرکان و طرح سرشاخه کاری و تعویض تاج درختان گردو نمونه‌هایی از چاره اندیشی متخصصان باغداری استان به شمار می‌رود.

مدیرباغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان راه‌اندازی زنجیره کامل پرورش نهال گواهی شده را کاری بی‌نظیر برای اصلاح باغ‌های گردو و تامین پیوندک در کشور اعلام کرد به طوری که سالانه تا ۶ میلیون پیوندک برای یکسان‌سازی محصول درختان و باروری بیشتر درختان به شهر‌های کشور عرضه می‌شود.

در این طرح شاخه های درختان قدیمی و تنومند که حاصل کمی می دهند و دربرابر سرما هم مقاوم نیستند بریده می شود و پیوندک اصلاح شده مقاوم در برابر سرما بر روی آن درخت پیوند زده می شود.

با این کار بعد از چند سال گردوی با کیفیت و یک دست و مقاوم در برابر آفات و سرمازدگی در باغ باغداران گردو رشد می کند و به ثمر می نشیند.

گردوی تویسرکان استعداد و شایستگی خود را هنرمندانه نشان داد و حالا نوبت همه آن‌هایی است که می‌توانند سهمی در توسعه صنعتی این برند سبز جهانی داشته باشند تا این محصول بی همتا به حق واقعی خود دست پیدا کند.

او گفت: کاهش دوره نونهالی از ۱۰ به پنج سال و جوانسازی باغ‌های گردو و پروراندن محصول بازار پسند و اقتصادی از مزایای طرح یاد شده است.

شهبازی گفت: اجرای این طرح‌ها موجب شد تویسرکان به عنوان پایگاه ژنتیکی گردوی جهان شناخته شود، زیرا به صورت تخصصی موضوع پرورش و اصلاح گونه‌های گردو در این منطقه در اولویت قرار گرفته و هر روز شاهد موفقیت‌هایی در این زمینه هستیم.

گزارش از زهرا جعفرپور ایروانی