در جهان امروز روزبه روز شاهد پیشرفت فناوری و افزایش وابستگی به فضای مجازی و اینترنت هستیم. 

همه گیری بیماری کرونا هم طی دو سال گذشته مردم را به سمت و سوی استفاده از اینترنت و مشاغل مجازی بیشتر سوق داد؛ نظام سلامت کشور هم از این قضیه مستثنی نیست و از همین رو راهبرد‌ها، برنامه‌ها و ابزار‌های پزشکی از راه دور جایگاه مشخص‌تری نسبت به گذشته پیدا کردند و در واقع می‌توان گفت کرونا، ضرورت پزشکی از راه دور را عیان‌تر و بستر‌های تحقق آن را فراهم‌تر کرد.

با توجه به اینکه دسترسی عادلانه به خدمات از جمله خدمات سلامت از ضروریات زندگی مردم محسوب می‌شود، ارائه کامل این خدمات به مردم، سهولت دسترسی به این خدمات و مقرون به صرفه‌بودن آن‌ها لازم است.

تله‌مدیسین، جایگزینی برای روش‌های سنتی معاینه و درمان بیماران است که علاوه بر تسهیل دسترسی، کاهش هزینه‌های رفت و آمد، جلوگیری از اتلاف وقت بیماران در مطب‌ها و کلینیک‌ها، سهولت ارائه خدمات پزشکی به ساکنان مناطق محروم، بهبود بهره‌وری اداری و بهره‌گیری از تجارب و مشورت‌های سایر پزشکان متخصص از مزایای آن به شمار می‌رود.

طی دو دهه اخیر، تله‌مدیسین پیشرفت و توسعه قابل توجهی در بسیاری از کشور‌ها داشته است. عملکرد مطلوب پزشکی از راه دور در چند سال اخیر، به ویژه در بحران همه‌گیری کرونا ثابت کرد که ارائه خدمات تله مدیسین در کشور ما نیز میسر است؛ در این مدت، بسیاری از مسائل جانبی آن به سرعت سازماندهی شد و شمار قابل توجهی از اعضای جامعه سلامت به ارائه خدمت از راه دور پرداختند.

به سبب اهمیت این موضوع، اولین‌بار در کشور همایش بین‌المللی تله مدیسین، اسفند ۱۴۰۰ به میزبانی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان برگزار شد.

پزشکی از راه دور، الزامی برای نظام سلامت

دکتر شاهین شیرانی رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: هم اکنون پزشکی از راه دور برای دانشگاه‌های علوم پزشکی و نظام سلامت به ویژه در شرایط محدودیت منابع یک الزام و ضرورت در ارائه یا تکمیل خدمت در عرصه سلامت و آموزش علوم پزشکی است.

به گفته او دانشگاه می‌تواند در ایجاد اتاق‌های متمرکز و شبکه مشاوره از راه دور برای خدمات پیراپزشکی و پاراکلینیک مانند تله رادیولوژی، تله پاتولوژی، تله الکتروکاردیوگرافی اقدام و در ترویج دریافت خدمات درمانی در ناخوشی‌های زودگذر در سامانه منسجم خود مراقبتی – دور مراقبتی توسط پزشک خانواده یا ارائه کنندگان سطح اول، با پیاده‌سازی نظام مشاوره تخصصی از راه دور فعالانه عمل کند.

کرونا فرصتی برای شفافیت جایگاه ویژه پزشکی از راه دور

نظام‌های ارائه سلامت در پی بروز همه گیری بیماری کرونا در برابر چالش‌های جدیدی قرار گرفت و به همین دلیل، نیاز‌ها و اختلالات قبلی نمایان‌تر شد که راهبردها، برنامه‌ها و ابزار‌های پزشکی از راه دور جایگاه مشخص‌تری نسبت به گذشته پیدا کردند.

به گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان فرصت فراهم آمده در پی ادغام نظام سلامت در دانشگاه‌های علوم پزشکی امکان راهبری بهتر این‌گونه برنامه‌ها و استفاده از مشارکت علمی دانشگاهیان در تولید فناوری‌های دانش‌بنیان نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری و اقدام پژوهی در حوزه پزشکی – سلامت از راه دور را میسر کرده است.

شیرانی می‌گوید: پزشکی از راه دور، همزمان با رعایت اصل ایمنی بیمار و امنیت اطلاعات سلامت، گستره وسیعی از ظرفیت‌های آموزشی را در دسترس قرار داده است.

طی دو دهه اخیر، علاوه بر اینکه بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته به صورت روزانه از فناوری تله‌مدیسین استفاده می‌کنند، تعداد زیادی از کشور‌های در حال توسعه نیز پیشرفت قابل توجهی در این زمینه داشته‌اند.

او معتقد است  از مزایای پزشکی از راه دور، می‌توان به کاهش هزینه‌های نظام سلامت، دسترسی به پزشکان بدون محدودیت مکانی و زمانی، امکان ارائه خدمات سلامت در مناطق دوردست، سهولت در مشاوره پزشکی، امکان نظارت و پیگیری فرآیند ارائه خدمت و پایش بیماران، همچنین معاینه‌های چندگانه و متوالی برای پیگیری بیماری‌های مزمن است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌گوید: دانشگاه‌های علوم پزشکی علاوه بر وظیفه آموزش و پژوهش، براساس قوانین مسئول حفظ و ارتقای سلامت آحاد جامعه هستند و به همین منظور با توجه به ارزش‌های حاکم بر نظام سلامت از یک سو با ضرورت توزیع عادلانه امکانات و دسترسی همگان به خدمات بهداشت و درمان و از سوی دیگر با لزوم صیانت از منابع مالی محدود در این حوزه روبرو هستند.

تله‌مدیسین، نیازمند تنظیم مقررات

همایش بین‌المللی تله مدیسین یا پزشکی از راه دور با هدف دسترسی راحت، عادلانه‌تر و مقرون به صرفه‌تر به خدمات سلامت اولین‌بار در کشور از دوم تا چهارم اسفند به میزبانی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان برگزار شد.

اصغراحتشامی دبیر علمی همایش بین‌المللی تله‌مدیسین ۲۰۲۲ در گفتگو با خبرنگار ما گفت: فضا و بازار در زمینه تله مدیسین فراهم، اما نیازمند تنظیم مقررات است و نهاد‌های حاکمیتی نیز باید الزاماتی همانند تعرفه‌گذاری هزینه‌های تله‌مدیسین از جمله معاینات حضوری و ...، امنیت اطلاعات، نظام حقوقی، اخلاقی و قانونی آن را فراهم تا مردم به راحتی از این بستر استفاده کنند و این نوع از خدمات‌رسانی پزشکی به صورت رسمی در کشور نهادینه شود.

به گفته او  هدف از خدمات تله مدیسین این است که با استفاده از شبکه‌ها و زیرساخت‌های موجود، سواد رایانه و دانش فنی مردم دسترسی به خدمات پزشکی، از راه دور فراهم و این خدمات به مناطق محروم نیز ارائه شود.

در همایش بین‌المللی تله مدیسین سخنرانان کلیدی از ایران و ۹ کشور دیگر از جمله استرالیا، سنگاپور، هند، آلمان، آمریکا و برزیل تجارب علمی خود را ارائه دادند.

دبیرخانه این همایش ۱۹۰ مقاله داخلی و بین‌المللی دریافت کرد که ۳۵ مقاله در قالب سخنرانی متخصصان داخلی و خارجی و ۱۰۸ مقاله به صورت پوستر ارائه شد.

دانشیار مدیریت اطلاعات سلامت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌گوید: عملکرد مطلوب در ارائه خدمات تله مدیسین در سال‌های اخیر، به ویژه در همه‌گیری کرونا ثابت کرد که امکان ارائه خدمات از راه دور پزشکی، در کشور ما میسر است.

احتشامی معتقد است ارائه خدمات تله‌مدیسین اعم از خدمات پیشگیری، تشخیص، درمان، پایش از راه دور بیماران (تله مانیتورینگ) و خود مراقبتی، می‌تواند موجب کاهش هزینه‌های تحمیلی به بیماران و نظام سلامت شود.

او می‌گوید: توانمندسازیِ طیف وسیعی از ارائه‌دهندگان سلامت الکترونیک در کشور، شامل پزشکان، پژوهشگران و متخصصان تله مدیسین، زمینه‌ساز ارائه خدمات مطلوب به مردم است و در این زمینه استفاده از فناوری‌های جدید اطلاعات و ارتباطات، هوش مصنوعی، سلامت همراه و سایر فناوری‌های نوین اطلاعاتی می‌تواند راهگشای افق‌های جدیدی در ارائه خدمات پزشکی از راه دور در کشور باشد.

با همین رویکرد رشته کارشناسی ارشد " سلامت از دور" سه سال پیش مصوب و ابلاغ شده و قرار است این رشته جدید دانشگاهی در زمینه تله‌مدیسین برای توانمندسازی ارائه‌دهندگان، مصرف‌کنندگان، پزشکان و پیراپزشکان، دانشجو بپذیرد.

دانشیار مدیریت اطلاعات سلامت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌گوید: تولیدکنندگان داخلی نیز عزم جدی برای تولید تجهیزات مربوط به تله‌مدیسین دارند همانند شرکت صاایران که موفق به تولید نمایشگر‌هایی شده که می‌توان با استفاده از آن در مواقع اورژانسی از خدمات ارتباط از راه دور با پزشکان بهره‌برد و حدود ۱۵۰۰ دستگاه از این نوع نمایشگر در مراکز اورژانس کشور نصب شده است.

سرعت عمل، رهاورد پزشکی از راه دور

مسعود بهروزفر مدیر فروش شرکت صنایع الکترواپتیک صاایران در گفتگو با خبرنگار ما گفت: دستگاهی را تولید کرده ایم که پزشک می‌تواند در فاصله انتقال بیمار از طریق اورژانس به بیمارستان، اطلاعات لازم را دریافت کند و با شناسایی مشکل و انتخاب شیوه درمان به سرعت برای پذیرش بیمار و مراحل بعدی آماده شود.

او معتقد است  این دستگاه در زمینه‌های پزشکی از راه دور بسیار عملکرد خوبی داشته به ویژه در مکان‌هایی که دسترسی به پزشک وجود ندارد به این شکل که می‌توان با ارسال اطلاعات بیمار به پزشکان برخط، مشاهده پزشک به صورت زنده از طریق دوربین تعبیه شده روی دستگاه و دریافت راهنمایی از آن‌ها به بهترین نحو خدمات مطلوبی به بیمار ارائه کرد.

این دستگاه ۱۵ کارایی برای پزشکی از راه دور همانند نوار قلب، ضربان نبض، فشار خون، ریتم تنفسی و تشخیص بیماری‌های پوستی را دارد.

بر اساس بیانیه پایانی همایش بین‌المللی تله مدیسین، تدوین سند ملی تله مدیسین به منظور سیاستگزاری و حکمرانی صحیح، سیاستگذاری با محور ملاحظات اخلاقی داده‌ها، ترغیب متعهدانه نیروی انسانی سلامت، اجرایی و فنی به اجرای تله‌مدیسین، تنظیم مقررات قانونی، فنی و اجرایی مرتبط با تله مدیسین، اجرای برنامه‌های آموزشی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی، توانمندسازی شناختی و مهارتی ارائه‌دهندگان و مصرف‌کنندگان خدمات پزشکی از راه دور، مدیریت اطلاعات سلامت، تعرفه‌گذاری خدمات از راه دور همانند خدمات سلامت حضوری، حمایت سازمان‌های بیمه‌گر برای پوشش خدمات تله مدیسین، تقویت زیرساخت‌ها به منظور پیاده‌سازی ایمن، سریع و به هنگام نکاتی ضروری است که برای نهادینه کردن پزشکی از راه دور باید آن‌ها را اجرایی و تقویت کرد.

گزارش از نرجس برهانی