کتاب «اسرار آل محمد (ص) و سلیم بن قیس» اثر کاظم استادی به همت مؤسسه بوستان کتاب در ۲۸۰ صفحه منتشر شد.

درباره وجود شخصیت سُلیمِ بن قِیس، اقوال مختلفی به چشم می‌خورد. برخی این نام را موهوم یا مستعار می‌دانند؛ برخی آن را با شخصیت دیگری همانند سلیم بن قیض یشکری یا قیس بن عباده تطبیق نموده اند؛ و برخی سلیم بن قیس را شخصیتی واقعی و از اصحاب حضرت امیر (ع) دانسته اند. همچنین درباره انتساب کتابی حدیثی به سلیم بن قیس نیز اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی تألیف کتاب سلیم را ساخته ایان بن ابی عیاش دانسته اند و برخی نیز به اعتبار احادیثی به نام سلیم، معتقدند خود سلیم بن قیس کتاب حدیثی داشته است.

پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد کتاب‌های کنونی و در دسترسی منسوب به سلیم، در طول شش قرن اول هجری در دسترس علمای شیعه امامیه نبوده است. با تعیین قدمت حدودی کتاب‌های کنونی منسوب به سلیم و بررسی نشانه‌های شکلی و محتوایی دیگر، می‌توان نتیجه گرفت که کتاب‌های کنونی منسوب به سلیم، متعلق به میراث غلات نصیریه شام، از میانه قرن چهارم تا اواسط قرن ششم قمری هستند.

کتاب سلیم یکی از جنجالی‌ترین کتاب‌های تاریخی – کلامی است که مناقشات بسیاری درباره آن وجود دارد. درباره سلیم و کتاب وی از جهات مختلف (علمی، تأیید و رد سلیم، و از جهت کیفیت نوشته ها) نوشته‌های مختصری وجود دارد.

کتاب سُلیمِ بن قِیس هِلالی، کتاب «تاریخی – اعتقادی» و به زبان عربی است. گفته اند این اثر اولین کتاب شیعه است و در زمان امیرالمؤمنین علی (ع) نگاشده شده است؛ هر چند درباره انتساب و عدم انتساب کتاب سلیم بن قیس، بین علمای شیعه مباحث بسیاری در گرفته است.

نوشتار حاضر می‌کوشد ضمن داشتن برخی مطالب تکراری در موضوع سلیم، تأملات تازه‌ای نیز در این باره ارائه دهد تا علاقه‌مندان این موضوع با استفاده از آن بتوانند بهتر به موضوع سلیم و کتاب او بپردازند؛ در واقع کتاب حاضر را می‌توان به نوعی «مسئله شناسی» سلیم و کتاب وی، برای بررسی بیشتر محققان قلمداد کرد.

نوشتار حاضر، تحقیقی «موضوع محور» درباره سلیم و کتاب اوست، مشکل اساسی تحقیقات موضوع محور، غیرقابل کنترل بودن تحقیق، کش دار شدن غالب این تحقیقات، و قابلیت جابجایی مطالب و فصل‌ها است.

ساختار اثر

این اثر در پنج فصل تألیف شده است: در فصل اول این اثر که درباره سلیم بن قیس هلالی است، به زندگی نامه منسوب به سلیمِ مشهور، گاهشمار فرضی زندگی وی، وصف سلیمِ مشهور در کتاب‌های تاریخی و حدیثی و... پرداخته شده شده است.

دومین فصل از این اثر، به کتاب سلیم پرداخته و کتاب وی را وصف کرده و به اهمیت این کتاب پرداخته و علت مشهور شدن کتاب تبیین گردیده و همچنین نگاهی آماری به این اثر شده است.

نویسنده در فصل سوم، درباره راویان کتاب سلیم سخن گفته و در چهارمین فصل نیز به مناقشات و حالات متصور برای کتاب سلیم اشاره کرده و در فصل پنجم و آخرین فصل از این کتاب، به اشکالات کتاب سلیم می‌پردازد.