در ۲۷ رجب سال چهلم عام‌الفیل پیامبر (ص) بر فراز کوه حرا و در میان غار مشغول مناجات با خدا بود، ناگاه پیک وحی، جبرئیل امین بر آن حضرت نازل شد و آیات آغازین سوره علق را همراه مژده رسالت، برای آن حضرت خواند: «بخوان به نام پروردگارت که جهان را آفرید، همان کس که انسان را از خون بسته‌ای خلق کرد، بخوان که پروردگارت از همه بزرگوارتر است، همان کسی که به وسیله قلم تعلیم داد، و به انسان آن چه را نمی‌دانست، آموخت». به این ترتیب آغاز وحی و بعثت، با نام خدا و با خواندن و قلم و علم و آموزش آمیخته با توحید، شروع شد.

به مناسبت بعثت رسول اکرم (ص) گفت و گوی ما را با حجت الاسلام والمسلمین موسی جامعی را بخوانید:

حضرت محمد (ص) به چه منظور آمده است؟

حضرت فرمودند: من مبعوث شدم تا مکارم اخلاق و اصول و اساس اخلاق تکمیل شود. پیغمبر نمی‌گوید من آمده ام که اخلاق را از اساس، پایه ریزی کنم بلکه می‌فرماید در ادامه بعثت انبیای الهی، صد و بیست و چهار هزار پیغمبر مبعوث شده ام و در ادامه‌ سلسله رسولان و انبیا آمده‌ام تکمیل‌کننده و تمام‌کننده مکارم و فضایل اخلاقی باشم. این مکارم‌الاخلاق هم مثل چتری همه شئونات رفتاری را در بر می‌گیرد؛ لذا بعثت پیغمبر در تداوم مسیر انبیای الهی و تکمیل‌کننده معارف الهی است که توسط انبیای قبل از رسول اکرم آورده شد بعضاً مردم حق آن‌ها را نتوانستند ادا کنند و در همان برهه زمانی‌که پیغمبران بودند‌ این معارف حفظ شده، اما در نسل‌های بعدی متأسفانه بشر نتوانست معارف ناب الهی که توسط انبیای قبلی آورده شد را امانت‌داری کند.

هدف ایشان از بعثت چه بود؟

پیغمبر اکرم با آمدنشان سیستمی را طراحی و حکومتی را پایه‌گذاری کردند که خداوند متعال تا روز قیامت این آورده پیغمبر را هم خودش محافظت خواهد کرد و هم انسان‌هایی را برای حفاظت از این معارف ناب و عمل به این معارف مامور کرده است. بزرگ‌ترین دستاورد بعثت پیغمبر طبق احادیث و روایات تتمیم مکارم اخلاق است که هم اشاره به این دارد که مکمل و تداوم تعالیم انبیای الهی است و هم از آن طرف بزرگ‌ترین هدف بعثت را پیغمبر، مکارم اخلاق بیان می‌کند که همانا سعادت بشر در همین عمل صالح و مکارم اخلاق است. همانگونه که در سوره والعصر می‌فرماید که إن الإنسان لفی خسر الا الذین آمنوا و عملو الصالحات. آن کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام می‌دهند. پس اسلام صرف شعار و سخنرانی نیست، بایستی عمل کرد به آنچه پیغمبر آورده و پیغمبر آمدند که مردم این‌ها را جامه عمل بپوشانند.

چرا هیچ پیامبری از میان زرد پوستان، سرخ پوستان و سیاه پوستان و هندو‌ها وغیره برانگیخته نشده است؟ آیا آنان نیاز به هدایت نداشتند؟

هم با دلیل عقلی و هم با دلیل نقلی که در آیات قرآن آمده ثابت شده‌است که هیچ قوم، انسان و جامعه‌ای در طول تاریخ بشریت محروم از پیغمبر و رسول نبوده، صد و بیست و چهار هزار پیغمبر بنا بر نظر مشهور ارسال شدند و فقط اسامی تعدادی از آن‌ها را می‌دانیم نامی از بسیاری از پیامبران نقل نشده حالا به هر دلیلی، اما قرآن فرموده و در آیات قرآن آمده که هیچ امتی بدون رسول نبوده و تمام امت‌ها به نعمت رسول و نبی متنعم بودند.

چرا اکنون نامی از همه پیامبران پیشین نیست؟

یک دلیل این است که بعضی از جوامع دور از جوامع کنونی زندگی می‌کردند، مثلا سرخ‌پوست‌ها در آمریکای شمالی زندگی می‌کردند و در مدت‌زمان طولانی از انسان‌هایی که در قاره‌های دیگر زندگی می‌کردند، بی خبر بودند و این موضوع طبیعی است که اگر پیغمبری هم در بین آن‌ها مبعوث شده بود، بقیه انسان‌ها نسبت به آن بی‌خبر باشند. اما هم با دلیل عقلی هم با آیات قرآن که چند آیه داریم که می‌فرماید هیچ امتی را بدون هدایتگر و رسول نگذاشته‌ایم و اشاره‌ای به‌همین مطلب دارد که قطعاً انبیایی ارسال شدند و این از حکمت خدا به‌دور است کمااینکه صد و بیست چهار هزار پیغمبر ارسال شدند، اما ما اسامی تعداد محدودی از پیامبران را می‌دانیم که قطعاً در دانستن آن‌ها حکمتی است و در ندانستن آن‌ها نیز حکمتی وجود دارد.

چرا حضرت محمد از میان عرب ها مبعوث شد؟

پیغمبر فرمودند که من پیغمبرم بر همه امت‌ها درست است که من از قوم عرب مبعوث شدم، اما من فقط پیغمبر عرب‌ها نیستم. من پیغمبرم بر همه اقوام و همه جوامع و پیغمبر خاتم هستم. این روایت نشان می‌دهد که نبوت پیغمبر عامه بوده، درست است که از یک جامعه‌ خاصی از کشور خاصی پیغمبر مبعوث شده‌است، اما قطعاً بر همه اقوام و بر همه انسان‌ها از جمله زردپوست، سرخ‌پوست، سیاه‌پوست، آفریقایی، آسیایی اروپایی آمریکایی و همه نبوت و مسئولیت دارد و وظیفه هدایت و راهبری خودشان را اعمال کردند. اکنون می‌بینیم که ندای اسلام در گوشه‌گوشه‌ جهان الان طنین‌انداز شده است؛ چراکه اسلام خودش را برای همه مردم معرفی کرد. خدا خدای همه مردم است. قرآن قرآن همه مردم است و پیغمبر مبعوث شده‌ است برای همه مردم از این‌جهت هیچ تفاوتی در رنگ و نژاد نیست بلکه تفاوتی اگر باشد فقط در تقواست.

در دنیای امروز یکی از ویژگی‌های بارزی که انسان‌ها از اسلام می‌شناسند و به آن متمایل و علاقه‌مند شده اند. همین تساوی و عدالتی است که در بین نژاد‌ها و رنگ‌های مختلف بیان می‌شود و در سنت پیغمبر ما شاهد همین موضوع هستیم که پیغمبر هیچ تفاوتی بین اقوام و نژاد‌های مختلف قائل نبودند بلکه به کرات توصیه می‌کردند که ما همه برادریم و بایستی حق برادری را ادا کنیم.

بعثت به چه معناست؟

بعثت از نظر لغوی به معنی برانگیختن و برگزیدن کسی برای رساندن پیام یا ماموریتی به کار برده می‌شود. در خصوص بعثت انبیا و بعثت پیغمبر اسلام که در قرآن هم واژه بعثت آمده می‌شود برانگیخته شدن و برگزیده شدن پیغمبر اکرم برای آن رسالت نبوت و آوردن دین مبین اسلام برای عموم جامعه بشری است.

ما در جوامع بشری مختلف در اعصار و قرون متمادی از حضرت آدم تا حضرت حضرت خاتم بعثت انبیا را داشتیم. بعضی از انبیا اُولُوالعَزْم و صاحب کتاب بودند مانند پیغمبر اسلام که کتاب قرآن داشت همچنین حضرت نوح، حضرت ابراهیم، حضرت موسی و حضرت عیسی، برخی از انبیا صاحب کتاب نبودند و شریعت سایر انبیا را ترویج، تبلیغ و تبیین می‌کردند، بعضی از انبیا نیز گستره فعالیتشان فرا منطقه‌ای بود، برخی دیگر هم در یک منطقه محدودی مبعوث می‌شدند و مختص به آن منطقه و قوم بودند، منتهی ویژگی پیغمبر اکرم این بود که برای همه عالمیان و همه اقوام قومیت و نژادی که بودند مبعوث شدندو نه فقط برای زمان خودشان و زمان حیات شان بلکه تا روز قیامت به عنوان پیغمبرخاتم مبعوث و برگزیده شدند. این یک امتیاز منحصر به فردی است که بعد از نبوت پیغمبردیگر پیغمبری نداریم. این هم در کتاب قرآن و روایات اماده و هم بشارت آن در کتب آسمانی سایر پیامبران از جمله تورات و انجیل بیان شده همانطور که در کتاب قرآن به کتب ادیان دیگر نیز اشاره شده است.

درباره نجات از گمراهی اعراب در زمان بعثت پیامبر چه کار‌هایی در این راستا انجام می‌دادند؟

پیغمبر در جزیره العرب مبعوث شد که این نیز جزو معجزات پیغمبر است که در میان قومی مبعوث شد که به جاهلیت معروف بودند، جاهلیت نه به معنای صرفاً نادانی یا بی علمی، که البته جزیره العرب همانطور در منابع تاریخی آمده آن زمان هم ازعلم بهره زیادی نبرده بود، مردم مشرک جزیره العرب قبل از اسلام علوم محدودی در میانشان رایج بود، البته علومی مثل علومی مانند نسب شناسی یا علم ادبیات و شاعری در آنجا رایج داشت.

پیامبر برای رفع جاهلیت آن زمان مردم چه کار‌هایی انجام دادند؟

اولین اقدامی که پیغمبر برای نجات از گمراهی در آن زمان در تبیین وحدانیت و اسلام انجام داد اخلاق حسنه ایشان بود؛ یعنی پیغمبر با اخلاق حسنه و معاشرت صالح و نیکو با مردم، سعی کرد که مردم را به سمت حق و خداوند متعال متوجه کند.

اقدام دوم این بود که پیغمبر از عشیره و اطرافیانش شروع کرد که خیلی کار بزرگی بود؛ شخصیتی مثل جناب عبدالمطلب جناب ابوطالب این بزرگوارانی که مانند حضرت خدیجه (س) آمدند در کنار پیغمبر، یک قدرتی را تشکیل دادند که توانست در ترویج اسلام ناب موثر باشد. پیغمبر برای مبارزه با جاهلیت تلاش‌ها و اقدامات بسیاری انجام دادند تا توانست از دل این عرب جاهلی آن اسلام ناب را پدیدار کند و به دنیا عرضه کند از جمله سفر‌های متعددی که ایشان داشتندو تبلیغ دین می‌کردند و آیات قرآن را تلاوت می‌کردند، علی رغم اینکه مشرکین ایشان را سنگ می‌زدند و با پیامبر مقابله می‌کردند، اما پیغمبر ایستادگی و مقاومت کرد از یک هسته دو نفره کار را شروع کرد و با همراهی حضرت خدیجه و حضرت علی بن ابی طالب گروه سه نفره‌ای تشکیل داد که تبدیل به جمعیت میلیاردی مسلمانان در عصر حاضر شد.