به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، در مرکز اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی بیش از ۲۰ هزار برگ سندِ دارالشفا از عصر صفوی تا پایان دوره پهلوی اول نگهداری می‌شود که موضوع ۱۲۰۰ برگ آن پرستارانی است که به عنوان بیماردار و خادم بیمار در دارالشفای رضوی مشغول به کار بوده‌اند.
الهه محبوب رئیس اداره اسناد مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: قدیمیترین این سند‌ها عمری به بلندای عهد صفوی دارد و تاریخ سال ۱۰۱۱ هجری قمری، پای آن مهر شده است. موضوع این سند هم پرداخت مواجب و حقوق قاسم نامی است که گویا در دارالشفا به شغل بیمارداری مشغول بوده است.
وی گفت: نفیس‌ترین ورق‌های اسنادی، سندی است که با خط سیاق کتابت شده و سوای ارزش تاریخی دارای ارزش هنری نیز هست.
وظایف و مشاغل رایج در دارالشفا پیش از بیمارستان‌های امروزی
رئیس اداره اسناد مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: قدمت دارالشفا امام رضا به قرن ششم می‌رسد، اما با روی کار آمدن زمامداران صفوی است که تشکیلات آستان قدس تغییرات و تحولات بنیادین بسیاری پیدا می‌کند و شکلی نظام‌مند به خود می‌گیرد. در همین راستا دارالشفا نیز به بخش‌های مختلفی تقسیم و مشاغلی شبیه به پرستاری نوین و امروزی در آن رواج می‌یابد به‌طوری که در اسناد این مجموعه می‌توان وظایف و منسب‌های مختلف کاری نظیر بیماردارباشی، بیماردار و خدمة بیمار را دید.
محبوب گفت: بیماردارباشی مانند سرپرستار امروزی مسئول برنامه‌ریزی نوبت‌های کاری، اعلام حضور کارکنان و مقدار ساعت خدمت آن‌ها به سرپرست دارالشفا بوده و لازم بوده از سواد کافی برخوردار باشد، بیماردار یا پرستار هم وظیفه مراقبت از بیماران را به عهده داشته و با توجه به جدا بودن بخش‌های زنانه و مردانه در بیمارخانه، بیمارداران مرد در بخش مردانه و بیمارداران زن در بخش زنانه مشغول به کار بوده‌اند.
او گفت: خادمان یا به‌کاران نیز رتبه دیگری از کارکنان هستند که وظایفی نظیر کمک پرستاری، شستشوی ملحفه، لباس، رختخواب بیماران و پاکیزه نگه‌داشتن اتاق‌ها را بر عهده داشته‌اند، بیمارداران و خادمان بیماران معمولاً نسبت به سایر کارکنان از سواد کمتری برخوردار بوده، اما باید تجربه و آموزش کافی را کسب می‌کرده‌اند.
بیشتر بخوانید
رئیس اداره اسناد مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: از عهد صفوی به بعد و به‌ویژه در دوره قاجار رتبه‌هایی مانند شربت‌دار باشی که دارالشفا زیر نظر او اداره می‌شده است هم به دیگر رتبه‌ها و منصب‌های این بخش افزوده می‌شود. در اسناد این دوره همچنین می‌توان نشانه‌های بسیاری درباره زنانِ شاغل در دارالشفاء دید که وظیفه آنان پرستاری، رخت‌شویی و کهنه‌شویی نوشته شده است.
محبوب گفت: مراقبت از فرزندان همراه بیمار و نگهداری از نوزادان شیرخوار، به ویژه اطفال رها شده در حرم مطهر و رسیدگی به آن‌ها تا مشخص شدن وضعیتشان از دیگر وظایف زنان شاغل در دارالشفا حرم مطهر رضوی در دوران قاجار بوده است.
او با اشاره به بررسی مشاغل و سمت‌های موجود در تشکیلات اداری دارالشفا به نام زنانی اشاره کرد و گفت: از دورۀ صفویه تا قاجاریه به شغلِ عزب دارالشفاء و بیماردار منصوب بوده‌اند، چنانچه در متن سندی مربوط به سالِ ۱۱۲۹ هجری قمری، سکینه بانو نامی که ادعای خدمت بیمارداری دارد از خدمتِ سی‌ساله مادرش در این سمت صحبت کرده است.
رئیس اداره اسناد مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: پرستاری به شیوه امروزی و نوین خود در مشهد سال ۱۳۱۵ خورشیدی با تأسیس آموزشگاه پرستاری دختران شکل می‌گیرد. هدف از تأسیس این آموزشگاه که با همکاری بیمارستان امام رضا (ع) صورت گرفته، آن‌طور که در اسناد این دوره نوشته شده، گویا توسعه خدمات پرستاری و آموزش‌های علمی به پرستاران برای خدمات بهینه به بیماران بوده است.
منبع: تسنیم
انتهای پیام//ت. ز
