تالاب‌های استان فارس زیست‌بومی در حال انقراض
تالاب‌های طبیعی جزو اکوسیستم‌های فعال و حیاتی بر روی زمین هستند که می توانند به بقای گونه‌های جانوری و گیاهی روی زمین کمک می‌کنند.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، تالاب‌ها منطقه‌هایی شبیه به دریاچه و جایی بین آب و خشکی هستند. ممکن است در بعضی از روز‌های سال خشک و در بعضی از روز‌ها پر از آب باشند. داخل این تالاب‌ها پر از گِل‌و‌لای است و زیستگاه پرندگان مهاجر یا بومی و گیاهان متنوعی‌اند که زیبایی منحصربه فردی دارند.
بخش مولد بسیاری از چرخه‌های حیات به تالاب‌ها برمی‌گردد، درون تالاب‌ها بی شمار موجودات زنده دیده می‌شود. این تالاب‌ها هستند که از انبوه گونه‌های پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان، ماهیان و بی مهرگان حمایت می‌کنند و به عنوان ذخیره‌گاه‌های بسیار مهمی از مواد ژنتیکی (وراثتی) گیاهی نیز محسوب می‌شوند.
وجود تالاب‌های طبیعی برای محیط زیست و کره زمین لازم است، زیرا تالاب‌ها می‌توانند ذخیره سازی آب، حفاظت در مقابل طوفان و کاهش تخریب سیل، تثبیت خطوط ساحلی و مهار فرسایش، تزریق مجدد آب‌های زیرزمینی (جابه جایی آب از تالاب به درون سفره‌های زیرزمینی)، تخلیه آب‌های زیرزمینی (جابه جایی آب به سوی بالا و تبدیل آن به آب‌های سطحی)، پالایش آب از رسوبات و دیگر آلودگی‌ها و تعدیل آب و هوای محلی را انجام دهند.
کنوانسیون رامسر (میثاق بین المللی حفاظت از تالاب ها)، قدیمی‌ترین معاهده بین المللی، با تاکید بر حفاظت از طبیعت در جهان است که آغاز آن ۱۳ بهمن ۱۳۴۹ بود و در نهایت، در سال ۱۳۵۳ جنبه قانونی یافت.
این کنوانسیون بر حفاظت و بهره برداری معقول از تالاب‌ها به خصوص در جهت فراهم ساختن زیستگاهی برای پرندگان آبزی و در حفاظت از تنوع زیستی تاکید ویژه دارد.
تنوع اقلیم، پستی و بلندی‌های فراوان، وجود دو دریای وسیع در شمال و جنوب کشور و گسترش وسیع تشکیلات زمین شناسی دوران سوم زمین شناسی، باعث شده که انواع مختلفی از تالاب ها، در ایران شناسایی شوند.
از ۴۲ نوع تالاب طبیعی ایران تعداد ۲۴ تالاب با مساحتی حدود ۱/۵ میلیون هکتار در فهرست کنوانسیون بین‌المللی رامسر ثبت شده است.تالاب نیریز (طشک و بختگان) و کمجان و دریاچه پریشان و دشت ارژن، در استان فارس قرار گرفته است.
از طرفی ایران در مسیر دو کریدور اصلی مهاجرت پرندگان کره زمین قرار گرفته است. اهمیت تالاب‌های ایران به دلیل قرارگیری در مسیر دو کریدور اصلی مهاجرت پرندگان، بسیار زیاد است.
تالاب‌های استان فارس سرشار از گونه‌های ژنتیکی ارزشمند، فراوانی پرندگان، ماهی‌ها و جانوران آبزی است و در معتدل کردن آب و هوا و تغذیه منابع آبی نقش به‌سزایی دارند.
اکوسیستم تالاب‌های استان فارس به گونه‌ای است که در فصل گرما حجمی از آن بخار می‌شود. با این همه، همین فرآیند سبب باز زنده‌سازی پوشش گیاهی تالاب‌ها می‌شود.
تالاب‌های استان فارس که روزی زیستگاه گونه‌های متنوع جانوری و گیاهی بوده هم اکنون یا کاملا خشک شده اند و یا در حال خشک شدن هستند.
رئیس مرکز پژوهش‌های جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز گفت: پدیده کم آبی بزرگترین چالشی است که ما با آن روبرو هستیم و دشواری‌های بسیاری را برای استان و کشور ایجاد کرده .
او افزود: باید توجه داشته باشیم که رفتار ما باعث و بانی تمام این اتفاقات قابل پیش بینی بوده و اگر سهم طبیعت در این مشکلات ۳۰ درصد باشد، سهم ما ۷۰ درصد است.
سید محمدجعفر ناظم السادات گفت: بر اساس اطلاعات تاریخی، تعداد سال‌هایی که بارندگی در جنوب کشور و استان فارس کمتر از میانگین بلندمدت بوده، بیشتر است.جغرافیای نواحی جنوبی کشور و استان فارس را بیشتر مستعد خشکسالی می‌دانم و احتمال وقوع دوران‌های کم بارش و خشکسالی در این منطقه بیشتر است.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز، همچنین افزود: این که گفته می‌شود علت خشکی تالاب ها، خشکسالی در استان است، فقط یک بهانه است برای برداشتن مسئولیت این اتفاق از دوش عده ای! استان فارس از گذشته تا حال با میانگین بارش ۲۵۰ میلیمتر در سال جزء مناطق کم آب کشور بوده است، اما چرا در چند سال اخیر این اتفاقات افتاده است؟
ناظم السادات با اشاره به اینکه بارندگی نمی‌تواند باعث احیای تالاب‌ها در زمان کوتاه شود، افزود: زنده شدن دوباره تالاب‌ها تنها با مدیریت درستِ منابع آبی زیرزمینی و برداشت به اندازه از آن‌ها همچنین پرداخت حق آبه آن ها، شدنی است.
او افزود: حفر چاه‌ها و در پی آن از بین رفتن سفره‌های آب زیرزمینی، پدیده زیان بار غبار و طوفان‌های نمکی از دلایل خشک شدن تالاب‌های فارس است.
این عضو هیات علمی دانشگاه شیراز، راه حل مشکلات آبی در کشور را به این صورت بیان کرد: تا مردم هستند، مشکلات قابل حل است، دولت و مجلس باید با قانون و آیین نامه، اختیارات قابل توجهی به مردم و نهاد‌های مردمی و انجمن‌های علمی و سمن‌ها بدهند، تا افراد متخصص و آشنا با کار اجرایی و دارای دیدگاه علمی وارد شوند.
او گفت: مردم سرمایه‌های بزرگ کشور هستند و هر وقت دولت دست از تصدی گری بردارد و کار را بر عهده مردم بگذارد، مشکلات حل خواهد شد، تعاونی‌های کشاورزی و سمن‌ها باید شجاع و پیشرو باشند و قدرت اجرایی داشته باشند تا تحقیق علمی و کار‌های اجرایی انجام دهند و البته بدون وابستگی به دولت.
تصدی‌گری گسترده بخش دولتی، عامل مشکلات کشور است
ناظم السادات در ادامه به نکته‌ای اشاره کرد که نشان می‌داد، بیرون کردن مردم از صحنه مدیریت آب و جانشینی دولت، باعث و بانی بروز خیلی از مشکلات در بخش آب، شده است.
این استاد دانشگاه گفت: در اوایل دهه ۶۰، قنات‌های فعال زیادی در استان وجود داشت و سال‌های سال به وسیله مردم لایروبی و مراقبت می‌شد. کشاورزان هم حق آبه خود را طبق برنامه ریزی و توافق با هم، دریافت می‌کردند، تا اینکه عده‌ای با مجوز قانونی مبادرت به حفر چاه‌های عمیق و نیمه عمیق کردند و باعث خشک شدن قنات‌ها شدند.
او ادامه داد: وقتی مردم به محاکم قضایی و دولتی مراجعه می‌کردند، حق را به آن صاحب چاهی می‌دادند که مجوز قانونی داشت! پس نتیجه چه شد؟ روز به روز تعداد مجوز حفر چاه افزایش یافت و قنات‌ها و چشمه‌ها خشک شدند.
رئیس مرکز پژوهش‌های جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز، گله‌ای هم از تصمیم گیرندگان داشت و گفت: برای انجام هر کاری باید تحقیقات گسترده علمی توسط نهاد‌های علمی مستقل انجام شود، اما متاسفانه تصمیم‌گیری‌ها در کشور ما، به طور عمده توسط شرکت‌های تولیدکننده کالا و خدمات صورت می‌گیرد.
او گفت:یک روز تصمیم به سدسازی گسترده می‌گیرند و یک روز هم انتقال آب از خلیج فارس با منافعشان همخوانی دارد! الان در کمیسیون کشاورزی مجلس، چند نفر متخصص کشاورزی و یا کسی که تجربه یک هکتار کشاورزی داشته باشد، حضور دارد؟
ناظم السادات گفت: با پرداخت درصد کمی از هزینه انتقال آب خلیج فارس به استان، به کشاورزان بخش‌های مختلف و کاستن از زمین‌های زیر کشت محصولات پر آب، مثل برنج و ذرت، مشکل آب استان حل خواهد شد.
هم اکنون در استان فارس، حدود ۷۰ هزار چاه مجوز دار و ۳۰ هزار چاه بدون مجوز وجود دارد، که سه نوع برداشت آب وجود دارد. برداشت مجاز آب از چاه مجاز و برداشت غیرمجاز آب از چاه غیرمجاز و سومی برداشت آب غیرمجاز از چاه‌های مجاز است و این موضوع فقط با نصب کنتور‌های هوشمند روی چاه‌های مجاز، قابل کنترل است که سال هاست قرار است اتفاق بیفتد، اما گوش شنوایی نیست!
مدیرکل محیط زیست استان فارس گفت: در دریاچه پریشان و کافتر در زمان پرآبی ماهی‌گیری انجام می‌شد، اما در حال حاضر با خشک شدن این دریاچه‌ها نه تنها پرندگان مهاجر به این دریاچه‌ها نمی‌آیند.به پرندگان بومی نیز آسیب فراوان وارد شده و صیادان بومی هم شغل خود را از دست داده اند، صیادانی که روزگاری نه چندان دور از محل ماهی گیری امرار معاش می‌کردند.
حمید ظهرابی با بیان اینکه خشک شدن تالاب‌های استان فارس بسیار خطرناک است، بیان کرد: تالاب‌های خشک شده به کانون ریزگرد‌ها تبدیل می‌شود و تاثیر زیادی بر زیست بوم گیاهی و درختان اطراف تالاب‌ها می‌گذارد و همچنین سبب شور شدن اراضی کشاورزی می‌شود.
او با بیان اینکه خشک شدن تالاب سبب ایجاد مشکل در زندگی مردم و اقتصاد مناطق اطراف تالاب می‌شود نیز گفت: خشک شدن تالاب‌ها سبب مهاجرت روستاییان به شهر‌ها می‌شود.
احیای تالاب‌های فارس، یک مطالبه مردمی است
ظهرابی افزود: کشاورزان باید در برداشت آب دقت کنند، زیرا با کاهش سطح آب‌های زیر زمینی، تالاب‌ها از بین می‌روند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس، از آثار فرهنگی تالاب‌ها بر مردم محلی گفت: نامگذاری شهرستان بختگان نشان از عجین بودن تمدن و فرهنگ این مردم با یک تالاب بین المللی است که دارای ارزش‌های جهانی می‌باشد.
او افزود: این تالاب‌ها و دریاچه‌ها در سال‌هایی نه چندان دور، کانون اصلی فرود مرغان مهاجر و پرواز دسته جمعی پرندگان بود و با طراوتی که در هوا ایجاد می‌کرد تاثیر مستقیم بر رونق تولید و کشاورزی و باغداری در مناطق اطراف داشت.
ظهرابی گفت: با مشارکت مردم می‌توان محیط زیست را توسعه داد و با توجه به اینکه فارس استانی است که داعیه دار فرهنگ و تمدن در کشور است، باید پرچمدار این نوع موضوعات و الگو‌های موثر مشارکت در حفاظت محیط زیست باشد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس گفت: معیشت و امکان زندگی مردم اطراف تالاب، در گرو حفاظت از تالاب‌ها است.
او افزود: از زمانی که سایه خشکی بر این تالاب‌ها نشست، روستائیان و ساکنان جوامع محلی اطراف این تالاب‌ها رخت سفر بستند و به شیراز و دیگر شهر‌های استان فارس مهاجرت کردند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس گفت: احیای تالاب‌های فارس اکنون یک مطالبه مردمی است و نگاه ملی به این مطالبه، یک حق طبیعی برای مردم فارس است.
منبع: فارس
انتهای پیام/
