ناگفته‌هایی از پرواز بالگرد ارتش بر فراز ناو امریکایی
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی سال‌ها است دژ مستحکم ایران مقابل تهدیدات دشمنان در دهانه ورودی آب‌های سرزمینی جنوب بوده است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، پایگاه‌های دریایی دوم و سوم نداجا از جاسک تا پسابندر ماموریت‌های کلان نیروی دریایی ارتش در تامین امنیت این آبراه تجاری و عبور و مرور نفتکش‌ها را رقم زده‌اند و ابتکار عمل را در پیش کشیدن میدان رزم خود تا آب‌های دوردست و اقیانوس اطلس به دست گرفته‌اند. از حضور پیوسته ناوگان نظامی آمریکا تا پرواز پهپاد‌ها و رادار‌ها و ماهواره‌های شناسایی و اطلاعاتی مسلط بر منطقه توانمندی تهاجمی و پدافندی ارتش در کنترل شرایط منطقه را به ارزیابی کشیده‌اند و نداجا در هر بار تلاطم امواج آن را به آرامش رسانده است.
دریادار مصطفی تاج‌الدینی معاون عملیات نیروی دریایی ارتش ماموریت‌های ارتش در آب‌های ساحلی جنوب را نه‌تن‌ها دفاع که توسعه همراه با امنیت برای مردم سیستان و بلوچستان عنوان می‌کند. او به مناسبت هفتم آذرماه سالروز شکست نیروی دریایی عراق از نداجا ۶۷ روز پس از آغاز جنگ تحمیلی در سال ۱۳۵۹ با ما به گفتگو نشست.
* شروع دوره مسئولیت شما در ستاد فرماندهی نیروی دریایی ارتش با حضور ناوگروه نداجا در اقیانوس اطلس مقارن بود. برنامه حضور در آب‌های آزاد دوردست چه اهمیت و چه دستاورد‌هایی داشت؟
حضور نیروی دریایی در اقیانوس اطلس حداقل از ۲ بعد برای ما حائزاهمیت بود؛ نخست بعد تخصصی و دریانوردی است. ما فارغ از هرگونه نگاه سیاسی، سیادت دریایی و نمایش اقتدار نظام جمهوری اسلامی، از ابعاد تخصصی به این ماموریت نیاز داشتیم. ۴ ماه حضور در دریا بدون پشتیبانی و پهلوگیری در هر بندری یا استفاده از امکانات پشتیبانی یک حرکت حساب شده و تخصصی است. پرسنل ما در دریا نیاز به پشتیبانی از نظر همه آماد‌ها دارد.
اگر آماد‌های ده‌گانه را درنظر بگیریم، یک ناو از نظر بحث جیره آب، غذا، تسلیحات و امکاناتی که نیاز دارد زنده است. وقتی یک ناو در دریانوردی حضور پیدا می‌کند چیزی به نام اینکه خاموش کند یا کناره بگیرد و استراحت کند وجود ندارد. ۴ ماه دائم موتور و ژنراتور روشن است و پرسنل ۲۴ در قالب ۳ شیفت کاری پای دستگاه هستند. این کار از نظر تخصصی و دانشی در حوزه دریانوردی حرف برای گفتن دارد.
* لحظات حساس و خطیر این ماموریت چه بود؟
حضور در دریای متلاطم با فورس بالای ۷ آمادگی و قدرت عمل می‌خواست. یکی از بزرگ‌ترین افتخارات ما این است که وقتی ناوشکن سهند از دماغه نیک عبور می‌کرد، یکی از خراب‌ترین وضعیت‌های جوی را تجربه می‌کرد. این افتخار را داشتیم که ناوگان ما تمام آن شرایط و سختی‌ها را تحمل کرد و با اقتدار در سن‌پترزبورگ حضور پیدا کرد و بدون کمک هیچ بندری ماموریت خود را انجام داد. مهم‌تر از این مسائل فنی نمایش قدرت نظام جمهوری اسلامی است.
یک ناو، جزئی از خاک کشور محسوب می‌شود. وقتی پرچم کشوری روی عرشه ناو افراشته می‌شود، در تمام مسیر به دنیا شناسانده می‌شود. ما در جریان مسیر این ماموریت از ۵۲ کشور عبور کردیم، یعنی در ساحل و آب‌های سرزمینی حداقل تحت‌انحصاری اقتصادی‌شان حضور پیدا کردیم. هزاران کشتی در جایی که فکرش را نمی‌کردند ما را دیدند. تصور نمی‌کردند جمهوری اسلامی بعد از این همه تحریم و شرایط سخت، ناوگان و یگان‌هایی را تجهیز کند که بتواند با اقتدار از سخت‌ترین مسیر عبور کند.
برای اغلب دریانوردان عبور از دماغه نیک یک تراژدی و کار خطرناک است، اما ما با برنامه، آموزش و پیش‌بینی‌های لازم توانستیم از مسیر اقیانوس هند، اطلس جنوبی، شمال و ۵۲ کشور عبور کنیم و مهم‌تر اینکه در حیاط‌خلوت آمریکا حضور پیدا کنیم. یکی از پیچیدگی‌های این ماموریت برای ما این بود که آمریکایی‌ها تا دقیقه ۹۰ داشتند مقصد حرکت ناوگروه را حدس می‌زدند و از ونزوئلا تا برخی کشور‌های دیگر را نام می‌بردند، ولی هدف اصلی از قبل آنچنان‌که پیش‌بینی شده بود این بود که ما در روز نیروی دریایی جمهوری فدراتیو روسیه شرکت کنیم.
* در طول مدت ماموریت اقیانوس اطلس جایی بود که به چالش هم کشیده شوید؟
بله. یگان‌های شناور نظامی برای خودشان حریم دارند. ما از ۳ تا ۵مایلی خودمان را مراقبت می‌کنیم. اگر شما با اقتدار نایستید، خیلی‌ها دنبال این هستند که وارد آن حریم شوند و بتوانند نسبت به شما اشراف اطلاعاتی پیدا کنند. بار‌ها اتفاق افتاد که کشور‌های مختلف با اعزام هواپیمای شناسایی و یگان‌های شناور به ما نزدیک شدند، اما با تذکر به‌موقع و انجام مانور‌های صحیح شرایط خوبی داشتیم.
* حضور در اقیانوس اطلس یکی از دورنما‌های شما بود که به آن دست پیدا کردید. آیا هدف‌گذاری خاص دیگری هم در برنامه‌ها و راهبرد‌های آینده دارید؟
به ما تکلیف شده است که در هر نقطه از آب‌های آزاد دنیا که منافع جمهوری اسلامی اقتضا کند، حضور داشته باشیم. ما به این توانمندی دست پیدا کرده‌ایم. ما در بندر روسیه هم که پهلو گرفتیم کمترین پشتیبانی آمادی را گرفتیم. برنامه‌ریزی‌ها و پشتیبانی‌ها به‌گونه‌ای انجام شده بود که ما معادل همین سفر را اگر دریانوردی ادامه داشت می‌توانستیم طی کنیم.
* چه کمبود‌هایی از حیث تجهیزات در ماموریت اقیانوس اطلس احساس کردید؟
ما باید در مسیر و محل ماموریت‌مان که مدار بالای ۱۰درجه است رصد و اشراف اطلاعاتی داشته باشیم. لازمه‌اش این است که تجهیزات در اختیارمان را به‌روز کنیم. آمریکا در لبه تکنولوژی حرکت می‌کند. نمی‌توان با چنین کشوری بدون عقب‌افتادگی‌های علمی و فنی دریایی رقابت کرد. ما باید دائما خودمان را به‌روز نگه داریم.
یگان‌های شناوری اعم از زیرسطحی، سطحی و پروازی بسیار پیچیده است. وقتی در دریا حضور دارید باید حسگر‌ها و سامانه‌های شناسایی برای همه اهداف و در عین حال توانایی مقابله با تهدیدات در همه این سطوح را هم داشته باشید. واحد‌های ما در سال‌های گذشته از ناوشکن جماران گرفته تا دماوند، سهند و دنا روزبه‌روز پیشرفته‌تر می‌شوند یعنی هم رادارگریزتر می‌شوند و هم از لحاظ توان موشکی و پهپادی در حال گسترش هستند. برنامه‌های آینده ما نیز منطبق با ماموریت‌های واگذاری است.
* ماموریت‌های ارتش در سال‌های قبل‌تر بیشتر در مقابله با دزدی‌های دریایی مطرح می‌شد، ولی در سال‌های نزدیک‌تر بحث تامین امنیت آبراه‌ها و اسکورت کشتی‌های تجاری و نفتکش‌ها نیز پای ثابت ماموریت‌های نداجا شده‌اند. با توجه به تهدید‌های ربایش نفتکش‌های ایرانی چه عملکردی در پیشگیری از این اتفاقات داشته‌اید؟
ما حدود ۱۲سال است که در بحث اسکورت کشتی‌ها جدی‌تر وارد شده‌ایم، اما با توجه به اینکه در آستانه هفتم آذر هستیم و میراث‌دار خیلی از دلاورمردی‌ها و ایثارگری‌های پرسنل جان برکف نداجا در آن سال‌ها هستیم باید بگویم در زمان جنگ جمهوری اسلامی ایران با عراق خیلی از اطلاعات نفتکش‌ها و جابه‌جایی نفت ما به عراق داده می‌شد. عراق نفتکش‌ها و سکو‌های ما را می‌زد و عملا اقتصاد ما دچار گرفتاری شد. خیلی از نفتکش‌های اجاره‌ای ایران یا آن‌ها که پرسنل خارجی داشتند کار را رها کردند و درنهایت بچه‌های نیروی دریایی هم اسکورت کردند و هم در نفتکش‌ها حضور پیدا کردند.
نداجا خطوط مواصلاتی را باز نگه داشت تا اقتصاد جمهوری اسلامی ایران اداره شود. کار ما از آن زمان شروع شد. بزرگ‌ترین کاری که پیشکسوتان ما انجام دادند این بود که دقیقا ۶۷روز پس از شروع جنگ (۳۱شهریور۱۳۵۹) یعنی هفتم آذرماه۱۳۵۹ طومار نیروی دریایی عراق را درهم‌پیچیدند. در آمار‌ها داریم که در همین مدت ۷۵درصد توان نیروی دریایی عراق مضمحل شد. در تمام مدت جنگ کمتر پیش آمد که نفتکش‌های ما نتوانند نفت صادر کنند؛ با اسکورت و کار پدافندی که بچه‌ها انجام می‌دادند خطوط مواصلاتی بازمی‌ماند.
از سال۱۳۸۸ به بعد که بحث دزدی دریایی در محدوده خلیج عدن و دریای سرخ جدی شد ناوگروه‌های ما دائما دارند کشتی‌های تجاری و نفتکش جمهوری اسلامی ایران را اسکورت می‌کنند. تاکنون ۷۸ناوگروه ما به این ماموریت‌ها اعزام شده‌اند. مسیر اسکورت نیز کم نیست. فقط خلیج عدن بیش از ۴۰۰مایل دریایی یا ۸۰۰کیلومتر است. در محدوده دریایی این مسافت تا هزارو۲۰۰مایل است.
* تجربه حضور و فرماندهی شما در این ناوگروه‌ها چیست؟
بنده خودم فرمانده ناوشکن بودم؛ این اسکورت‌ها را انجام می‌دادم تا زمانی که در منطقه چابهار حضور پیدا کردم و الان هم که به ستاد آمده‌ام. زمانی نبوده که در محدوده خلیج عدن و دریای سرخ یگانی از نیروی دریایی حضور نداشته باشد، چون اگر حضور نداشته باشیم مطمئن باشید در نخستین فرصت یا محموله نفت ما رفته یا در قالب دزدی و تروریسم دریایی آسیب خواهیم دید. قریب به ۳۰۰حمله اتفاق افتاده که اگرچه همگی با سلام و صلوات تمام نشده‌اند، اما در کل حضور موفقی داشته‌ایم و اسکورت ما نگذاشته آسیبی به منافع جمهوری اسلامی ایران وارد شود.
* آیا جلوی مسائلی شبیه توقیف نفتکش ایران توسط انگلیس خواهید ایستاد؟ آیا مطالبه‌ای از شما برای ورود به این مسائل وجود دارد؟
نیرو‌های مسلح براساس ماموریت و تکالیف ابلاغی عمل می‌کنند. اگر منافع جمهوری اسلامی ایجاب کند و به ما ابلاغیه بدهند مطمئن باشید فراتر از تصور و آنچه در اذعان بگنجد پرسنل ما در نیروی دریایی توانایی دارد و ماموریت را به انجام می‌رسانند، اما مهم ابلاغ ماموریت است. ما در دریا یک‌سری تکالیف روتین داریم و یک‌سری تکالیف بنا به شرایط؛ بنابراین اگر از ستاد‌های بالاتر ما ابلاغ شود ما هم مکلف به اجرا می‌شویم، ولی اجازه تعدی در دریا نمی‌دهیم. سامانه کنترل فرماندهی در یگان‌های نیروی دریایی آنلاین است و ستاد ما دائما با ستاد‌های بالاترشان در تماس هستند و کسب تکلیف می‌کنند. اگر یگان ما در دریا حضور پیدا کند و جایی ببیند شناور تجاری ما گرفتار شده است بلافاصله کسب تکلیف می‌کند و وارد عمل می‌شود.
* مشابه قضیه توقیف یک نفتکش از سوی سپاه شما هم چنین ماموریت‌هایی دارید؟
همه نیرو‌های نظامی صرفا براساس ابلاغ عمل می‌کنند و به هر کدام که ماموریت داده شود وارد اجرا می‌شوند.
* ماجرای پرواز هلی‌کوپتر شما بر فراز ناو اس‌اس‌اسکس آمریکا چه بود؟
کار شناسایی بالگرد ما هم براساس تکلیف بود. ما باید به اطلاعاتی دست پیدا می‌کردیم. وقتی هم که رفتیم، یگان ما بی‌محابا و بدون هماهنگی وارد حریم یک یگان نظامی نشد. ورود به حریم یک یگان نظامی آداب و اصولی دارد. ما تا زمانی که وارد درگیری نشدیم این اصول را برای همدیگر رعایت می‌کنیم.
* یعنی اجازه نزدیک شدن گرفتید؟
خیر. اینکه مجوز بگیریم، چنین نبود، اما هلی‌کوپتر ایران به ناو آمریکایی اعلام کرد که من در حال گشت روتین خود هستم و از نزدیک شما عبور می‌کنم. ناو طرف مقابل اگر احساس کند تهاجمی وجود دارد اقدام خواهد کرد؛ بنابراین ما مجوز نگرفتیم، ولی اعلام کردیم می‌آییم. هلی‌کوپتر ما ماموریتش را انجام داد و ما کاملا اشراف پیدا کردیم که چه دارد و چه ندارد.
* خب این اطلاعات را که از قبل هم دارید.
بله. ما این ناو‌ها را وقتی از مبدا راه‌می‌افتد در رصد خودمان داریم. خیلی از اطلاعات ناو‌ها اطلاعات آشکار هستند، ولی اطلاعات آشکار همیشه اطلاعات درستی نیست، شما باید با رصد دائمی و پایش، این اطلاعات را تصحیح کنید و دقتش را بالا ببرید.
* برخی تبلیغات شد که این اقدام ارتش ماجراجویی است. اهدافش چه بود؟
این اقدام ماجراجویی نبود. جزو تکالیف نیرو‌های نظامی این است که بر حوزه ماموریت خودش اشراف اطلاعاتی داشته باشد. هم‌اکنون مدار بالای ۱۰درجه جزو حوزه اشراف اطلاعاتی ماست. با اعزام یگان شناوری، پهپاد، هواپیما و بالگرد و زیرسطحی دائما در حال کاوش هستیم.
سامانه‌های اطلاعاتی عملیاتی و سامانه‌های رادار ساحلی نیز کار می‌کنند تا به یک اشراف اطلاعاتی دست پیدا کنیم. پرواز یا بالگردی یا هواپیما یا پهپادی دائما در حال اجراست. وقتی یگان نظامی خارجی در محدوده ۱۰۰کیلومتری آب‌های ما حضور دارد، ما آن محدوده را گشت می‌زنیم و موردشناسایی قرارمی‌دهیم. ما قبلا اطلاعات این ناو آمریکایی را گرفته بودیم، اما برخی توقف‌های مشکوک و گشت مداوم داشت که باید برای ما محرز می‌شد دقیقا در حال انجام چه کاری است.
* مسائل مختلفی طی سال‌های گذشته اهمیت آب‌های عمان را که دروازه ورود ایران به آب‌های آزاد نیز محسوب می‌شود افزایش داده است. منطقه دوم و سوم نیروی دریایی در بخش‌های شرقی آب‌های سرزمینی جنوب است و در واقع تامین امنیت آن‌ها با شماست. خط لوله انتقال نفت ایران از گوره به جاسک تنها یکی از این اتفاقات است. ارتش چه پیشرفت‌هایی در منطقه سوم دریایی خود داشته است؟
شاید بتوان گفت مهم‌ترین سواحل کشور سواحل مکران در نزدیکی شمال اقیانوس هند است. منطقه سوم ما یا همان منطقه نبوت که شامل چابهار و کنارک می‌شود، امنیت کریدور اقتصادی شمال جنوب کشور را تامین می‌کند. مثلث طلایی بین هرمز، مالاکا و باب‌المندب رسم می‌شود و یکی از سنگین‌ترین تجارت‌های جهانی بین غرب و شرق اینجا اتفاق می‌افتد. اعتقاد بر این است که کسی که در آینده بر این محدوده تسلط داشته باشد در آینده می‌تواند دنیا را از نظر بحث امنیت دریایی تحت‌کنترل داشته باشد.
ما اگر اینجا نتوانیم از منافع‌مان دفاع کنیم، در تجارت آینده اقتصاد دنیا ممکن است آسیب ببینیم. حضرت آقا زمانی به ما تکلیف کردند نیروی دریایی از منطقه تنگه هرمز و خلیج‌فارس به شرق تنگه و سواحل مکران گسترش پیدا کند و حضور معنادار و مؤثری در این منطقه داشته باشد. منطقه ولایت جاسک نیز همانطور که اشاره کردید حساسیت‌های انتقال نفت را تامین امنیت می‌کند. حضرت آقا به ما تأکید داشته‌اند در کنار همه جنبه‌های نظامی، نیروی دریایی در کنار مردم حضور داشته باشد و به توسعه سواحل کمک کند. ایشان گفتند: «ارتش می‌تواند عامل پیشرفت در رشد جمعی منطقه مکران باشد.
واقعا این کار از نیروی دریایی ارتش ساخته است. نیروی دریایی می‌تواند همه منطقه مکران را آباد کند.» این تکلیف بیش از یک دهه قبل رهبر انقلاب به نیروی دریایی ارتش است. نیروی دریایی در دورترین منطقه مرزی ایران و پاکستان که پسابندر است حضور پیدا کرده و یک‌سری زیرساخت از درمانگاه گرفته تا سالن ورزش ایجاد کرده است. ما در پسابندر داریم مردم را به‌صورت رایگان ویزیت می‌کنیم. ما آنجا مدرسه ایجاد کرده‌ایم و تقریبا ظرفیت کامل آن در اختیار روستای پسابندر است. نیروی دریایی ارتش شاید یکی از بزرگ‌ترین بیمارستان‌های خودش را در کنارک ایجاد کرده و خوشبختانه در آستانه افتتاح است. جزو تکالیف ما این بوده است که در این منطقه به‌علت ضعف بهداشتی و امکانات پزشکی، این بیمارستان را ایجاد کنیم.
ما مدارس و مجتمع‌های بزرگی نیز آنجا داریم. بیش از ۷۰درصد دانش‌آموزان آنجا نیز از مردم محلی و خوب بلوچ هستند. من سه‌سال‌ونیم آنجا حضور داشتم. نیروی دریایی ارتش یکی از محور‌های توسعه آنجاست و دارد به تکلیفش عمل می‌کند. نفس حضور نیروی دریایی و نیروی هوایی به اذعان معتمدان منطقه کنارک باعث رونق اقتصادی در آنجا شده است. حضور ما در جاسک نیز باعث شده است این منطقه مدنیت و توسعه بیشتری پیدا کند.
* در واقع شما به‌صورت موازی در کنار طرح‌های توسعه‌ای دولت در این منطقه همانند بندر شهید بهشتی کار می‌کنید؟
اقتصادی موقعی شکل می‌گیرد که قبل از آن امنیت تامین شده باشد. مهم‌ترین محصولی که نیرو‌های نظامی تولید می‌کنند امنیت است؛ تا مادامی هم که حذف نشود دیده نمی‌شود. امنیت مثل هواست و شاید خیلی متوجه آن نیستیم. اگر امنیت نباشد در سواحل مکران سرمایه‌گذاری نمی‌شود.
* خبر رزمایش‌های مشترک شما با روسیه و چین در دریای عمان حساسیت‌برانگیز بوده‌اند. این رزمایش‌ها با چه هدفی دنبال می‌شوند؟ کی برگزار می‌شوند؟
ما با هر کشوری که با ما هم‌خط و همسو باشد و منافع مشترکی داشته باشیم برای ارتقای سطح همکاری‌ها و انتقال تجارب رزمایش مشترک پیش‌بینی می‌کنیم. یکی از درخواست‌های ما در جریان سفر امیر دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نداجا به اجلاس آیونز در فرانسه این بود که حتما تا قبل از پایان سال کشور‌های حوزه اقیانوس هند یا همان آیونز در یک رزمایش مشترک امنیت دریایی شرکت کنند.
در عین حال چین و روسیه هم که در بحث امنیت با ما همسو هستند، ما هم برای تبادل اطلاعات‌مان و هم برای ارتقای سطح مهارت پرسنل‌مان با آن‌ها کار می‌کنیم. آن‌ها در رزمایش مشترک دریایی با ما شرکت می‌کنند و این در دستور کار ماست. اغلب نیرو‌ها معمولا ماموریت‌شان تا مرز است، ولی نیروی دریایی ماموریت از مرز تا فرامرز است، یعنی ما باید در آب‌های آزاد و بین‌المللی حضور داشته باشیم.
لازمه این حضور مؤثر جلب مشارکت کشور‌های همسو و برگزاری رزمایش‌های مشترک برای هم‌افزایی و ارتقای سطح همکاری و تبادل تجارب و اطلاعات است. ما با عمان معمولا رزمایش دوسالانه امداد و نجات دریایی را برگزار می‌کنیم، امسال هم در دستور کار است و برنامه‌ریزی اولیه آن انجام شده است.
* چه تجربیات و خاطرات خاصی از مهم‌ترین ماموریت‌های مدت سه‌سال‌ونیم فرماندهی خودتان در منطقه چابهار دارید؟
من در سال سی‌ودوم خدمت خودم هستم و صادقانه باید بگویم مشکلات تحریمی و کمبود قطعات الان در مقایسه با آن زمانی که دانشجو بودم در خیلی از یگان‌های شناوری ما بهتر است. یگانی که ۲۴ساعت در آب شور است و دائما بخارات آن ذرات نمک را در آن نفوذ می‌دهد نگهداری سختی دارد. این خیلی مسئله است که یگانی را پس از ۵۰سال حفظش کنی، البته همان یگان قدیمی نیست، بلکه اورهال شده و قطعات عوض شده است؛ موتور و رادار عوض شده است.
در ناوگروه ۳۴ من فرمانده بودم و در ناوشکن البرز حضور داشتم. جنگ یمن هم شروع شده بود. کشتی شاهد کمک‌های مردمی ایران را به مقصد یمن می‌برد که ناو عربستانی از در مداخله برآمد، ولی ما تکلیف و دستور پیدا کردیم؛ اسکورتش کردیم. ما مقتدرانه و با سرعت از کنار ناو عربستانی گذشتیم.
همه انتظار داشتند عکس‌العملی نشان دهد، ولی هیچ تحرکی نداشت. این جزو خاطرات شیرین من است. در همان دریا یک کشتی هنگ‌کنگی در حال ربایش توسط دزدان دریایی بود که درخواست کمک کرد؛ ما به کمکش رفتیم. در آب‌های آزاد ائتلاف‌سازی شده و یک‌سری کشور‌ها با هم ائتلاف کرده‌اند تا کشتی‌های خودشان را اسکورت کنند، اما ما به دلایلی منفرد و مستقل کشتی‌های خودمان را اسکورت می‌کنیم. ما به یک کشتی چینی کمک کردیم تا آزاد شد.
* برنامه‌ها و تجهیزات نظامی جدیدتان در آینده چه سمت و سویی دارد؟
الان استفاده از تکنولوژی جدید در دستور کار است. ما در همه حوزه‌ها تلاش می‌کنیم در لبه دانش حضور داشته باشیم و در همه حوزه‌ها در حال پیشرفت و ترقی هستیم.
* الان تا ۳۰۰کیلومتر در اختیار شماست.
فراتر از آن را آینده اعلام می‌کنیم.
* موشک‌های عمود پرتاب روی شناور‌ها نیز به ثمر می‌رسند؟
نیروی دریایی در جهت افزایش توان رزمی خود برنامه‌های مختلفی دارد که به‌تدریج و پس از طی مراحل آزمایشی در معرض دید عموم قرار داده خواهد شد.
منبع: همشهری
انتهای پیام/
