به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، نخستین نشانه‌های پدیده فرونشست زمین در دشت نیشابور سال ۱۳۸۵ بروز و ظهور پیدا کرد و اکنون بعد از گذشت ۱۵ سال این فروچاله‌های عمیق و طویل آشکارا در قسمت‌های غربی و به تدریج در نقاط مرکزی نیشابور دیده می‌شوند؛ فروچاله‌هایی که کشاورزی، دامپروی، محیط زیست، حیات‌وحش، خطوط راه‌آهن، آب، گاز، تاسیسات و بنا‌های این شهر را تهدید می‌کند.
در سال‌های اخیر با افزایش و گسترش پدیده فرونشست زمین دیگر لازم نیست برای دیدن شکاف‌های دشت‌نیشابور از شهر خارج شده و به منطقه‌ای دوردست و خالی از سکنه بروم، برای دیدن یکی از فروچاله‌های دشت‌نیشابور، ۵ کیلومتر بعد از زیارتگاه فضل‌بن‌شاذان به مسیر راه روستای جیلو می‌روم، فروچاله‌ای عمیق و طویل که به جز عمق زیاد و رعب‌آورش، ناباورانه تا مسیر راه آهن تهران - مشهد گسترش یافته و دهان باز کرده است.
میزان فرونشست دشت نیشابور ۲۰ برابر استاندارد جهانی
سعیدرضا خجسته پور مدیر امور منابع آب منطقه‌ای ناحیه نیشابور گفت: ایجاد شکاف‌های طولی وتشکیل فروچاله‌ها آخرین مرحله تغییر شکل رسوبات و از بین رفتن آبخوان‌های آبرفتی است.
او افزود: این نشست که ناشی از برداشت‌های بی‌رویه ازمنابع آب‌زیرزمینی است، با تخلیه آب منافذ رسوبات ریزدانه به دلیل وزن لایه‌های بالایی آبخوان، فشردگی این رسوبات و با بروز رفتار پلاستیکی مواد ریزدانه بصورت درز و شکاف‌های کششی که عمق آن‌ها از چند سانتیمتر تا عمقی بالغ بر ده‌ها متر است به صورت موضعی و معمولا در بخش‌های میانی دشت ایجاد می‌شود.
مدیر امور منابع آب منطقه‌ای ناحیه نیشابور ادامه داد: وقوع پدیده فرونشست در دشت نیشابور با میانگین نشست سراسری ۸۶ میلیمتر در سال تقریبا ۲۰ برابر حد نشست نهایی قابل قبول جهانی است که بیانگر آخرین هشدار فاجعه برگشت‌ناپذیر نابودی آبخوان‌های زیرزمینی در این منطقه است.
بیشتر بخوانید
خجسته‌پور بیان کرد: در صورت عدم چاره‌جویی و اتخاذ تدابیر لازم متاسفانه با از بین رفتن آبخوان زیرزمینی حتی درصورت خروج از شرایط خشکسالی و وجود سال‌های پرآب به دلیل کاهش قابل توجه ظرفیت ذخیره و آب‌گذری، این رسوبات توان نگهداری و ذخیره‌سازی آب را نخواهند داشت از این رو قسمت عمده بارش‌ها در این زمین‌های سوخته به صورت سیل و روان آب‌های سطحی از منطقه خارج می‌شود.
او تصریح کرد: تجربه موفق جهانی مهار و مدیریت این شکاف‌ها در دشت‌هایی مشابه حاکی از این است که بهره‌برداران چاه‌ها را به کاهش برداشت از منابع اطراف این شکاف‌ها تا شعاع حداقل ۱۰ کیلومتری ملزم کنیم.
مدیر امور منابع آب منطقه‌ای ناحیه نیشابور تاکید کرد: جبران مالی بهره‌برداری نکردن از این منابع آبی هم در یک بازه زمانی میان مدت ۱۰ ساله نقش بسیار موثری در جلوگیری از افزایش و گسترش فروچاله‌ها دارد.
خجسته‌پور اظهار کرد: از دیدگاه کارشناسی، اولویت‌دارترین محل تخصیص و هزینه‌کرد اعتبارات عمرانی کشور را اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در مناطق مستعد از جمله دشت نیشابور به نمایندگان مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی پیشنهاد می‌کنم.
فرونشست دشت نیشابور فاجعه‌ای غیرقابل جبران
محمد مهدی نوربخش رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست نیشابور نیز، دلیل فرونشست زمین را حاصل برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی دانست و گفت: این فروچاله‌ها آب موجود در خللوفرج داخل زمین را تخلیه و در خللوفرج به جای آب، هوا قرار می‌گیرد.
او با بیان این که خالی شدن خللوفرج زمین وفشار خاک سبب نشست زمین و سازه‌های آن می‌شود، افزود: فروچاله‌ها تنها به دلیل برداشت بی‌رویه منابع آبی است که خشکسالی هم این مسئله را تشدید کرده است.
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست نیشابور با بیان این که ما بیشتر از ظرفیت برداشت کردیم، ادامه داد: با وجود این که دشت نیشابور از دهه ۶۰ دشت ممنوعه بحرانی اعلام شد، اما حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز عمیق و نیمه‌عمیق در دهه‌های بعد چنین فاجعه‌ای را به بار آورد.
نوربخش بیان کرد: ما در قبال برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی، بهره‌وری بسیار اندکی داریم به خصوص در بخش کشاورزی که با استفاده از روش کشت غرقآبی این آب‌ها را از زمین خارج کردیم.
او تصریح کرد: با وقوع پدیده فرونشست در زمین‌کشاورزی آن زمین برای همیشه قابلیت کشت را از دست می‌دهد، زیرا زمین به علت از دست دادن خللوفرج دیگر امکان برگشت به حالت اول آبگیری و ظرفیت ذخیره آب را ندارد؛ حتی اگر باران و برف خوبی هم بیاید باز هم هرگز این سفره‌ها آبگیری نمی‌شود و این بزرگترین مشکل و تهدید جبران‌ناپذیر است.
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست نیشابور با اشاره به این که فرونشست زمین تهدید جدی برای زیستگاه حیات وحش است، تاکید کرد: باید با طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری تغذیه سفره‌های آب‌زیرزمینی را افزایش دهیم و به طور جدی جلوی فاجعه برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی را چه به صورت مجاز (چاه‌های با پروانه) و چه غیرمجاز (چاه‌های بدون پروانه) بگیریم.
نوربخش اظهار کرد: باید با کمترین برداشت از منابع آبی بیشترین تولید را داشته باشیم از این رو در بخش کشاورزی که بیشترین مصرف آب را دارد باید به طرف کشت گلخانه‌ای، اصلاح الگوی مصرف آب و روش‌های نوین آبیاری برویم و این اقدامات موثر اعتبارات خاصی را می‌طلبد.
خشکسالی علت فرونشست دشت‌نیشابور نیست
مهدی بلوکی رئیس اداره هواشناسی نیشابور، اما خشکسالی را علت فرونشست دشت نیشابور نمی‌داند و در این خصوص گفت: علت اصلی فرونشست دشت نیشابور برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی است، برداشتی که عده معدودی از آن بهره برده، اما آسیب آن به همه می‌رسد.
او افزود: تنها راه جلوگیری از این فاجعه تحول در بخش کشاورزی با کشت گلخانه و دیگر روش‌های نوین آبیاری است از این رو باید از قطره قطره آب حفاظت کنیم، زیرا نتیجه این فاجعه کمتر از ۱۰ سال دیگر نه فقط به نسل آینده که به خود ما برمی‌گردد.
رئیس اداره هواشناسی نیشابور ادامه داد: نمی‌توانیم به روستاییان بگوییم کشاورزی نکنند، زیرا اشتغالی جز کشاورزی ندارند، اگر در منطقه با صنایع مبتنی بر اقلیم، رونق خدمات، تجارت و گردشگری، ایجاد اشتغال می‌کردیم دیگر مردم به سمت کشاورزی هجوم نمی‌آوردند از این رو اگر امروز ممنوعیت برداشت سفره‌های زیرزمینی را اعلام کنیم به طور حتم با بحران اجتماعی روبرو می‌شویم.
بلوکی با بیان این که در کشور ما صنایع بزرگ به راحتی کار می‌کنند، بیان کرد: شرکت فولاد خراسان در نیشابور با داشتن ۳ چاه عمیق منابع آب سد بار را مصرف می‌کند، هیچ محدودیتی هم برای تولید ندارد از این رو نمی‌توانیم بگوییم دلیل شکاف و فرونشست دشت‌نیشابور خشکسالی و بارش است؛ اقلیم و میزان بارش منطقه ما کاملا مشخص است. به همین دلیل ما نمی‌توانیم در منطقه‌ای که بارش آن در حد ۲۳۵ میلیمتر است صنایع و کشاورزی در حد ۲ هزار میلیمتر را مستقر کنیم.
منبع: فارس
انتهای پیام//ف.ب
