به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از قم، به نقل از شهرداری قم، با رشد روزافزون شهرنشینی و به‌تبع آن رشد ساخت‌وساز‌ها و سبک زندگی ماشینی، آرامش و نشاط هم گویی از فضای زندگی امروز شهری رخت بسته است، به‌عنوان نمونه تا دیروز در سبک زندگی ما ایرانیان وجود باغچه‌های زیبا در حیاط خانه‌ها با حوض بزرگ و حیاط بسیار زیبا اصلی انکارناپذیر بود.

در سبک زندگی سنتی ما ایرانیان باغچه و اندکی فضای سبز زیبا در هر خانه‌ای جزو لاینفکی از زندگی پیشینیان ما بود. فضای دلنشینی که بزرگ‌تر‌ها در حفظ و نگهداری آن دقت نظر داشتند؛ فضایی که برای یک دورهمی دلنشین خانوادگی نشاط‌آور و فرح‌بخش بود و نشستن در کنار باغچه و بازی و جست و خیز کودکان امروز با کوچک شدن فضای خانه‌ها دیگر به یک رؤیا تبدیل‌شده است.

اندک‌اندک حیاط‌های بزرگ و باغچه‌های بزرگی که از گل‌های مختلف و درختان زیبای میوه آکنده بود جای خود را به آپارتمان‌هایی داد که به عبارتی به‌اندازه یک قوطی‌کبریتی مشابه است که در آن از وجود فضایی برای بازی کودکان یا آرامش و نشاط سالمندان غفلت شده است. حال این چالش در شهر با اقلیم گرم و خشک و کویری بیشتر خود را نشان می‌دهد.

رشد صنعت و افزایش جمعیت در شهرها، به ساخت‌وساز‌های سوداگرانه‌ای منجر شده است. این ساخت‌وساز‌ها به مسائل بهداشتی و تأمین حداقل نور و هوا در مناطق متراکم شهری توجهی نداشته‌اند، لذا ایجاد کاربری‌های جدید شهری برای پاسخگویی به نیاز شهرنشینان به‌تدریج باعث کاهش سهم فضای سبز و باغ‌های شهری شده که نتیجه آن آلودگی زیست‌محیطی و کاهش نشاط و آرامش در زندگی شهری شده است.

همواره نیاز به فضا‌هایی برای استراحت، گذران اوقات فراغت، ارتباط با طبیعت و برخورداری از هوای تازه موردتوجه انسان شهرنشین بوده است و نیاز به ایجاد پارک‌های شهری برای ارتقاء سطح سلامتی، اجتماعی و فرهنگی بیش‌ازپیش احساس می‌شود. از طرف دیگر، پارک‌های شهری جزئی از منابع زیست‌محیطی بوده که می‌توان آن‌ها را سرمایه‌های شهر به شمار آورد.

تبدیل خانه‌های ویلایی به آپارتمانی

 در کلان‌شهری مانند قم که اقلیم آن گرم و خشک است و از طرفی به دلیل رشد بلندمرتبه‌سازی آپارتمان‌ها حتی همان اندک باغچه‌های سبز حیاط خانه‌ها را هم حذف کرده است، وجود فضای سبز شهری و بوستان و پارک برای شهروندان قمی امری ضروری به نظر می‌رسد؛ تا جایی که توجه مدیریت شهری قم به سمت افزایش سرانه فضای سبز معطوف ساخته و امروز کویر قم را در رده سومین کلان‌شهر سبز کشور قرار داده است.

تلاش مدیریت شهری در افزایش سرانه فضای سبز ستودنی است و این امر را با گشت‌وگذاری کوتاه در شهر مقدس قم می‌توان حس کرد؛ شهری که تا دیروز از سرانه فضای سبز اندکی برخوردار بود، ولی اکنون با سرانه ۲۰ مترمربع در زمره سومین کلانشهر سبز کشور قرار گرفته است.

اما باید سؤال کرد که توجه مدیران شهری کلان‌شهری مانند قم که در حال حاضر فضای مناسب تفریحی و تفرجگاهی حلقه مفقوده آن است آیا تنها به کمیت و رشد فضای سبز توجه شده است یا به مبلمان شهری و مکان‌یابی سرانه فضای سبز شهری هم توجه شده است؟ آیا در مناطق هشت‌گانه قم عدالت فضایی سرانه سبز رعایت شده؟ این سرانه سبز باب میل خانواده‌های قمی است و یا در افزایش نشاط اجتماعی و آرامش آن‌ها نگاهی شده است؟ برای افزایش نشاط اجتماعی و آرامش روحی بانوان قمی با اختصاص بوستان‌های واقعی بانوان هم برنامه‌ریزی شده است؟

در گشت‌وگذاری در مناطق مختلف شهری وجود فضا‌های سبز شهری را می‌توان لمس کرد. می‌توان به‌جرئت گفت مدیران شهری چهره کویری قم را ۱۸۰ درجه با توجه به کمبود و محدودیت‌های منابع آبی تغییر داده‌اند، اما این افزایش سرانه فضای سبز در برخی مناطق محسوس و مطلوب بوده، اما در برخی مناطق شهری قم کمتر قابل‌لمس است.

قم با بوستان زیبای علوی و الغدیر شهرت یافته، اما با توجه به این که جذب خانواده‌ها در پارک‌ها برای گذران اوقات فراغت ارتباط مستقیمی با مبلمان شهری دارد و این مبلمان می‌تواند در جذب خانواده شهری و حتی ماندگاری زائران در شهری مانند قم که زائرپذیر بوده نقش مهی ایفا کند و در هر نوع بوستان و پارکی این نوع مبلمان متفاوت است.

بوستان بانوان ازجمله پارک‌هایی بوده که نوع طراحی آن متفاوت و می‌بایست به‌گونه‌ای باشد تا برای آرامش بانوان و صرف اوقاتی خوش به‌دوراز فضا‌های عمومی، از هیچ نقطه‌ای از بیرون قابل‌رؤیت نباشد. پارک بانوان بوستانی است محصور تا بانوان بتوانند به‌راحتی در آن به تفریح، ورزش و فعالیت‌های فرهنگی بپردازند. در این مکان فعالیت‌هایی از قبیل برگزاری برنامه‌های تفریحی و فرهنگی که می‌توان از آن‌ها به کتاب‌خوانی، تئاتر، موسیقی و نقاشی و حتی دوچرخه‌سواری اشاره کرد. این نوع از بوستان‌ها دارای سالن‌های سخنرانی که به‌طور اختصاصی به فعالیت‌های خانم‌ها می‌پردازد باید مجهز باشد.

فضای سبز قم در بیان مردم قم

یک بانوی قمی که در منطقه نیروگاه و در محدوده شهرک امام حسین علیه‌السلام ساکن است درباره فضای سبز شهر قم می‌گوید: در طول سال‌های اخیر تلاش خوبی از سوی شهرداری و مدیریت پارک‌ها و فضای سبز شهرداری شده است که باید تقدیر و تشکر کرد؛ اما برای من که ساکن در محدوده کم برخورداری در شهرک امام حسن علیه‌السلام هستم سؤال است چرا در توزیع این نوع سرانه‌ها عدالتی صورت نگرفته است؟

مینا کریمی می‌افزاید: در برخی مناطق شهر قم اثری از فضای سبز شهری وجود نداشته، اما در برخی مناطق به‌طور گسترده‌ای قابل‌لمس است که باید در توزیع سرانه فضای سبز عدالت رعایت شود. در کنار مناطق حاشیه‌ای مانند اطراف جمکران هم نیاز به پارک و فضای سبز وجود دارد تا هم از آسیب اجتماعی جلوگیری کند و هم نشاط را برای خانواده‌ها فراهم کند چراکه شاید این خانواده‌ها هزینه کافی برای رفتن به بوستان‌های بزرگ قم را نداشته باشند.

محمد آقا بزرگی ۶۰ ساله نیز در این زمینه بیان می‌کند: ایجاد فضای سبز در شهری مانند قم کار سختی است و به‌جرئت می‌توان گفت طی سال‌های اخیر چهره شهر قم با فضای سبز تغییر کرده است که از مدیران شهری و مسئولان فضای سبز تشکر می‌کنیم، اما باید در کنار سرانه فضای سبز و ایجاد پارک و بوستان، اندکی هم به امکاناتی که باید در این پارک‌ها باشد هم توجه شود، اختصاص امکاناتی مانند وسایل بازی و یا فضایی برای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی در بوستان‌ها باید بیشتر توجه شود.

برای بررسی کمی و کیفی بوستان‌های بانوان در قم نظر چند بانوی قمی را جویا شدیم طبق مصاحبه‌های میدانی صورت گرفته از آن‌ها مشخص شد؛ این بوستان‌ها هرچند برای بانوان اختصاص‌یافته، اما سرپوشیده نیست و بانوان به‌راحتی نمی‌توانند در این بوستان‌ها اوقات فراغت را پر کنند.

یک بانوی فرهنگی قمی در ارتباط با بوستان بانوان می‌گوید: در بوستانی مانند نرگس بانوان نمی‌توانند آن‌طور که بایدوشاید راحت و بدون دغدغه اوقات فراغت خود را پرکنند.

محدثه کاظمی می‌افزاید: وقتی اسم بوستان بانوان به میان می‌آید باید امکانات و مبلمان در نظر گرفته‌شده برای این نوع بوستان برای بانوان ویژه باشد و به نحوی نیست که خانم‌ها در آن راحت باشند، از اطراف مشرف بوده و سالن‌های سرپوشیده ندارد.

او در ارتباط با دیگر بوستان‌های قم هم عنوان می‌کند: منکر فعالیت مطلوب شهرداری و دیگر مدیران شهری در ارتباط با افزایش سرانه فضای سبز نیستیم، ولی بوستان‌های ما به لحاظ تفرجگاهی و امکانات موجود ضعیف هستند.

پارک‌های ما پاسخگوی نیاز خانواده‌های قمی نیست

یک استاد دانشگاه و مدیر گروه رشته گردشگری دانشگاه علمی و کاربردی شهرداری قم در پاسخ به این سؤال که آیا بوستان‌ها و پارک‌های قم توانسته در افزایش نشاط اجتماعی و هم‌چنین ماندگاری گردشگران با توجه به گردشگرپذیر بودن شهر قم جذاب باشد می‌گوید: در ارتباط با بحث فضای سبز نگاه مدیران به این امر که شهر قم یک شهر گرم و اقلیم خشکی بوده و نیاز به یک فضای سبز دارد اتفاقات خوبی رقم خورده است، ما از لحاظ سرانه فضای سبز با توجه به مشکلات منابع آبی در رده سومین شهر کشور هستیم و تلاش مدیران شهری دراین‌ارتباط جای تقدیر دارد.

محمد آقازاده می‌افزاید: در توزیع سرانه‌های فضای سبز در شهر قم به کمیت توجه، ولی به کیفیت توجه خاصی نشده است. اینکه چه امکاناتی برای بوستان‌های قم در نظر گرفته شود و یا توزیع سرانه‌های فضای سبز در مناطق مختلف عادلانه نیست و پارک‌های قم به لحاظ هندسی پاسخگوی نیاز خانواده‌های قمی بوده یا خیر.

به گفته او بوستان‌ها و پارک‌ها باید مبلمان شهری مناسبی داشته باشد و در این بوستان‌ها باید خدماتی به خانواده‌های قمی ارائه شود. در بوستان بزرگی مانند علوی که بزرگترین تمرکز فضای تفریحی قم بوده ورودی آن نامناسب و پارکینگ مطلوبی هم ندارد.

بوستان‌ها پیوست اقتصادی ندارد

این استاد دانشگاه و مدیر گروه رشته گردشگری دانشگاه علمی و کاربردی شهرداری قم در بخش دیگری بیان می‌کند: سرانه‌های فضای سبز باید به افزایش امکانات فضایی، ماندگاری مسافر و گردشگر تبدیل شود. در زمینه سرانه فضای سبز کار خوبی صورت گرفته، اما فضا‌های سبز و بوستان‌ها پیوست اقتصادی ندارند.

آقازاده ادامه داد: بوستان‌ها و سرانه فضای سبز در یک منطقه‌ای متمرکز و در یک منطقه دیگری متراکم و یا وجود ندارد. به‌عنوان‌مثال در منطقه شش حدود ۲ مترمربع، ولی در منطقه چهار ۲۷ مترمربع سرانه فضای سبز شکل‌گرفته به عبارتی عدالت در ایجاد این فضا‌های سبز ایجاد نشده است.

به گفته این استاد دانشگاه، باید در فضا‌های سرانه سبز به امکانات هم توجه شود؛ به‌عنوان‌مثال در بوستان علوی و الغدیر که برای تفریح گردشگران و شهروندان قمی بوده پاسخگوی نیاز گردشگری نیست و پیوست اقتصادی هم ندارد که برای اقامت بلندمدت گردشگر باید بوستان‌هایی ایجاد شود که ماندگاری مسافر را افزایش دهد.

او می‌افزاید: بوستان نرگس برای بانوان است، اما بانوان به‌راحتی نمی‌توانند از این بوستان استفاده کنند.

کلانشهر قم، سومین شهر سبز ایران

مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری استان قم نیز در این زمینه می‌گوید:سرانه‌های فضای سبز به سرانه‌های جنگلی و تفرجگاهی و یا سرانه شهری تقسیم می‌شود و ما در یک برنامه جامع ۵ ساله توانستیم سرانه فضای سبزی شهر قم را افزایش دهیم و اکنون کلانشهر قم در رده سومین کلان‌شهر سبز کشور قرار گرفته است.

پیام جوادیان اظهار کرد: منظور از سرانه، مساحت محدوده شهر‌ها است که در این زمینه بعد از شهر‌ها و مراکز دو شهر اصفهان و شیراز در رتبه سوم قرار داریم. در سال ۹۴ سرانه ما ۱۴.۵ مترمربع به ازای هر شهروند قمی بوده است در پایان سال ۹۹ به ۲۰.۳ مترمربع رسیده است.

به گفته وی؛ از سال ۹۵ تا پایان سال ۹۹ برای توسعه بوستان‌های شهری و عرصه‌های جنگلی که بعد‌ها به عرصه‌های شهری تبدیل می‌شوند اقدامات بسیاری صورت گرفته است، درحالی‌که مساحت فضای سبز در سال ۹۴ بیش از ۱۷ میلیون و ۵۶۵ هزار و ۸۹۰ مترمربع بود در پایان سال ۹۹ طی یک برنامه ۵ ساله به ۲۵ میلیون و ۷۲۱ هزار مترمربع افزایش یافت، یعنی سرانه فضای سبز شهر قم ۷ میلیون و ۸۳۰ هزار مترمربع افزایش‌یافته است.

افزایش بوستان‌ها در مناطق ۸ گانه قم

مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری استان قم بیان می‌کند: در زمینه بوستان‌ها هم طی این ۵ سال اقدامات مطلوبی داشتیم و ۱۰۳ بوستان جدید در شهر قم احداث شد که در این مدت‌زمان حدود یک‌میلیون اصله نهال و ۳ میلیون درختچه کاشته شده است.

او ادامه داد: با توجه به اقلیم گرم استان، سازمان پارک‌ها ۸ نیروگاه خورشیدی احداث کرده و از ۵۰ آبگرمکن خورشیدی در سرویس‌های بهداشتی بوستان‌ها و پارک‌ها بهره بردیم.

جوادیان با اشاره به ایجاد وسایل بازی و مجموعه تفریحی مختص کودکان و خردسالان می‌گوید: در ۵ سال گذشته تعداد ۲۱۷ مجموعه بازی احداث شد، درحالی‌که در سال ۹۴ مجموعه‌های بازی کودکان تنها ۵۰ مجموعه بود که ما در این مجموعه‌ها وجود گواهی استاندارد را مدنظر داشته و این مجموعه‌ها را تقدیم شهروندان قمی نمودیم.

به گفته او در بوستان‌ها به اهمیت ورزش همگانی و تندرستی شهروندان نیز توجه ویژه شده است و برای این امر یک هزار و ۳۲۳ مجموعه ورزشی و تندرستی را به ۲ هزار و۳۲۸ مجموعه افزایش دادیم.

توسعه بوستان‌های بانوان در مناطق مختلف شهری

مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری قم به بوستان‌های بانوان هم اشاره و بیان می‌کند: با توجه به این که باید شرایط را به نحوی اداره نماییم که بانوان که به‌عنوان بخش مهمی از جامعه بوده از نشاط اجتماعی برخوردار باشند؛ لذا در طی این ۵ سال بوستان‌های بانوان در مناطق مختلف را افزایش دادیم و تاپایان سال ۹۹ در شهر قم ۷ بوستان بانوان ایجادشده است.

جوادیان عنوان کرد: در منطقه یک باغ گلزاری در حال تملک برای احداث بوستان بانوان است، در منطقه ۲ نتوانستیم تملکی داشته باشیم، ولی در منطقه ۳ بوستان ارغوان و در منطقه ۴ و ۵ هم بوستان نرگس و جهانگیری را ایجاد کردیم؛ در منطقه ۶ هم بوستان‌های تبسم و اردیبهشت را احداث کردیم. هم‌چنین در منطقه ۷ بوستان نرجس و در منطقه ۸ هم بوستانی به نام پروانه در خیابان مسلم برای بانوان قمی اختصاص‌یافته است.

بهره‌گیری از سیستم آبیاری مکانیزه در ایجاد فضای سبز قم

مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری قم در پاسخ به این سؤال که برای ایجاد این سرانه‌ها در کلان‌شهری مانند قم با توجه به محدودیت منابع آبی و اقلیم خشک آن چگونه برنامه‌ریزی کرده‌اید، می‌گوید: ما در اقلیم قم با چالش آب‌وخاک و هوا روبرو هستیم، لذا به دنبال گونه‌های سازگار با اقلیم قم بودیم که برای این منظور در یک پروژه تحقیقاتی ۳ ساله توانستیم نزدیک به ۶۶۰ گونه را شناسایی نماییم و اکنون این نمونه‌ها در تولید گل و گیاه بخشی از توسعه فضای سبز به کار گرفته‌شده است.

جوادیان می‌افزاید: در گذشته گل و گیاه از خارج استان شناسایی و خریداری می‌شد، اما در مرکز تولیدات ما سالانه ۵/۱ میلیون گلدان گل تولید می‌شود.

به گفته این مسئول طرح جامع آب فضای سبز و استفاده از پساب در شهر قم به‌عنوان دو پروژه دانش‌بنیان در حال اجرا است و خطوط تصفیه‌خانه هم در آینده نزدیک برای فضای سبز برنامه‌ریزی شده است تا از پساب در آینده بهره بگیریم که استقرار سیستم مکانیزه آبیاری را برای آبیاری انتخاب کردیم.

جوادیان در پایان به پروژه‌های تفریحی و تفرجگاهی شهر قم هم اشاره و عنوان می‌کند: برای این امر فضای تفریحی در بوستان غدیر ایجاد تله سیژ و پارک آبی در نظر گرفته‌شده است. پروژه بزرگ شهربازی ۷۲ تن هم در حال بهره‌برداری است هم‌چنین بوستان یک هزار هکتاری و باغ‌موزه دفاع مقدس می‌توانند فضای تفریحی مناسبی برای شهر قم باشد.

انتهای پیام/ش