به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،  دوران امامت امام حسن عسکری (ع)، تنها شش‌سال به طول انجامید. آن حضرت در این مدت کوتاه، باید آخرین سازمان‌دهی‌ها را برای ورود شیعیان به عصر غیبت انجام می‌داد، موانع را از سر راه آن‌ها برمی‌داشت و از همه مهم‌تر، جانشین خود را، در عین رازداری و پرده‌پوشی، به شیعیان معرفی می‌فرمود. انجام این امور، آن هم در آن مدت محدود و با حداکثر محدودیت‌ها و اختناقی که دستگاه خلافت عباسی علیه امام حسن عسکری (ع) و شیعیان آن حضرت اعمال می‌کرد، بیشتر به یک معجزه شبیه است.

امام (ع) در کنار همه این فعالیت‌ها، به فکر تغذیه منابع علمی شیعیان نیز بود، با غالیان و صوفیان مبارزه می‌کرد و پاسخگوی سوالات متعددی بود که از اقصی‌نقاط جهان اسلام و با واسطه وکلا، به دستش می‌رسید. این‌ها مطالبی است که در آستانه سالروز شهادت مظلومانه امام یازدهم (ع)، در گفتگو با آیت‌ا... نجم‌الدین طبسی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و استاد مرکز تخصصی مهدویت، می‌شنویم. ایشان  ضمن تشریح شرایط بسیار خاص و سخت دوران امامت امام حسن عسکری (ع)، به بیان جزئیاتی از تلاش‌های آن حضرت در راستای هموارکردن مسیر ورود شیعیان به عصر غیبت پرداخته‌است.

بیشتربخوانید

• امام زمان (عج) در نامه‌ای به شیخ مفید درباره شیعیان چه فرمودند؟ + فیلم

می‌دانیم که دوران امامت امام حسن عسکری (ع)، در شرایطی بسیار سخت و پر اختناق سپری شد. آیا این وضعیت در روند فعالیت‌های مختلف امام (ع) خللی به وجود آورد؟
ولادت امام حسن‌عسکری (ع) در سال ۲۳۰ یا ۲۳۲ ق واقع شد و آن حضرت در سال ۲۶۰ ق به شهادت رسید. با توجه به این‌که واقعه جانسوز شهادت پدر بزرگوار آن حضرت، امام هادی (ع)، در سال ۲۵۴ ق اتفاق افتاده، دوران امامت امام حسن عسکری (ع) حدود شش سال بوده‌است؛ دورانی که با عصر خلافت سه تن از خلفای عباسی همزمان بود؛ معتز، مهتدی و معتمد. هر چند عباسیان دیگر آن اقتدار پیشین را نداشتند، اما شرایط را برای امام (ع) و شیعیان آن حضرت بسیار سخت کرده‌بودند. دوران پراختناقی بود و می‌شود از آن با عنوان دوران اوج سخت‌گیری بر ائمه (ع) و پیروان آن‌ها یاد کرد. کار به جایی رسید که خلفای عباسی، امام هادی (ع) را از مدینه فراخواندند و در سامرا، در یک پادگان نظامی، تحت نظر قرار دادند و ارتباطات آن حضرت را به شدت محدود کردند. در همان پادگان هم جاسوس‌هایی موظف بودند امور روزمره امام (ع) را به حکومت گزارش بدهند؛ همه ملاقات‌ها و دیدار‌های این دو امام معصوم (ع)، تحت نظر بود و شیعیان به سادگی نمی‌توانستند به ملاقات آن‌ها بروند. با این حال و با وجود چنین تضییقاتی، باید این دوره را، دوران رواج تشیع در مناطق مختلف جهان اسلام بدانیم.

مراکز شیعه در مناطقی مانند قم، نیشابور و حتی خودِ سامرا، بیخ گوش حکومت، بسیار فعال عمل می‌کرد؛ البته این فعالیت بیشتر مبتنی بر امور علمی و فقهی بود. علمای نامداری مانند محمد بن حسن صفّار قمی و سعد بن عبدا... اشعری قمی در همین دوره مشغول فعالیت‌های علمی و فقهی بودند و باید از آن‌ها به عنوان محور‌های فقاهت یاد کنیم. نکته حائز اهمیت این است که با وجود آن همه فشار و محدودیت، هیچ‌کدام از این مراکز علمی تعطیل نشد و همچنان به فعالیت خود ادامه داد و شکوفاتر از همیشه فعال بود. امام (ع) در کنار تقویت این مراکز، با تعیین وکلا در اقصی نقاط جهان اسلام، به اداره امور شیعیان می‌پرداخت. امام حسن عسکری (ع) تقریباً در سراسر جهان اسلام وکیل داشت و این مسئله باعث می‌شد که رسیدگی به امور شیعیان، جریان بسیار منظمی داشته‌باشد.

به‌نظر می‌رسد امام (ع) توجهی ویژه به مسئله انتشار علوم اهل‌بیت (ع) داشته‌اند.
بله؛ انتشار علوم آل‌محمد (ع) یکی از موضوعاتی بود که امام حسن عسکری (ع) به آن توجه بسیاری مبذول می‌فرمود. این توجه، به یک عرصه علمی اختصاص نداشت؛ فقه، تفسیر، اصول عقاید و حدیث، همه این‌ها در دایره توجه ویژه امام (ع) قرار داشت. البته مدیریت و استمرار این فعالیت، اصلاً کار ساده‌ای نبود. در شرایط پراختناقی که به آن اشاره کردم، امام (ع) حتی برای امور معمولی و روزمره خود با مشکلات عدیده روبه‌رو می‌شد، چه برسد به فعالیت در این عرصه‌ها. اما با وجود همه این موانع، فعالیت امام حسن عسکری (ع) تداوم یافت و نتایج شگفت‌انگیزی در پی داشت. دشمنان خیلی تلاش کردند که این نور را خاموش کنند، اما نتوانستند. امام (ع) حتی خود به تقریر تفسیر می‌پرداخت و آن را در اختیار شیعیان و علاقه‌مندان به مکتب اهل‌بیت (ع) قرار می‌داد. طبق برخی گزارش‌ها این تفسیر در ۲۰ جلد تدوین شد که امروزه فقط یک جلد از آن باقی است.

جریان‌های انحرافی متعددی در این دوره تاریخی فعال هستند. برخورد امام (ع) با این جریان‌ها چگونه بود؟
جریان‌های مختلفی بودند که سعی می‌کردند با شایع کردن تفکرات انحرافی در جامعه، اولاً آموزه‌های اهل‌بیت (ع) را تحت‌الشعاع قرار دهند و ثانیاً، مردم را به این قضایا مشغول کنند تا توجهی به سیاست نداشته باشند. بعضی از این جریان‌ها، اصلاً وابسته به دستگاه خلافت عباسی بودند و برای فعالیت، پول دریافت می‌کردند. امام حسن عسکری (ع) با وجود همه تضییقات، بخشی از توان و فعالیت خود را به تقابل با این جریانات انحرافی اختصاص داد؛ مبارزه با صوفیه، واقفیه و طرفداران ثنویت در دستور کار امام (ع) قرار داشت. از سوی دیگر، آن حضرت با غُلات هم رودررو بود؛ کسانی که – نعوذ بالله – برای امامان (ع) مقام فوق‌انسانی متصور بودند. امام حسن عسکری (ع) با این جریان‌ها به شدت مقابله می‌کرد.

به نظر می‌رسد که موضوع معرفی امام بعدی، یعنی حضرت، ولی عصر (عج) به شیعیان، باید یکی از مهم‌ترین مأموریت‌ها و اقدامات امام حسن عسکری (ع) بوده باشد. آن حضرت چطور این مأموریت الهی را به انجام رساندند؟
موضوع معرفی و تأکید بر امامت حضرت، ولی عصر (عج) مهم‌ترین مسئله دوران امامت امام حسن‌عسکری (ع) بود. دستگاه خلافت که نسبت به ولادت امام زمان (عج) بیم داشت، فرعون‌وار مراقب بود که این اتفاق صورت نپذیرد. دائماً امام (ع) و اهل‌بیت ایشان را تحت نظر داشتند. حتی بعد از واقعه شهادت امام حسن‌عسکری (ع) به منزل آن حضرت ریختند و به دنبال جانشین امام (ع) بودند. با این حال، پروردگار چنین اراده فرموده‌بود که با وجود این همه بگیر و ببند، حضرت، ولی عصر (عج) چشم به جهان بگشاید. امام حسن عسکری (ع) پیش از شهادت، زمینه معرفی امام زمان (عج) را به برخی اصحاب فراهم فرمود. یادمان نرود که امام (ع) در محاصره دشمنان قرار داشت و انجام این کار، بسیار مشکل و حساس بود؛ اما آن حضرت بر اساس مسئولیت الهی خود، به این کار مبادرت ورزید. این اطلاع‌رسانی، به ویژه در نشست‌های امام (ع) با برخی شیعیان بسیار اتفاق می‌افتاد.

یک‌بار در جمعی ۴۰ نفره از اصحاب فرزند بزرگوارش را وارد مجلس و به عنوان جانشین خودش، به حاضران معرفی کرد. نقل است که امام حسن عسکری (ع) روز سوم ولادت حضرت حجت (عج)، آن حضرت را به جمعی دیگر از شیعیان معرفی فرمود. احمد بن اسحاق اشعری قمی، وکیل امام حسن عسکری (ع) در قم، با نامه‌ای که آن حضرت برای وی نوشت، از ولادت، ولی عصر (عج) مطلع شد. امام (ع) در این نامه خطاب به وکیل خود می‌فرماید: خدا به ما فرزندی داده‌است. این خبر را [از دیگران]مخفی نگه‌دار و تنها به شیعیان ما بگو. ما جریان این ولادت را جز بر کسانی که از نزدیکان ما هستند، آشکار نکردیم. امام حسن عسکری (ع) از هیچ فرصتی برای رساندن این پیام به شیعیان چشم‌پوشی نمی‌فرمود؛ به عنوان مثال، حمزه بن ابی‌الفتح توسط شخص امام (ع) از موضوع ولادت مطلع شد و آن را برای برخی از شیعیان نقل کرد. امام حسن‌عسکری (ع) به موضوع معرفی حضرت، ولی عصر (عج) بسیار توجه داشت.

منبع: روزنامه خراسان 

انتها پیام/