به گزارش خبرنگار حوزه میراث و گردشگری  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، طی چند روز اخیر گزارشی در خصوص صحت  مقبره‌ای  منسوب به حضرت لوط نبی در رباط کریم تهران، بر روی صفحه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان قرار گرفت که پس از بررسی های بیشتر مشخص شد علاوه بر این مقبره در تهران که منسوب به لوط نبی است، دو مقبره دیگر هم به ایشان نسبت داده شده است. یک ادعا درباره وجود بقعه حضرت لوط در استان کرمان و ادعایی دیگر هم در کشور فلسطین است. گزارش پیش رو، به بررسی فرضیه های مختلف در این خصوص پرداخته است.

در مورد محل خاکسپاری و مقبره حضرت لوط نبی سه روایت وجود دارد که بر اساس آن حضرت لوط در یکی از سه شهر کرمان، تهران و الخلیل در کشور فلسطین خاکسپاری شده است.

بقعه منسوب به حضرت لوط در رباط کریم تهران

محمدرضا نعمتی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی، در گفت و گو با خبرنگار حوزه میراث و گردشگری  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، بیان کرد: بقعه ای منسوب به  پیغمبر لوط، در روستای محمد آباد پیغمبر، در دهستان منجیل آباد شهرستان رباط کریم واقع شده و دارای طرح هشت ضلعی و پوشش گنبدی پله ای است که در سال‌های اخیر نمازخانه و ایوانی در ضلع جنوبی بقعه به آن اضافه شده است. قدمت این بقعه به دوره قاجار برمی‌گردد و در تاریخ ۲ /۱۱/ ۱۳۸۲ شماره ۱۰۸۱۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

وی درباره لوط نبی بیان کرد: حضرت لوط برادرزاده حضرت ابراهیم و فرزند هاران بن تارح است که در جنوب عراق به دنیا آمد. او برای تبلیغ و هدایت مردم به شهر سدوم و عموره در شرق دریاچه بحرالمیت می رود؛ اما پس از سال‌ها دعوت و هشدار به مردم، در نهایت برای ترک محل از طرف خداوند فرمان می گیرد که قوم خود را ترک کند و به این قوم عذاب نازل می شود. نام این پیغمبر در قرآن، تورات، زبور داوود و انجیل آمده است.

 نعمتی افزود: آیت الله حسن زاده آملی در کتاب هزار و یک نشان، بقعه پیغمبر لوط را در روستای پیغمبر محمدآباد در رباط کریم می داند و به جز این نوشته، سند دیگری مبنی بر این که این مقبره محل دفن لوط نبی باشد، وجود ندارد.

همچنین حجت الاسلام و المسلمین محمد مهدی فقیه محمدی جلالی، پژوهشگر تاریخ در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه میراث و گردشگری  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره بقعه انتسابی به حضرت لوط (ع) در رباط کریم گفت: این بقعه در دهستان منجیل آباد و در شمال غربی روستای پیغمبر محمد آباد شهرستان رباط کریم واقع شده و در سالیان اخیرمورد توجه اهالی قرار گرفته است.

فقیه محمدی جلالی بیان کرد: درباره صحت انتساب این بقعه در رباط کریم دو دیدگاه مطرح است که به آن ها اشاره می کنیم. این بارگاه در رباط کریم قرار دارد، اصل بنا مربوط به دوره قاجار است که شکل ساختمان اصلی آن با طرح هشت ضلعی و پوشش گنبدی پله‌ای است و بناهای جدید چون نمازخانه، اتاق ضلع غربی و ایوان جنوبی برای ایجاد در شکل ساختاری، به آن اضافه شده است.

این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: این بقعه جزو آثار تاریخی میراث فرهنگی استان تهران به شمار می آید و از سال ۱۳۹۱ اداره اوقاف و امور خیریه جهت بازسازی آن مکاتباتی با اداره میراث فرهنگی شهرستان انجام داده است.

بیشتر بخوانید

• نمایی از طبیعت برفی در روستای لوط + فیلم
• قبر پیامبر لوط در کرمان نیست
• آیا مقبره اصلی لوط نبی در شهر الخلیل فلسطین است + تصاویر

مدیر گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت مطرح کرد: به دلیل قوانین سازمان میراث فرهنگی، درخواست سازمان اوقاف و امور خیریه برای بازسازی این بقعه مورد مخالفت قرار گرفت؛ زیرا طبق قوانین سازمان هرگونه دخل و تصرف و تغییر بناهای ثبت شده در فهرست آثار باستانی ممنوع بوده و تنها به تعمیر آن با روش خاص موافقت می شود. البته نظر اداره اوقاف، تخریب بنا و توسعه آن است که باعث از بین رفتن هویت آن بنا می شود.

نظر علامه حسن زاده آملی در مورد مقبره لوط نبی در تهران مستندات ندارد

حجت الاسلام فقیه محمدی جلالی با بیان نظر علامه حسن زاده درباره این مقبره گفت: آیت‌الله حسن زاده آملی در کتاب «هزار و یک نشان» بقعه حاضر در روستای پیغمبر رباط کریم را متعلق به حضرت لوط(ع) می‌داند؛ اما درباره مستند گفتار ایشان به هیچ مدرکی اشاره نشده و ظاهراً تنها شهرت بقعه به لوط نبی(ع) در کتاب خودشان مطرح شده است.

وی اظهار کرد: این گفتار علامه حسن زاده آملی، باعث شد بنایی که در گذشته از اهمیت خاصی برخوردار نبود، مورد توجه اهالی قرار گیرد و مسئولین اوقاف نیز به فکر توسعه آن باشند. متاسفانه در این میان برخی به جهت عدم آگاهی از زندگانی انبیاء عظام و عدم مطالعه منابع کهن و نیز از عدم استفاده از مزارشناسان خبره، به صورت احساسی و جهت جلب توجه و نیز جو سازی مطالبی گفته اند که به آن اشاره می شود.

نقشه متولیان اوقاف برای جمع آوری نذورات 

این استاد دانشگاه افزود: حجت‌الاسلام محمد ارژنگی رئیس اداره اوقاف و امور خیریه رباط کریم در این باره می گوید «حضرت لوط نبی(ص) تنها پیامبری است که در استان تهران مدفون است که اداره اوقاف و امور خیریه رباط کریم به جهت اداره مطلوب تر بقعه، هیئت امنایی را انتخاب کرده و به لطف خدا امورات مطلوبی در این روستا صورت گرفته است. این بنا می‌تواند چندین هزار سال بر قدمت شهرستان رباط کریم بیفزاید و دسته دسته زائران را وارد شهرستان کند».

حجت الاسلام فقیه محمدی جلالی تصریح کرد: متأسفانه طرح توسعه بقعه به خاطر لوط نبی(ع) و بقعه متبرکه نیست ، بلکه نقشه متولیان اداره اوقاف و امور خیریه، جهت شهرت شهر، جمع آوری نذورات و قدمت بخشی به شهر رباط کریم است. البته قدمت بنا در دوره قاجار است و نمی‌توان این ادعا را کرد‌.

وی اظهار کرد: به هر حال هیچ یک از آقایان بر تأیید یا رد این ادعا که حضرت لوط نبی(ع) در رباط کریم دفن است ، مطلبی ننوشته اند و گفتار آیت الله حسن زاده آملی که هیچ سندیتی ندارد را به مثابه وحی منزل دانسته و در نامه نگاری های خود به عنوان بقعه لوط نبی(ع) اشاره می‌نمایند.

 چه کسی در رباط کریم مدفون است؟

وی ادامه داد: یکی از سوالات رایج درباره اسامی انبیاء این است که آیا نام لوط تنها بر یک تن از مجموع ۱۲۴ هزار نبی بوده یا نه؟

مسئول مؤسسه دائرة‌المعارف بقاع متبرکه قم پاسخ داد: سوال این پرسش در منابع تاریخی و نیز سیره نیامده و در میان اسامی انبیاء نیز تنها به نام یک تن از انبیاء به نام لوط اشاره شده است که طبق قول مشهور در روستای کفر بریک کشور اردن مدفون است. اگر ثابت شود که در میان اسامی انبیا نام لوط تکرار شده باشد. در این صورت می توان احتمال داد که این مکان مدفن لوط دیگر باشد که تا کنون به اثبات نرسیده است.

حجت الاسلام فقیه محمدی جلالی توضیح داد: انبیای بنی اسرائیل و نیز کل پیامبران قبل از رسول الله(ص) به طرف بیت المقدس به خاک سپرده شده اند؛ چگونه است که این مزار در رباط کریم به طرف قبله مسلمانان است؟ همین امر حکایت از آن دارد که یکی از بزرگان اهل حدیث که در ری سابق سکونت داشته در این مکان آرمیده است.

وی افزود: از این میان می توان به لوط بن اسحاق هاشمی یاد کرد که از روات محدثین بوده و نامش در منابع رجالی و حدیثی آمده است. با این حال نمی توان این مکان را مدفن وی دانست؛ زیرا سندی که دلالت بر هجرت او به ری و نواحی آن کند، در دست نیست. به هرحال بقعه منتسب به پیغمبر لوط در رباط کریم از زیارتگاه های مجهول قلمداد می شود.

فقیه محمدی تصریح کرد: لوط (ع) یکی از مظلوم‌ترین پیامبران است؛ چرا که قوم او نَه تنها به خداوند ایمان نیاوردند و سخنان او را به استهزا گرفتند، بلکه از شکستن حریم خانه آن حضرت نیز ابا نکردند.

مقبره پیغمبر لوت در استان کرمان

همچنین نعمتی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی درباره مقبره‌ای دیگر منسوب به  لوت پیغمبر در استان کرمان گفت: در روستای مزارشاه از توابع بخش کوهساران شهرستان راور در استان کرمان، دو مقبره شبیه گنبد جبلیه کرمان وجود دارد که در یکی از آنها سنگ قبری است که نام لوت بر آن نوشته شده است. برخی این مقبره را مربوط به لوت نبی می‌دانند.

درباره صحت وجود مقبره پیغمبر لوت در کرمان، میرزایی از اعضای شورای بخش کوهساران در گفت و گو با خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، بیان کرد: با توجه به گفته بزرگان ده، در زمان قدیم روزی غریبه ای وارد ده می‌شود و کدخدای ده به مردم دستور می دهد که این فرد ناشناس را دستگیر کنند. مردم به دنبال این فرد راه افتاده و فرد غریبه به بیابان فرار می کند. زمانی که هوا تاریک می‌شود، مردم یک سنگ چیل درست می کنند تا فردا دوباره از همین نقطه به دنبال آن فرد بگردند. روز بعد که اهالی ده برای جستجو به این مکان می‌آیند، به جای یک سنگ چیل، با هزاران سنگ چیل مواجه می‌شوند. به گفته افراد کهنسال ده، این فرد بعد از مدتی در بیابان فوت می‌شود. او انسان بسیار خوبی بوده و به همین علت با عنوان پیغمبر لوت، به معنی فرد خوبی که در لوت بوده، معروف می شود.

میرزایی درباره هویت واقعی فرد مدفون در این مقبره توضیح داد: بر روی مقبره این فرد، نام اصلی و کامل او با عنوان شاه اسماعیل ادهم نوشته شده است. در دوران قبل از کرونا، بسیاری از افراد نذر و نذورات خود را در این مقبره انجام داده و مراسم دعا و آش پزان برگزار می کردند.

همچنین، حجت الاسلام جلالی مدیرکل اوقاف وامورخیریه استان کرمان، در گفت و گو با خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، پیرامون صحت این مقبره بیان کرد: مقبره ای با عنوان پیغمبر لوت در کرمان سندیت ندارد و تاکنون چنین چیزی مورد تأیید اداره اوقاف قرار نگرفته است.     

مقبره حضرت لوط در فلسطین

اما مقبره ای دیگر هم در شهر الخلیل فلطین منسوب به حضرت لوط نبی است که نعمتی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در مورد آن گفت: برخی محل دفن پیغمبر لوط را روستای بنی نعیم ( که پس از فتوحات اسلامی به کفَربریک تغییر نام داده)، در ۸ کیلومتری شمال شهر الخلیل در فلسطین می دانند؛ اما بنای این مقبره بر اساس سنگ قبر بنای حرم حضرت لوط، قدیمی تر از قرن هشتم هجری است.

همچنین حجت الاسلام فقیه محمدی جلالی، سخنران و پژوهشگر مذهبی در گفت و گو با خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: روستای بنی نعیم در ۸ کیلومتری شمال شرقی الخلیل و در ارتفاع ۹۵۱ متری از سطح دریا قرار دارد. این مکان در ابتدا آبادی بسیار کوچکی بود، پس از فتوحات اسلامی به «کَفَرْ بِریک» تغییر نام داد و از زمانی که قبیله مسلمانان «نَعیمیّین» در جنوب فلسطین استقرار یافت و طایفه‌ای از آن قبیله در ناحیه کفر بریک ساکن شد. این روستا به آن‌ها منسوب گشت و تاکنون به نام بنی نعیم شناخته می‌شود. در سال ۶۱۲ قمری، اَلملکُ المُعظَّم عیسی ایوبی قریه کَفَر بِریک و زمین‌های اطراف آن را بر حرم ابراهیمی وقف کرد. مزار منوّر حضرت لوط نبی (ع) در این روستا واقع گردیده است.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، در این مسجد و مقبره در زمینی به مساحت ۱۶۸۶ متر مربع ساخته شده و مکان اصلی در ضلع غربی و قبرستانی قدیمی هم در ضلع شرقی آن بنا نهاده شده است. منابع به جا مانده از عصر حاکمان ایوبی نشان می‌دهند که پادشاه «عیسی ایوبی» روستای بنی نعیم را که مکان مسجد در آن واقع شده به سال ۶۱۲ هجری قمری وقف کرده است و هم اکنون نیز این مکان در دفتر اسناد به عنوان زمین وقفی دارای کد است.

«اسامة العیسه» نویسنده و روزنامه‌نگار فلسطینی در خصوص سفر خود به مسجد و مقام «لوط نبی» در شهر «بنی نعیم» واقع در شرق «الخلیل» می‌نویسد: مسجد و مقام «لوط نبی» یکی از مهمترین آثار باستانی در فلسطین است و حتی قدمت آن به قبل از عصر اسلامی باز می‌گردد و بر در مقبره لوط نوشته شده است «پادشاه ظاهر برقوق که خداوند پادشاهی‌اش را طولانی کند، این مکان را بازسازی کرد» و بر دیوار شمالی مسجد که بنا بر قول معروف گفته می‌شود قلعه یا دژی رومی بوده است، کتیبه‌ای قدیمی‌تر وجود دارد که بر اثر آسیب زیاد خواندن آن ناممکن شده است.

نجاح ابو ساره نیز در خصوص این مسجد می‌نویسد: مسجد بر روی یک قبرستان بزرگ بنا شده است و شکلی مانند حرم ابراهیم علیه السلام دارد با این فرق که نسبت به حرم ابراهیمی برای ساخت آن از سنگ‌های کوچکتری استفاده شده است.

در ترکیب و ساخت این مسجد از برج‌هایی استفاده شده است، همانطور که پیشتر به آن اشاره شد این برج‌ها به قلعه جنگی قدیمی مربوط است که طی دوران قدیمی از آن برای محافظت از گزند دشمنان استفاده می‌شده است. یک شکل سنگی هم در گوشه جنوب غربی دیوار وجود دارد که به نظر می‌رسد کتیبه بوده باشد و بر روی آن نوشته شده: «الله -بسم الله الرحمن الرحیم - محمد، إنما یعمر مساجد الله من آمن بالله، أبو بکر – عمر تأسست سنة ۱۳۹۷ هـ. هذا مقام لوط علیه السلام ۱۹۷۷ م» (الله – به نام خداوند بخشنده‌ی بخشایشگر- محمد، تعمیر مساجد خدا منحصرا باید به دست کسانی باشد که به خدا ایمان آورده‌اند، ابوبکر- عمر، ساخته شده در سال ۱۳۹۷ هجری قمری- این مقام لوط علیه السلام است ۱۹۷۷ میلادی).

ساختمان بسیار قدیمی است و از طرف شمال یک ورودی و بالای ورودی یک سنگ بزرگ در سقف وجود دارد که در آن نوشته‌ای با خط قدیمی حک شده است که به شدت تحت تأثیر زمان بوده بنابراین به دلیل ترکیب ضعیف خطوط و حروف دیگر امکان خواندن آن وجود ندارد. ابونجاح مناره‌ای کم ارتفاع آن را که به دلیل بالا رفتن و اذان گفتن این گونه ساخته شده است را به دوران بعد از اسلام و به زمان معاویه نسبت می‎‌دهد.

اتاق مقبره در ضلع شمالی قرار دارد و کتیبه خلیفه ممالیک «ظاهر برقوق» که مسجد را بازسازی کرده است در آن قرار دارد، مقبره لوط نبی نیز در وسط اتاق واقع شده و طول آن ۱۸۰ سانتی متر است، از سنگ ساخته شده و روپوشی سبز دارد. در این اتاق یک ابریشم سیاه رنگ وجود دارد که عبارت‌هایی با نخ طلایی بر آن دوخته شده است «این آرامگاه لوط پیامبر خدا صلی الله علیه و آله است».

اسامه العیسه در ادامه شرح بازدیدخود از مسجد و مقبره لوط می‌گوید: داستان‌های دینی که در خصوص حضرت لوط هستند فقط به این مسجد محدود نمی‌شود و تا بحرالمیت و بعد از آن تا «خربه» که تحت اشغال صهیونیست‌هاست ادامه دارد. صهیونیست‌ها بیش از یکبار به مقبره لوط نبی حمله کرده و آن را تخریب کردند و در یکی از روز‌ها نظامیان اشغالگر وارد شهر بنی نعیم شده و منع آمد و شد اعلام  و مقبره لوط نبی را به عنوان آثار باستانی و میراث یهودی‌ها ثبت کردند.

این نویسنده فلسطینی نظر «علی طرایره» پیش نماز وقت مسجد را هم درباره مقبره لوط می‌پرسد، او در جواب می‌گوید: من نمی‌گویم این مقبره ضریح یا قبر لوط است ما به جز مقبره پیامبر اسلام از موقعیت مقبره‌های دیگر پیامبران اطلاعی نداریم.

غرفه موسی- راس موسی

علاوه بر وجود مقبره لوط در این بنی نعیم مکانی دیگر به اسم «غرفه موسی با راس موسی» در جنوب این روستا وجود دارد که داستان‌هایی عامیانه زیادی در خصوص آن گفته شده است و مردم و ساکنان ان قسمت جرات نمی‌کنند به آن نزدیک شوند. بنابر داستان‌های محلی زن لوط هنگام نازل شدن عذاب از شهر به سمت کوه‌های بلند فرار کرده که به دلیل صدا‌های وحشتناکی که از شهر به گوش می‌رسید به پشت سر نگاه کرده و به سنگ تبدیل شده است.

قوم سدوم کجا زندگی می‌کردند؟

در سال ۲۰۱۵ «استون کالینز» باستان‌شناس آمریکایی اعلام کرد شهری را که قوم سدوم در آن زندگی می‌کردند را در «تل الحمام» کشور اردن پیدا کرده است. به او مدت ۱۰ سال بر روی آن منطقه درحال کاوش بود و در خصوص این ادعای خود گفت: ویرانه‌هایی از شهری را پیدا کردم که نشان می‌دهد به طور ناگهانی زندگی در آن متوقف شده است.

بر اساس گزارش‌های کالینز این شهر به عصر برنزی در سال‌های ۳۵۰۰ الی ۱۵۴۰ قبل از میلاد بازمی‌گردد. از این ویرانه‌ها در هیچ یک از نقشه‌های باستانی صحبتی به میان نیامده گویی که اصلا وجود نداشته است.

این باستان شناس آمریکایی در خصوص معماری این شهر می‌گوید: شهر به دو قسمت بالا و پایین تقسیم شده است و دیوار‌هایی به ارتفاع ۱۰ متر و عرض ۵.۲ متر داشته است. بقایایی از یک معبد، برج‌ها و حیاط‌های اصلی و مکانی متمایز از بقیه در آن دیده می‌شود، می‌گویم متمایز از همه، زیرا شواهد نشان می‌دهد از آن با گارد ویژه‌ای حفاظت می‌شده است.

کالینز در ادامه صحبت‌هایش گفت: اما به طور ناگهانی همه جلوه‌های زندگی در این شهر متوقف شدند و این یک راز است برای شناسایی اتفاقی که برای قوم سدوم افتاد. قرآن، کتاب مسلمان از این اتفاق به گونه‌ای سخن گفته که گویی سیارکی به آن برخورد کرده و شهر زیر و رو شده است و قبل از برخورد بوده است که حضرت لوط از شهر فرار کرده و حتی به وی دستور داده شده بود که به پشت سر خود هم نگاه نکند.

بر اساس ادعای کالینز اگر محلی که او در تل الحمام واقع در جنوب کشور اردن پیدا کرده است شهر زندگی قوم سدوم بوده باشد این احتمال که مقبره لوط نیز در روستای بنی نعیم الخلیل باشد نیز قوت می‌گیرد چرا که با توجه به نقشه می‌توان به فاصله و نزدیکی این دو مکان پی برد، نجاح ابو ساره هم که در خصوص این مقبره تحقیقات بسیاری کرده است پیشتر اعلام کرده بود خانواده لوط بعد از طوفان نوح به این مکان آمده و ساکن شده بودند، پس می‌توان گفت لوط نبی عد از فرار از عذاب الهی که بر قوم سدوم نازل شد به محل زندگی گذشتگان خود بازگشته است.

 گزارش از مرضیه میرزائی علی آبادی

انتهای پیام/