به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یاسوج، در زمان های کهن وقتی که مردم با کمبود امکانات و سختی های زیاد زندگی روبرو بودند برای نگهداری مواد غذایی خود ناچار به ساختن وسایل دست سازی شدند که کارشان رواج پیدا کند،وسایلی که کم کم در میان همه اهالی رواج و مورد استفاده قرار می‌گرفت.

مشک یکی از وسایل دست سازی است که در گذر زمان به سنتی پابرجا و مرسوم در میان عشایر کهگیلویه و بویراحمد تبدیل شد و عشایر از این طریق امرار معاش می کنند مشک از پوست گوسفند  و بز درست می شود که عشایر و دامداران برای نگهداری آب، دوغ، روغن و حتی میوه جات و سبزیجات از آن استفاده می‌کنند و نحوه درست کردن آن در عین کارایی و جذابیت بسیار سخت است.

اگر چه مردم در زمان های در زمان های پیشین به علت نداشتن برق و امکانات رفاهی برای نگهداری روغن درست کردن دوغ، کره و خنک نگه داشتن آب از مشک استفاده می کردند و این در صورتی است که این روزها،سنت استفاده از مشک در شرایطی که امکانات نسبت به گذشته بیشتر شده است همچنان در میان عشایر و دامداران وجود دارد و نسبت به حفظ این سنت مشتاق اند.

برای شناخت بیشتر با نحوه درست کردن و استفاده ای که عشایر از مشک داشتند راهی یکی از مناطق عشایر نشین شهرستان بویراحمد به نام گرگو شدیم در کنار تمام سختی و زحمت های زندگی عشایری مشک های زیبایی که حاصل تلاش و دسترنج دستان هنرمند زنان عشایر بود توجه ما را به خود جلب کرد و مارا وادار به نشستن پای صحبت های دلنشین زنان زحمتکش کرد تا با کاربرد انواع مشک هایی که از پوست گوسفند و بز درست شده بودند آشنا شویم.

محمدی یکی از زنان سخت کوش عشایر در آنجا به ما گفت: از زمانی که به یاد دارم مشک های زیادی را بسته به کاربرد هایشان درست کرده ام و در خصوص نحوه تهیه مشک آب به ما توضیح داد.

مشک آب:

ابتدا موی بز را کنده و بعد نمک اضافه می کنند تا از بوی بد پوست گوسفند جلوگیری شود،سپس پوست خشک شده بلوط را می پزند و داخل مشک می ریزند،سیر این مراحل تا ۸ روز ادامه دارد،بعد از آن پوست خشک شده بلوط را می ریزند و هر روز آب به آن اضافه می کنند،این کار چندین مرتبه باید صورت بگیرد،حال بعد از تقریبا گذشت یک ماه آب داخل این مشک برای نوشیدن آماده است،آبی که بسیار گوارا و لذت بخش است.

مشک دوغ:

بعد از جدا کردن پوست گوسفند و بز موی آن را جدا کرده تا به حالت سفید رنگ در آید،نمک به آن اضافه می کنند هم به خاطر ضدعفونی کردن آن وهم اینکه از بد بو شدن آن جلوگیری شود بعد داخل پوست خشک شده بلوط می‌گذارند که پوست دباغی شود و رنگ قهوه ای به خودش بگیرد این کار هم به نوعی رفع بدبویی وهم برای محکم شدن مشک انجام می شود و چند روز طول میکشد بعد کود بزغاله داخل مشک می ریزند که این کار هم برای ضد عفونی کردن مشک و خشک کردن هست.

بعد کود را از مشک خارج می کنند و آن را به سقف دالانی ک اجاق آتیشی داشته باشد آویزان می کنند و زیرش آتش روشن می کنند تا دود آتش به مشک بخورد و کاملا بهداشتی و ضد عفونی بشود، بعد از مدتی که مشک دود آتش را دریافت کرد پایین می آوریم و بعد در شیر می گذاریم تا نرم شود و از حالت خشکی دربیاید و بعد از نرم شدن سوراخ دست و پای آن دوخته می شود و بعد به وسیله ی مخصوص سه پایه چوبی ک به شکل خاصی درست می شود و ملار نام دارد آویزان می شود.

مشک زنی دوغ برای کره گیری در همه جای ایران چه در میان عشایر و روستاییان و چه در میان جنگل نشینان از کارهای مختص زنان است و درهمه جا زنان ترانه هایی دارند که هنگام مشک زنی همراه با حرکت مشک زمزمه می کنند و نوایشان با حرکت آن در هماهنگی بسیار دلچسب و مطبوعی است که در عین حال فریاد رنج عمیقشان را نیز در بر دارد.

خیگ روغن:

زمانی یکی دیگر از بانوان عشایر است که در خصوص طرز تهیه خیگ روغنی گفت: برای درست کردن ظرف چرمینه روغنی که ابتدا گوسفند یا بز را کشته، پوستش را جدا کرده و نمک به آن اضافه می کنیم تا از بوی بدش جلوگیری شود،بعد آن را شسته و پوست خشک شده بلوط را پخته و به آن اضافه کرده و از صبح تا ظهر می گذاریم در این حالت بماند بعد مشک را دوخته و آویزان می کنند سپس کمی آب ولرم و شیره باز هم اضافه کرده که به این مخلوط شکرو می گويند، این ترکیب باید تا سه روز درون مشک باقی بماند و بعد از سه روز مخلوط درونی خیگ را ریخته و به آن کارد کشیده و به یک پایه آویزان کرده و آب  داخلی می بایست خشک شود و شیره را به آن افزوده به مدت یک ماه و سپس روغن را داخل آن می ریزیم.

او از مزه کم نظیر روغن که با شیره ترکیب شده می گوید،مزه ای که نه تنها در میان عشایر بلکه در میان مردم هم بسیار پر طرفدار و خریدار دارد و همچنین ماندگاری طولانی دارد. برای این کار هم از پوست انار و هم پوست بلوط استفاده می کنند.

دیدن هنر دستان زنان عشایر می تواند برای هر بیننده ای بسیار جالب و سرشار از حس خوب باشد.

مشک کهگیلویه و بویراحمد به شماره ۴۰۸ در تاریخ ۱۳۹۰/۱۰/۶ به ثبت ملی رسیده است.

انتهای پیام/س