به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، تقریبا دو هفته دیگر به مراسم تحلیف سید ابراهیم رئیسی هشتمین رئیس جمهور ایران زمان باقی مانده است. از همان ابتدای پیروزی  وی به عنوان رئیس جمهور منتخب مردم در انتخابات شاهد ارسال پیام های تبریک رهبران، مقامات، شخصیت‌ها و تشکل‌های سیاسی کشورهای مختلف بودیم در این میان برخی از کشورها ابراز امیدواری کردند که در دوران جدید روابط ایران و این کشورها بیش از گذشته گسترش پیدا کند.

اغلب کشورهای اروپایی واکنش احتیاط آمیزی  به این موضوع داشتند مقامات آمریکایی نیز با خودداری از اظهارنظر مستقیم در مورد فرد پیروز این انتخابات، مقامات رژیم صهیونیستی نیز با تلاش برای نشان دادن تصویری تندرو از رئیس جمهور منتخب تلاش کردند که سیاست ایران هراسی را که سال‌هاست برای پیشبرد اهداف خود علیه ایران دنبال می‌کنند، برجسته کنند. در این بین چیزی که شاید کمی جلب توجه کند پیام‌ها و سیگنال‌هایی از سوی کشورهایی بود که تا پیش از این روابط سردی با آنها داشتیم.

دوازدهم تیر ماه بود که «عبدالله دوم» پادشاه‌ اردن هاشمی با ارسال پیامی به آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی منتخب ملت تبریک گفت. وی در پیام خود بر تقویت روابط بین دو کشور و دو ملت برادر ایران و اردن تأکید کرد و افزود: از خداوند قادر متعال می‌خواهم که پیشرفت و شکوفایی را بیش از پیش برای ملت ایران محقق گرداند. چندی بعد خبری از گفت‌وگوی ایران و مصر در قاهره به گوش رسید. روزنامه العربی الجدید به نقل از برخی منابع مصری مدعی شد که اخیرا مذاکراتی میان ایران و مصر انجام شده است. ایران و مصر سال‌هاست که روابط دیپلماتیک ندارند اما این منابع مدعی شدند که ایران پیام هایی در راستای گسترش روابط با قاهره داده که مصر تاکنون به این پیام ها هیچ واکنشی نداشته است.

گفته می‌شود که این پیام‌ها توسط ناصر کنعانی، رئیس دفتر حافظ منافع ایران در قاهره به مقامات مصری رسید. به گفته منابع، دو طرف ایرانی و مصری بیشتر در خصوص فعالیت ایران در منطقه دریای سرخ و یمن رایزنی کردند. پس از این مذاکرات، سازمان اطلاعات مصر به رسانه های داخلی دستور داده که هیچگونه اهانتی به ایران و هم پیمانان آن در منطقه نکنند. همچنین به گفته منابع، یکی از اهداف مصر تلاش برای ایفای نقش جدید به عنوان میانجی‌گر میان تهران و کشورهای عربی است.

خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه درباره گفت‌وگو‌های ایران و مصر، گفت که تماس‌ها بین ایران و مصر همیشه بوده است و قطع نشده، البته این روابط بالا و پایین داشته است تصور می‌کنیم که عادی شدن روابط به نفع همه کشور‌های منطقه است.

دروازه سیاست خارجی ایران در دولت رئیسی باز می‌شود؟

کیومرث یزدان پناه دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با بیان اینکه سیاست خارجی ایران در دولت هشتم سامان و روابط با همسایگان و کشور‌های همسایه به ویژه کشور‌های بزرگ اسلامی، حتی عربستان بهبود یافته و سپس شتاب می‌گیرد، گفت که آقای رئیسی با درک درست شرایط منطقه‌ای و نقش و اهمیت همسایگی، در صدد خواهد بود تا با یک راهبرد کاملا منطقی و پرهیز از حاشیه‌های بی مورد، شرایط را برای عادی سازی با همسایگان در عرصه‌های مختلف فراهم سازد. در این دوره جدید شرایط برای تشکیل اتحادیه ژئوپلیتیکی منطقه غرب آسیا فراهم و این منطقه از حالت خاکستری خارج و به یک قطب قدرتمند ژئوپلیتیکی تبدیل خواهد شد.

یزدان پناه تصریح کرد: به نظر می‌رسد آقای رئیسی دوگانه‌های گفتاری و رفتاری در سیاست خارجی را از میان برداشته و با مبنا قراردادن دو راهبرد حذف مزاحمان دیپلماسی و حذف تریبون‌های بی حساب، جایگزین سازی اصل احترام متقابل و حسن همجواری مبتنی بر عدم مداخله گری، زمینه را برای دگردیسی اساسی در روابط با دنیای پیرامون فراهم سازد.

یزدان پناه ادامه داد: نوع واکنش دولت‌های بزرگی به مانند هند و ژاپن و چین از شرق آسیا به تحولات سیاسی اخیر ایران و تغییر معادلات قدرت در کشورمان در کنار واکنش امیدوار کننده حاکمان دو کشور بزرگ و تاثیرگذار خاورمیانه و شمال آفریقا یعنی اردن و مصر حاکی از سرآغاز فصلی امیدوار کننده و بهاری متفاوت در سیاست خارجی ایران دارد. در سیاست خارجی ایران، نارنج‌های طلایی جایگزین بنفشه‌های خشک می‌شوند. این افقی است که با عبرت از گذشته و حال، پیش روی آینده خواهد بود. جبر ژئوپلیتیکی حاکم بر منطقه و جهان نیز بر روند تغییر نگرش‌ها تاکید می‌کند.

وی همچنین گفت که دنیای امروزی دنیای تعامل و رقابت سازنده است. دنیای دوستی‌های معنادار و پر فایده است و جمهوری اسلامی چاره‌ای جزء پذیرش حقایق جهانی ندارد. حقایق جهانی حکم می‌کند از گفتمان‌های پر هزینه و دشمن تراش به هر دلیلی پرهیز کنیم. برای دولت هشتم این اصل مهم قابل فهم شده که جمهوری اسلامی ایران باید به عزت و اعتبار جهانی و منطقه‌ای خود برگردد و بازگشت به این اصل مهم، با ادبیات خشن و تهدید و شعار مرگ فرستادن به دیگران امکان پذیر نیست و از طرفی باید این حقیقت مسلم را پذیرفت که با مدل حکمرانی یکسویه و انقباضی نمی‌توان راه به جایی برد و جلوه گری‌ها و مجسمه سازی‌های قهرمانانه هم جوابگوی نیاز‌های متنوع و به حق یک ملت نیست.

یزدان پناه تاکید کرد: شرایط زمانی و موقعیت جغرافیایی ایجاب می‌کند تا دولت هشتم با پرهیز از همه راه‌های غلط، واقع گرایی مبتنی بر اصل منافع ملی و شایستگی ملت خود را جایگزین روش‌های غلط کرده و بیش از این با خواسته‌های ملی مردم خود لج بازی نکند. مردم برای جمهوری اسلامی ایران حکم ستون را دارد و حفظ بنیان‌های این ستون در گرو خردورزی حاکمان سیاسی کشور در مقطع فعلی است و عرصه سیاست خارجی و ترمیم هر چه سریع‌تر روابط خارجی با همسایگان و دیگر ملل دنیا به نفع دولت جدید، مردم و جمهوری اسلامی است.

سطح روابط ایران و مصر تغییری می‌کند؟

یگانه شکیب عضو هیئت علمی کالج سانتا مونیکا در کالیفرنیا و کارشناس مسائل عربی و بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره احتمال روابط ایران و مصر، توضیح داد: احتمال بهتر شدن این روابط هم ممکن است وجود داشته باشد، ولی قطعا موضعی است، مصر دنبال تنش نیست. مصر ممکن است به صورت موضعی رابطه خود را با ایران بهتر کند اما در واقع در حال فاصله گیری از آمریکاست و اقتصاد شکننده مصر اکنون چشم به سرمایه گذاری پکن دوخته است، به عنوان مثال چینی‌ها یک وام یک میلیارد و سه میلیون دلاری به مصر داده‌اند و متقاعب آن یک سرمایه گذاری ۴.۴ میلیارد دلاری در پروژ‌ه‌های زیر ساختی و تولید برق مصر انجام دادند. به نظر نمی‌رسد که مصر بخواهد ریسکی کند که این سرمایه گذاری‌ها به خطر بیفتد و روابط اش که چین که با ایران هم رابطه دوستانه دارد به خطر بیفتد بلکه قطعا در جهت تنش زدایی اقدام خواهد کرد.

وی افزود: مصر می‌ترسد که اگر در منطقه درگیری بین نیرو‌های مقاومت، رژیم صهیونیستی و آمریکا صورت بگیرد، آسیبی ببیند، به طور کلی واقعیت جهان کمی تغییر کرده است، تمام کشور‌هایی که در حاضر درصدد این هستند که رابطه خوب و بهتری با ایران برقرار کنند جایگاه رقبای آمریکا که حداقل چین یکی از آنهاست در جهان شناخته اند و می‌دانند که آمریکا دیگر تنها قدرت جهان نیست، به ویژه اینکه کشور‌ها به دنبال سیاست دلار زدایی رفته اند و پیمان‌های دوجانبه و چند جانبه امضاء شده است که کشور‌ها را در برابر تحریم‌های احتمالی آمریکا بیمه می‌کند، چراکه بدون تعرفه با هم معامله می‌کنند و هم با ارز‌های محلی و خطوط اعتباری که بین هم باز می‌کنند، بنابراین بسیار منطقی است که کشور‌ها به دنبال این باشند که نه فقط از محصولات ایران بهره ببرند که بسیار با قیمت مناسب تولید می‌شود و آن را وارد کشور خود کنند در مسائل نفت و گاز به خصوص در مشتقات نفتی، پتروشیمی فلزات از بازار بزرگ ۸۷ میلیونی ایران برای صادر کردن محصولات استفاده کنند.

صباح زنگنه کارشناس مسائل بین الملل هم در این باره معتقد است که ایران و مصر به عنوان دو کشور مهم و بزرگ در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا نقش زیادی در تحولات سیاسی، تاریخی، اقتصادی و فرهنگی منطقه داشته و دارند و در دوره‌هایی شاهد روابط خیلی نزدیک این دو کشور با یکدیگر بوده‌ایم.

وی با اشاره به دوره‌ای که جمال عبدالناصر و محمد مصدق در مصر و ایران مسئولیت امور را بر عهده داشتند و هر دو شخصیت ملی محسوب می‌شوند، گفت که در روند ملی کردن کانال سوئز از سوی جمال عبدالناصر از تجربیات ایران و آقای مصدق در ملی کردن صنعت نفت ایران استفاده شد و در همین چارچوب خیابانی در قاهره به نام دکتر محمد مصدق نامگذاری شد و این بیانگر میزان اهمیت و اعتباری است که مصری‌ها برای آقای مصدق قائل بودند.

این دیپلمات پیشین ایران با بیان اینکه هم مصر و هم ایران نیازمند این هستند که رابطه خوبی با یکدیگر داشته باشند، افزود: مصر بر کانال سوئز اشراف دارد و اگر کانال سوئز دچار مشکلی شود این احتمال وجود دارد که یک کانال مصنوعی در آن منطقه توسط صهیونیست‌ها ایجاد شود و اگر این اقدام صورت بگیرد عملا کانال سوئز از حیز انتفاع خارج خواهد شد و رژیم صهیونیستی بر سرنوشت اقتصادی بسیاری از کشور‌ها مسلط خواهد شد و این چیزی است که ایران و مصر هر دو مخالف آن هستند.

وی با تأکید بر اینکه در برخی از عرصه‌ها منافع دو کشور به صورت استراتژیک و درازمدت به یکدیگر گره خورده و دو کشور می‌توانند تأمین کننده و تقویت کننده منافع یکدیگر باشند، گفت: این موضوعی است که حتما مصری‌ها با نگاه مثبت به آن نگاه می‌کنند.

این دیپلمات پیشین کشورمان با تأکید بر اهمیت افزایش همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور و انجام سرمایه گذاری‌های مشترک از سوی ایران و مصر در زمینه‌های مختلف اقتصادی تصریح کرد: انجام گفت‌وگو بین ایران و مصر در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه‌های امنیتی و اطلاعاتی امر مهمی است. مصر نگرانی‌های امنیتی خود را داراست، ایران هم همچنین لذا دو کشور می‌توانند در مورد این نگرانی‌ها گفت‌وگو کنند. نقش ایران در منطقه خلیج فارس حتما مورد توجه مصری‌هاست، شاهد تلاش مصری‌ها برای حضور در خلیج فارس هستیم و این موضوع بدون ارسال سیگنال مثبت از سوی ایران چندان قابل تحقق نیست. انجام گفت‌وگو بین ایران و مصر می‌تواند نگرانی‌های دو کشور را کاهش دهد و بستر را برای تحقق منافع اقتصادی و استراتژیک تهران و قاهره فراهم کند.

یزدان پناه دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران با اشاره به گفت‌وگوهای ایران  و مصر در قاهره، تصریح کرد: تغییر لحن کشور‌های مهم منطقه‌ای و قاره‌ای نسبت به ایران، به ویژه چرخش اراده کشور‌های بزرگ و بنام منطقه شمال آفریقا مثل مصر به ایران، خبر از آینده‌ای امیدوار کننده در جایگزین شدن مولفه‌های همکاری، مودت، دوستی، پرهیز از تنش و توهم برای ایران می‌دهد.  اگر این چرخش فعلی به رویه ثابت در دولت هشتم شود، مردم ایران از این حس محاصره خارج و جهان دیگری بروی ایرانیان با چشم اندازی موثر و مفید باز خواهد شد.

روابط ایران و هند بهتر می‌شود؟

بعد از مشخص شدن هشتمین رئیس جمهور ایران، وزیر خارجه هند به ایران سفر کرد و بر توسعه روابط تاکید کرد. یگانه شکیب کارشناس مسائل عربی درباره روابط ایران با کشور‌های مختلف پس از انتخاب شدن آقای رئیسی به عنوان رئیس جمهور کشورمان، گفت: آقای جایشانکار وزیر خارجه هند که در هفته های گذشته به ایران سفر کردند، علاوه بر دیدار با همتای ایرانی خود با آقای رئیسی رئیس جمهور منتخب ایران هم دیدار و رایزنی کردند، در این سفر وزیر خارجه هند حامل پیام نخست وزیر دهلی نو بوده و آخرین تحولات افغانستان و روابط دو جانبه موضوع مورد بحث بوده است.

وی افزود: مسئله مهم دیگر بندر چابهار در روابط ایران و هند است، به نظر می‌رسد مسئولان هندی نمی‌خواهند از رقیب منطقه‌ای خود یعنی چین عقب بمانند، لذا مسئولان هندی علاقمند هستند که از بندر چابهار استفاده کنند تا از طریق کریدور شمال به جنوب و کریدور شرق به غرب، محصولات خود را از این طریق به ترکیه یا جمهوری آذربایجان و از آن طریق به اروپا ارسال کنند. هندی‌ها علاقمند بودند که همکاری‌هایی در حوزه انرژی با ایران داشته باشند، همواره هم اعلام کردند که خواستار این هستند که واردات نفتی را که در دوره ترامپ با ایران قطع شده است، از سر بگیرند، قبلا حتی روزی ۶۵۰ هزار بشکه نفت هم در روز به آن‌ها ارسال کردیم، هندی‌ها به خصوص سیاست کلی گوناگون کردن تامین کنندگان انرژی را هم سال‌هاست که دنبال می‌کنند تا اگر ریسک سیاسی اتفاق افتاد، بتوانند موازنه را برقرار و از منبع دیگری انرژی خود را تامین کنند. هندی‌ها دائم به دنبال افزایش ظرفیت ذخایر سوخت استراتژیک خود هستند.

سفر وزیر خارجه ژاپن به ایران

چندی پیش خبر سفر وزیر خارجه ژاپن به ایران مطرح شد، سفری که قرار است در اواسط مرداد انجام شود. یگانه شکیب کارشناس مسائل عربی با اشاره به اعلام آمادگی وزیر خارجه ژاپن برای سفر به ایران، گفت که دو سال گذشته یعنی سال ۹۸ بود که شینزو آبه به تهران آمد، اما همان زمان هم ژاپن اعلام کرد که حاضر نیست به ائتلاف آمریکایی بپیوندد و وارد خلیج فارس شود. به نظر می‌رسد که ژاپن هم می‌خواهد از موقعیت پیش آمده بعد از روی کار آمدن جو بایدن استفاده کند و امیدهایی به لغو تحریم‌ها دوره ترامپ دارد، البته ژاپن هم وزنه سنگینی در آمریکاست و قدرت چانه زنی دارد، لذا می‌تواند امتیازات خوبی از آمریکا بگیرد.

یگانه شکیب ادامه داد: ژاپن یکی از سه کشوری است که بیشترین مقدار اوراق قرضه را در آمریکا دارد و پس از انگلستان صاحب بیشترین سهام از هولدینگ‌ها و شرکت‌های فراملی آمریکاست، اکنون به نظر می‌رسد که می‌خواهد راه را برای همکاری‌های نوین باز کند به خصوص اینکه رقابتی بین چین و ژاپن وجود دارد، چین هم در برقراری رابطه با کشور‌های مهم خاورمیانه به خصوص ایران پیشی گرفته مسئله دیگر موضوع نفت است، در واقع ژاپن مانند هند به دنبال نفت است و می‌تواند به همه این‌ها نفت دهد ما با تخفیف و قیمت رقابتی به خصوص با اعتبار‌های ۶۰ روزه‌.

عضو هیئت علمی کالج سانتا مونیکا در کالیفرنیا تصریح کرد: ایران یکی از عظیم‌ترین ناوگان‌های حمل و نقل نفت در سراسر جهان را دارد و می‌تواند مقدار زیادی پول ذخیره کند، به نظر می‌رسد که سفر وزیر خارجه ژاپن یا نخست وزیر این کشور با سفر دو سال گذشته آقای شینزو آبه فرق کند، در آن زمان آقای شینزو آبه با یک خوش خیالی آمده بود و می‌خواست کاتالیزوری برای از سر گیری رابطه تهران و واشنگتن شود. به نظر می‌رسد این دفعه عمل گرایانه‌تر به این موضوع نگاه کنند.

معجزه‌ای در روابط تهران و ریاض رخ نمی‌دهد

وی با اشاره به سیگنال‌ها و تحولاتی که بین تهران و ریاض فرستاده شده است، گفت: به نظر می‌رسد که عربستان فهمیده به جنایات و تجاوز خود در یمن خاتمه دهد، چراکه قدرت شکستن مقاومت یمن را ندارد، به نظر نمی‌رسد که سیگنال‌هایی که بین عربستان و ایران فرستاده شده به جز موضوع یمن به موضوع دیگری معطوف باشد یا به معجزه‌ای در رابطه این کشور منجر شود که به عادی شدن روابط تهران و ریاض هم ختم نمی‌شود. دو کشور از نظر ماهوی، ایدئولوژی نظام‌ها در دو کشورها، اهداف در منطقه و جهان با هم متفاوت هستند و بعید می‌رسد که عربستان سعودی جز مسئله یمن روی مسئله دیگری مانور دهد.

عضو هیئت علمی کالج سانتا مونیکا در کالیفرنیا با اشاره به تاثیر رئیس جمهور جدید ایران در سمت و سوی روابط جمهوری اسلامی ایران، گفت: به نظر می‌رسد که روابط ایران بسیار پر رنگ‌تر و موثر‌تر از گذشته است، چراکه اوضاع جهان تغییر کرده است و آقای رئیسی هم در اولین مصاحبه مطبوعاتی خود در پاسخ به این سوال که آیا می‌خواهید با بایدن دیدار داشته باشید، گفت، خیر. این پاسخ از موضع قدرت و هوشمندانه بود که نشان می‌داد موضع جدید جمهوری اسلامی ایران در روابط خارجی چگونه خواهد بود.

وی افزود: سیاست دولت جدید در روابط خارجی این گونه است که به یک برقراری توازن در رابطه با کشور‌ها و نگاه یکسان به همه طرف‌ها در دیپلماسی است و دیپلماسی همه‌گیر و قدرتمند خواهد بود و لزوما چشم امید به غرب، آمریکا، حتی شرق و چین ندوخته است که همه تخم مرغ‌های خود را در یک سبد بریزد، بلکه در پی یک روابط همه گیر و متوازن با همه است.

یگانه شکیب ادامه داد: دیپلماسی دولت جدید بسیار قدرتمند است، سیاست خارجی سیاستی است که در دولت آقای رئیسی پشتوانه مردمی هم دارد و دو قوه دیگر یعنی قوه مقننه و قضائیه هم همگام با دولت پیش خواهد رفت و دست دولت را در روابط خارجی بازتر می‌کند.

انتهای پیام/