به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، طی چند هفته گذشته هشدار‌های متعددی از سوی مسئولان مختلف کشوری و استانی به گوش رسیده که از تابستانی سخت و گرم حکایت می‌کنند و از کمبود منابع آبی و لزوم همراهی مردم می‌گویند.

قصد داریم با معرفی مکانی منحصر بفرد شما را از شر گرمای طاقت فرسا رهایی بخشیم. محلی که می‌توان به دور از اضطراب‌های روزانه شهری، کار، ترافیک و البته هوای داغ، آخر هفته خود را با خیالی آسوده در مکانی خنک سپری کنید. خوزستان با شرجی و گرما شناخته می‌شود، اما وجود چندین رودخانه که از برف‌های آب شده در رشته کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرند باعث شده تا خنکای آب تنی در رود‌ها جای خود را به گرماگرم تابستان بدهد.

اروند رود، کرخه، کارون، زهره، جراحی یا مارون و دز رودخانه‌های خوزستان هستند که در نقاط مختلف جلگه خوزستان جاری هستند و با شاخه‌های خود در سرتاسر استان گرما را برای ساکنان تحمل پذیر کرده اند. در کرانه‌های رودخانه دز که در شمال جاری است، شهری تاریخی به نام دزفول قرار دارد.

کناره‌های رود پر آب دز، حفره‌هایی وجود دارد که در دل تپه‌ها کنده شده اند؛ رودخانه خروشان نه تنها با عبور خود موجب چرخش آسیاب‌ها و خورد شدن گندم مردمان می‌شده، بلکه پیرامون خود نیز امکاناتی را بر اثر فرسایش ایجاد کرده تا سواحل رودخانه تبدیل به گردشگاهی زیبا، دلنشین و خنک شوند که سالانه هزاران انسان را از تمام خوزستان و سایر نقاط کشور به سوی خود بکشانند تا مردم در کنار آب از آفتاب هم لذت ببرند.

ارتباط دهن گشاد و کت حاج فرج الله!

حالا آوازه کت‌های دزفول از خوزستان هم فراتر رفته و بسیاری از مردم ایران برای دیدن این شگفتی تلفیق شده از خواست طبیعت و دست انسان به این شهرستان سفر می‌کنند، به علاوه کت‌ها در طول تاریخ وارد ادبیات دزفولی‌ها نیز شده اند و از قدیم الایام ضرب المثلی میان مردم تحت عنوان «دوُنِش مَرِی کَتِ حَج فَرَجَه» دهانش از بزرگی مانند کت حاج فرج الله است، رایج شده.

مریم مفتوح فعال فرهنگی در گفتگو با خبرنگار ما در تشریح داستان این مَثَل گفت: کت حاج فرج یکی از بزرگترین کت‌های حفر شده طی دهه‌های اخیر در کرانه‌های رودخانه دز است که از سوی شخصی با همین نام ساخته شد و در همان زمان نیز وقف طلاب و مدرسین حوزه علمیه گشت، اما بزرگی این محل موجب ورود آن به فرهنگ گفتاری شهروندان دزفولی شده و در قالب شوخی و طنز برای افراد دهان گشاد و پر حرف و همچنین کسی که هنگام خمیازه دهان خود را در نهایت اندازه باز می‌کند، کاربرد دارد.

نقش کت‌ها در دوران جنگ

در دهه‌های گذشته که از کولر و وسایل الکتریکی سرمایشی خبری نبود، مردمان این دیار برای رهایی از گرمای هوا به کناره‌های رودخانه دز پناه می‌آوردند، اینکه دقیقا چه زمانی این سازه‌ها احداث شدند، مشخص نیست، اما طی دوره‌های پیشین شهروندان بیشترین استفاده را از این محل‌ها بردند و بر تعداد آن‌ها افزودند، همچنین از درون نیز گسترش یافتند و هم اکنون گردشگران می‌توانند با پله‌های طراحی شده به زیر زمین این بنا‌ها راه یابند.

علاوه بر این حفره‌های ایجاد شده در دل صخره‌ها زمان جنگ، امن‌ترین پناهگاه مردم به حساب می‌آمد، دوره‌ای که موشک‌ها بی امان بر سر دزفولی‌ها فرود می‌آمدند شهروندان با اقامت در کت‌ها از گزند حملات دشمنان مصون ماندند. طی جنگ ۸ ساله عراق و ایران دزفول به صورت گسترده مورد حملات موشکی قرار گرفت تا جایی که بعثی‌ها لقب «شهر موشک ها» را به آن دادند.

درون این حفره های تاریک و ترسناک تاریخی دراز نهفته است که در زمان جنگ تبدیل به خانه هایی شدند و هم چنان نیز صدای زندگی و جنب و جوش کودکان در آن شنیده می شود.

دلیل ترسناک بودن کت‌ها چیست؟

مهدی چناری رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول در گفتگو با خبرنگار ما دلیل تاریکی این سازه‌ها را دور بودن از محل تجمع انسان‌ها دانست و گفت: این حفره‌های ایجاد شده که با دست انسان ساخته شدند طی قرن‌های گذشته به دلیل آنکه دور از تجمع معمولی مردم و فاقد امکانات رفاهی و از دسترس خارج بودند، به نظر ترسناک می‌رسند.

او افزود: کت‌های متنوع و گسترده‌ای پیرامون رودخانه دز خود نمایی می‌کنند؛ کوچک و بزرگ و عریض و طویل که مردم دزفول با خلاقیت خود و کندن آن‌ها گاه ارتفاع شان را به ۵ متر رسانده اند و با عمق مناسب، هم اکنون به محل خوبی برای خوابیدن و استراحت و لذت بردن از آب تنی در گرمای هوا تبدیل شدند.

چناری در خصوص حفر کت‌ها در دل سنگ‌های سخت کنار رودخانه، بیان کرد: کندن صخره‌ها تا جایی پیش رفت که عده‌ای در این کار چیره دست شدند و حفاری هر بخش از کناره‌های سنگی رودخانه را که اراده می‌کردند، با طول و عرض مورد نظر انجام میدادند. همین مسئله باعث شد افرادی با توجه به مهارت خود در این امر اشتغال یافتند.

لزوم شناسنامه دار شدن کت‌های دزفول

کت‌ها هم اکنون یکی از جاذبه‌های گردشگری منحصر بفرد و تک در سرتاسر جهان به شمار می‌روند که مردم دزفول با خلاقیت خود و طی گذشت زمان بر تعداد آن‌ها و جذابیت شان افزودند، اما موضوعی که بار‌ها به آن پرداخته شده، لزوم شناسنامه دار کردن این سازه‌ها است.

کیسان روئینیان مدیر امور آب منطقه شمال غرب خوزستان در سال ۹۸ در این خصوص گفته بود که کت‌ها هر ساله گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کنند و لازم است تا مالکان آن‌ها شناسایی و شناسنامه دار شوند. او همچنین از به وجود آمدن «خطراتی» گفت، اما توضیح بیشتری در این مورد ارائه نکرد.

همچنین علی الهامی فرمانده پیشین نیروی انتظامی دزفول سال ۹۵ و در نشست شورای امر به معروف و نهی از منکر همین شهرستان با اشاره به ورود گسترده گردشگران در کرانه‌های رود دز طی ماه‌های گرم سال گفت: در صورت شناسنامه دار کردن کت‌های دزفول، نحوه بهره برداری و استفاده از آن‌ها مشخص شده و به همین جهت اجرای آن مطابق با قانون و نیاز‌های شهروندان باید هدف گذاری شود.

رانت خواری در کت ها!

علی چناری کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری در گفتگو با خبرنگار ما با بیان اینکه طی ۲ دهه اخیر بخش زیادی از کناره‌های رودخانه دز از دسترس عموم خارج شده اند، گفت: با حفر کت‌ها قسمت بزرگی از آن به تملک شخصی برخی افراد و ادارات درآمده و آن‌ها نیز با تصرف ورودی کت‌ها و همچنین ساخت سازه‌های جدید و به کارگیری مصالحی همچون سیمان، آهن، بلو و آجر بافت طبیعی و قدیمی این مکان‌های تاریخی را از بین برده اند.

دیواره‌های سنگی کنار رودخانه‌های دزفول که از جنس سنگ‌های لایه‌ای گنکلومرا هستند، پوشیده از ساروج طبیعی بوده که جنسی به شدت سفت و سخت دارد و از رسوبات کف دریا مانند صدف، شن و ماسه، فسیل‌های دریایی و سنگ ریزه تشکیل شده اند. سنگ‌های به هم جوش خورده در گویش دزفولی به «قُل قُ شُم» شناخته می‌شوند و استفاده از سایر مصالح دست ساز می‌تواند به بافت طبیعی و کُهن این دالان‌ها آسیب جدی وارد کند و می‌طلبد تا شیوه نامه‌هایی اصولی و کاربردی برای صیانت از آن‌ها به کار گرفته شود.

دزفول، شهری که سنگ هایش روح دارند

اگرچه این مسئله به معنای آن نیست که گردشگران برای استفاده از این سازه‌ها محروم باشند و مشکلی در خصوص اجاره این محل‌ها وجود ندارد. یلدا عرب یک بانوی طبیعت گرد که تصاویر ویژه‌ای از کت‌ها تهیه کرده در گفتگو با خبرنگار ما در خصوص احساس خود برای بازدید از این محل‌ها گفت: با توجه به وجود رودخانه در نزدیکی شهر دزفول شهر شاداب و زیبایی به نظر می‌رسد.

او افزود: به واسطه رودخانه خروشان دز شهری زنده و سرسبز در آنجا به وجود آمده، اما در همین حال نیز در گوشه و کنار آن همچنان آثاری از جنگ نمایان هست و این در حالی است که دزفول با همه آسیب‌ها زیبایی خود را حفظ کرده که نشان از قدرت آن دارد.

این طبیعت گرد با بیان اینکه از مکان‌های تاریخی و طبیعی لذت می‌برد، اظهار داشت: درک‌کنی از دزفول شهری مستحکم است که اگرچه سازه‌های آن با سنگ‌های بی روح ساخته شده اند، اما زیباست و مردم پس از پیروزی در جنگ توانستند شادابی و سرزندگی خود را بازیابند.

یلدا عرب در ادامه بیان کرد: امیدوارم رسیدگی بیشتری به بنا‌های تاریخی دزفول شود، به خصوص کت‌ها که هرچند بافت خود را حفظ کردند، اما گویی در شرف ویرانی بودند که لازم است افرادی که برای مدتی آن‌ها را اجاره میکنند، صرفا سنگی بودن آن را مد نظر قرار ندهند و اقدام به تخریب آن نمایند، همچنین از مالکان این محل‌ها نیز انتظار می‌رود، در حفظ و نگهداری آن‌ها بکوشند.

کت‌ها مکانی مناسب برای آخر هفته‌ها

کت ها دزفول علی رغم وجود مشکلات خود، اما زیبایی منحصر بفرد دارند که در کمتر جایی از جهان می توانست آن را تجربه کنید، مردم خوزستان که در تابستان داغ از گرمای هوا کلافه می شوند، می توانند آخر هفته را به اینجا سفر کنند تا از این طبیعت بکر و آب تنی و شیرجه در رودخانه دز لذت ببرند.

همچنین امید می رود که شهروندان و مسئولان سازه های کناره های رودخانه دز را نه به چشم سنگ های بی روح که با دیدی فراتر از آن بنگرند و برای حفاظت از آنها از هیچ تلاشی دریغ نکنند.

گزارش از ساسان ناصری زاده

انتهای پیام/ن