به گزارش خبرنگار حوزه رفاه و تعاون گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، به سمت تاکسی‌های خطی در حرکت بودم که مرد تقریبا جوانی پرسید: "ببخشید، برای این که برم پاستور باید چیکار کنم؟ چطور میشه رفت پاستور؟" و  من هم در پاسخ گفتم که مسیرم آنجاست و راهنمایی‌اش کردم.

در میان تاکسی‌های زردی که به فاصله کمی از یکدیگر ایستاده بودند صدای بلند مرد میانسالی که می‌گفت جمهوری-پاستور بیش از همه خودنمایی می‌کرد و به سمت تاکسی آن راهی شدم که به سرعت درب صندلی جلو را باز کرد و گفت: "پاستور، خانم؟!" و وقتی با پاسخ مثبت من روبرو شد و همان مرد تقریبا جوان هم به سرعت سوار شد، راننده رو به همکارش گفت: "پاستور تکمیله. من رفتم."

در طول مسیر، برای چند دقیقه سکوت حاکم شد و بلافاصله که گوینده رادیو، خبر از تأیید صلاحیت‌های کاندیداهای ریاست جمهوری داد هر چهار نفر گوش و چشم شدیم و هنوز گوینده، خبرش را کامل نکرده بود که راننده در حالی که صدای رادیو را کم کرد به همراه یکی از مسافران به حالت اعتراض آمیزی گفت این که خبر تازه‌ای نیست؛ دیشب همه جا توی فضای مجازی پیچیده بود.

مرد دیگری که پشت سر راننده نشسته بود گفت: "راسته که میگن چند تا از نامزدهای رد صلاحیت شده رو میارن تو صحنه انتخابات؟ اگه این طور باشه که خوبه چون فضا رقابتی‌تر میشه. آخه میگن هنوز یکی دوتا گزینه رو، رو نکردن و بعدش میوفته تو اعتراض به شورای نگهبان و بعد تایید میشن."

و راننده از آینه روبرویش نگاهی کرد و گفت: "نه فک نکنم. آخه دیشب تو فضای مجازی پیچیده بود و خودشون دیگه از قبل رئیس‌جمهور رو انتخاب کردن. اینا دیگه کاغذ بازیه و بازیای خودشونه."

مرد تقریبا جوان که آدرس پاستور را از من پرسیده بود، با چهره‌ای در هم که  از صدایش هم می‌شد، متوجه این ناراحتی شد، صحبت راننده را قطع کرد و ادامه داد: "حالا ببینین چه آشوبی بشه. دیشب تلگرام رو ندیدی؟! میگفتن میشه سال ۸۸...طرفداراشون میریزن و می شکونن چون هیشکی باورش نمی‌شد که شورای نگهبان این چندتا گزینه رو رد کنه و همه هم تو فضای مجازی می گفتن که اینا رو رد کردن تا رئیس جمهور خودشون بیاد سر کار!"

از خیابان جمهوری اسلامی به پاستور رسیدیم و مسافت این مسیر که با فراز و نشیب‌های خاص خود همراه بود به صحبت‌های به ظاهر کارشناسانه‌ای گذشت که از شایعه‌های حاکم در فضای مجازی و تحلیل‌های برخی از افراد پررنگ‌تر بود.

افرادی که به زعم خود آنقدر اطلاعات و دانش همه جانبه بالایی دارند که در موقعیت‌های مختلف و حساس جامعه، سیاستمدار، جامعه شناس، وزیر، کارشناس، پزشک و...می‌‎شوند و نسخه‌های خاص خود را برای جامعه می‌پیچند؛ غافل از اینکه آنتی بیوتیک‌های تجویزی آن‌ها برای تمامی دردها پاسخ مثبت نمی‌دهد و جوابگو نیست و در مقابل، اگر مراقب نباشند همین یک کلاغ چهل کلاغ‌های این روزهای آن‌ها که بوی سیاسی گرفته است می‌تواند آینده یک مملکت را رقم بزند و در این میان هم باید بدانند همین شایعات و طرفداری‌های حق به جانب از افرادی که صلاحیت لازم برای رسیدن به کرسی ریاست جمهوری را ندارند، می‌تواند تاریخ کشور را به گونه‌ای تغییر دهد که صرفا به ذائقه خودشان خوش باشد. 

روبروی ساختمان معروف پاستور می ایستم؛ جایی که تا مدتی دیگر مستأجران قبلی آن، جای خود را به مستأجران جدید می‌دهند و حالا تمام نگاه‌ها به تصمیماتی است که  از دل این ساختمان گرفته می‌شود.

فرهاد پرویزیان روانشناس در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، در رابطه با نشر فرافکنی‌ها و شایعات ناشی از انتخابات ریاست جمهوری در فضای مجازی و آسیب‌های ناشی از آن اظهار کرد:  اساسا در موقعیت‌هایی که یک موضوع برای مردم از اهمیت بالایی برخوردار است و در مورد آن موضوع، حساسیت عمومی وجود داشته و از طرفی ابهام و عدم شفافیت هم در تولید و انتقال اطلاعات به همه سطوح جامعه وجود داشته باشد، شایعه مثل یک گیاه خودرو در جامعه به سرعت رشد پیدا می‌کند، امّا اینکه چرا در جامعه ما این سرعت رشد بالاتر است و مردم بسیاری از شایعات را دهان به دهان به یکدیگر منتقل می‌کنند می‌تواند عوامل مختلفی داشته باشد.

این روانشناس تصریح کرد: مردم برای رفع ابهامات خود به شایعات گوش می‌کنند و به خاطر وجود فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال، آن‌ها اقبال نسبتا خوبی به اخبار و گزارش‌ها و اطلاعاتی که از این طریق منتقل می‌شوند، نشان می دهند و اگرچه این غلط است و طبعا بسیاری از مطالبی که در رسانه‌های دیجیتال و فضای مجازی بیان می‌شود پشتوانه عقلی و منطقی ندارد و بدون اسناد و مدارک متقن است، امّا به نظر می‌رسد تنها راهی که مردم باید به آن توجه کنند این است که نباید با شنیدن و انتقال اطلاعات دریافتی از فضای مجازی به هرچه بیشتر شدن اطلاعات ناقص و ابهامات خود از یک موضوع دامن بزنند، چون اساسا ذهن انسان به دنبال رفع ابهام است. 

پرویزیان در پاسخ به این پرسش که "شایعه چه تاثیری می‌تواند روی جوّ روانی جامعه داشته باشد؟" گفت: من به عنوان یک روانشناس معتقد هستم که این موضوع باید برای رسانه‌های رسمی ما یک دغدغه باشد که مردم نباید به شایعات گوش کنند، چراکه ابهام داشتن در کنار اهمیت یک موضوع، شایعه را پر و بال می‌دهد و اگر رسانه‌های رسمی بتوانند این ابهامات را به درستی برطرف کنند مردم اقبالی به شایعه در فضای مجازی نشان نخواهند داد.

وی ادامه داد: قطعا شایعه به فراخور اهمیت موضوعات در هر جامعه‌ای شکل می‌گیرد، ولی آثار مخربی که می‌تواند به همراه داشته باشد این است که می‌تواند اضطراب و نگرانی عمومی را افزایش دهد، چراکه بسیاری از شایعات، مردم را درگیر هیجانات منفی مثل ترس و نگرانی و اندوه و سردرگمی می‌کنند. هرچند که به نظر می رسد شایعه برای رفع ابهام می‌آید، اما خودش عامل مبهم‌تر کردن موضوع و گیجی و سردرگم کردن جامعه می‌شود و می‌تواند روحیه جمعی را تضعیف کند و همگرایی جمعی را با ایجاد افتراق در جامعه افزایش دهد و همچنین می‌تواند در موقعیت‌های کلیدی مثل در آستانه انتخابات بودن، قدرت تصمیم گیری درست را در مردم کاهش دهد.

پرویزیان تأکید کرد: وقتی قدرت تصمیم گیری درست در مردم کاهش پیدا کند افراد به صورت هیجانی با موضوع برخورد می‌کنند و دیگر تصمیم آن‌ها بر اساس شناخت درست برای انتخاب فرد شایسته به منظور تصدی یک پُست و عقلانیت نخواهد بود. بنابراین، در جامعه ما شایعه می‌تواند نفش‌های مختلفی داشته باشد. گاهی اوقات، شایعه برای ایجاد سرگرمی شکل می‌گیرد که معمولا این شایعات، گستره و دوام چندانی نخواهند داشت و در مقابل، گاهی اوقات، شایعه می‌تواند به جو و هیجانی که برخی از مسئولان مربوطه به آن نیاز دارند کمک کند. بدین معنی که اگر قرار است یک موضوع برای مردم اهمیت پیدا کند، حتی افرادی که رغبت چندانی به آن موضوع ندارند از بی تفاوتی خارج شده و وارد تصمیم شوند، به همین منظور شایعات را متنوع و پر سرعت در جامعه شیوع می‌دهند.

وی با ذکر مثالی ادامه داد: به طور مثال؛ اگر فردی درگیر موضوع انتخابات نباشد و برای او فرقی نکند چه فردی انتخاب شود برخی از افراد، شایعات متفاوتی را مطرح می‌کنند تا به نوعی، ذهن همه افراد، درگیر این شایعه‌ها شود و به طور ناخواسته وارد یک بازی روانی شوند، اما نکته‌ای که وجود دارد این است گاهی اوقات، شایعه در جامعه ما مقدمه پذیرش یک واقعیتی است که در جامعه شکل می‌گیرد تا به تدریج، مسئله‌ای که شایعه بوده است شکل رسمی به خود گیرد و به واقعیت بپیوندد.

پرویزیان با اشاره به آسیب های دیگر شایعه در جامعه گفت:  آسیب‌های دیگری که شایعه می‌تواند بر پیکر جامعه بزند این است وقتی که شایعه نقش کلیدی در یک جامعه داشته باشد نه تنها خودش یک آسیب اجتماعی است، بلکه می‌تواند آسیب‌های اجتماعی دیگری هم مانند بدبینی افراد نسبت به یکدیگر، مسئولان و ساختار‌ها و... به همراه داشته باشد و ناامنی و زمینه ساز دخالت بدخواهان و بیگانگان و موجب آشوب‌های روانی و اجتماعی برای مردم و زمینه ساز مشکلات رفتاری و گرایشی و نگرشی افراد جامعه شود.

این روانشناس تصریح کرد: وقتی ما با یک پدیده شوم به نام "شایعه" روبرو هستیم باید متوجه شویم که در آستانه یک پدیده مهم اجتماعی مثل انتخابات که قرار می‌گیریم چگونه باید شایعات را مدیریت کنیم. همانطورکه گفته شد با ورود فضای مجازی در تعاملات بین فردی ما و اینکه هر فردی با داشتن یک صفحه شخصی در این فضا می‌تواند یک رسانه باشد و هر آن چه که به ذهنش می‌رسد را در این ایام حساس طبق هر شرایطی که تمایل دارد و براساس اطلاعات بی پایه و اساس خود، به جامعه تزریق می‌کند که همین موضوع باعث می‌شود دچار یک معضل بزرگ‌تر شویم، چرا که آنقدر شایعات کوچک و بزرگ در جامعه وجود دارد که حتی مردم نسبت به خود شایعه و شایعه پراکنی هم بی تفاوت می‌شوند یعنی مرز بین درک واقعیت و شایعه و حتی درک میان مرز‌های انواع شایعات نیز از بین می‌رود و وقتی که یک محرکی در جامعه پرتکرار شود ذهن، عواطف و هیجانات مردم، رفتار مردم نسبت به آن محرک خنثی می‌شود یعنی دچار نوعی بی تفاوتی می‌شوند.

وی تأکید کرد: به نظر می‌رسد شایعات دو سر یک طناب هستند که هر کسی انرژی و نیرو را به طرف خود می‌کشاند و این وسط، ذهن، اعتماد و احساسات و امنیت و آرامش مردم است که چند پاره می‌شود.

پرویزیان گفت: وقتی نتوانیم فضای مجازی را مدیریت کنیم و در آن، فضا‌هایی برای مشارکت آگاهانه و آگاه سازی و شفاف سازی ذهن جامعه وجود نداشته باشد و مردم به طور مداوم در ابهام و سردرگمی باشند، در نتیجه، اطلاعات را به طور هضم نشده دریافت و باور می‌کنند و به یکدیگر انتقال می‌دهند و بنابراین، از این شرایط شایعه ساز، انتظار بهتری هم نخواهیم داشت، چراکه فضای مجازی افسارگسیخته است و ذهن مردم در برابر بمباران این همه اطلاعات که صحت و سقم آن براحتی قابل شناسایی نیست، دچار تردید می‌شود.

این روانشناس در پایان با اشاره به اهمیت صداقت در گفتار و عمل کاندیداها و رئیس جمهور آینده خاطر نشان کرد: یکی از مشکلات در این دوره حساس انتخاباتی این است که وقتی کاندیدا‌ها صحبت می‌کنند از سوابق یکدیگر اطلاع دارند و متاسفانه این را علیه هم استفاده می‌کنند و اغلب، برنامه مشخصی برای حل معضلات ندارند. این در حالی است که  مردم معتقد هستند فردی که می‌خواهد رئیس جمهور شود باید درد مردم را بفهمد و در این میان، صرفا درک و فهم درد مردم کافی نیست و باید برای حل این درد‌ها برنامه داشته و قدرت، جسارت، مهارت و تدبیر داشته باشند که مردم در برابر این آزمون (مشارکت انتخابات) و انتخاب (اصلح‌ترین فرد) به تصمیم منطقی برسند.

نویسنده: فاطیما میرزایی دخت

انتهای پیام/